Της Κωνσταντινιάς Πατσή*
Εορτή εορτών και πανήγυρης πανηγύρεων θεωρείται από πολλούς η μεγάλη εμποροπανήγυρη, που τελείται κάθε χρόνο στη Λάρισα κατά τον μήνα Σεπτέμβριο. Η ιστορική εμποροπανήγυρη και ζωοπανήγυρη της Λάρισας, το σπουδαιότερο ίσως εμπορικό γεγονός για πολλούς αιώνες στην Κεντρική Ελλάδα, με τις ρίζες της να βρίσκονται στον 15ο αιώνα είναι , πλέον, άρρηκτα συνδεδεμένο με την πολιτισμική κληρονομιά της πόλης. Ένα έθιμο, το οποίο ξεκίνησε την πορεία του στην περίοδο της οθωμανικής κατοχής από το Μπεζεστένι του λόφου του Φρουρίου, συνεχίστηκε στην ελεύθερη πια Λάρισα, μετά το 1881, στο Άλσος του Αλκαζάρ (Κηποθεάτρου) και φθάνει έως σήμερα στη σκεπαστή αγορά της Νεάπολης.
Μια αναλυτική περιγραφή της πανήγυρης της Λάρισας δημοσιεύτηκε στη λαρισαϊκή εφημερίδα Όλυμπος, την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1898. Ο συντάκτης του κειμένου ξεκινώντας το οδοιπορικό του από την πλατεία των Δικαστηρίων και ακολουθώντας μία πορεία προς τα βόρεια φτάνει στη δεξιά όχθη του Πηνειού, όπου μπροστά του απλώνεται η πεδιάδα του Τυρνάβου. Από εκεί, στη σκιά του Ολύμπου, του «τεσσαρακονταδυοκορύφου κατά τό Δημοτικόν ᾆσμα, τοῦ γίγαντος, τοῦ κολοσσοῦ, τοῦ ὑψηλοτέρου τῶν καθ’ ἡμᾶς ὀρέων ἀπό Ταινάρου μέχρι Δουνάβεως», διερχόμενος από την ονομαστή γέφυρα του αργυροδίνη ποταμού φτάνει στη μεγαλη παρόχθια και κατάφυτη πλατεία «τῆς ὁποίας ἡ ὀμορφιά ἤθελε ἁμιλλᾶται ἤδη μικρογραφικῶς πρός τό Βολωνικόν δάσος Bois de Bologne τῶν Παρισίων».
Στην ευρεία οδό, που χώριζε την πλατεία στη μέση της σχεδόν, οι μικροέμποροι εξέθεταν την πραμάτεια τους. Πρώτοι «οἱ ἔμποροι τῶν ὑφασμάτων Τυρνάβου καί ἐκθέτων πανοραμάτων, καλούντων τούς διαβαίνοντας πρός θέαν φρουρίων, πεζομαχιῶν καί ναυμαχιῶν ἐν ταῖς ὁποίαις ἐφέτος πρωτεύουσιν αἱ τοῦ Βελεστίνου καί Δομοκοῦ».
Συνεχίζοντας την περιγραφή αναφέρει:
«Ἐκεῖθεν ὁ προχωρῶν μετά τινος δυσχερείας εἰς τήν κυρίαν ἀγοράν φθάνει πρῶτον εἰς τά παραπήγματα ἐμπόρων εὐρωπαϊκῶν ὑφασμάτων καί ἄλλων εἰδῶν. Εἰς τά ἄλλα ἐμπορικά περί τά τεσσαράκοντα βασιλεύει ἡ συνήθης τάξις εἰς τήν τοποθέτησιν τῶν πραγμάτων, ἡ εὐπροσηγορία τῶν κ. ἐμπόρων προσελκύει τούς διαβαίνοντας, ἡ προθυμία δέ τῶν ὑπαλλήλων, ἡ σύστασις τῆς στερεότητος τῶν ὑφασμάτων, τοῦ ἀνεξίτηλου τῶν χρωμάτων καί ἐνίοτε ἡ ἔνορκος, σχεδόν, ὑπ’ αὐτῶν τῶν ζωηρῶν ἄλλων παίδων βεβαίωσις περί τῆς ποιότητος καί τῆς ἐλαττώσεως τῶν τιμῶν διά τήν στάσιν δῆθεν τοῦ ἐμπορίου (κισάτια) ἡ ἀναπτυσσομένη ἐπί τέλους ἰδιόρρυθμος εὐγλωτία καταπείθουσι τούς διαβαίνοντας πρός ἀγοράν, τοῖς μετρητοῖς ἐννοεῖται, ἕνεκεν τῆς πανηγύρεως καί τῶν ἐπειγουσῶν πληρωμῶν αἵτινες ἠνάγκασαν δῆθεν νά ἐξέλθωσιν εἰς τήν ἐν ὑπαίθρῳ πανήγυριν.
Μετά τά παραπήγματα καί περί αὐτά ἄρχεται ἀτελεύτητος σειρά καφεπωλείων καί μικρῶν ἄλλων ἐκ τοῦ προχείρου ἐπιστεγασμένων ὅπως ὀπωροπωλητηρίων διαφόρων λεγόμενων ψιλικῶν πρό πάντων τῆς ἐγχώριου παντοίας παραγωγῆς, ὅτι δέ πλεονάζουσι τά ὀψοπωλεῖα μέ διάφορα ἐδέσματα καί δή ἐκεῖνα τῶν σπλάχνων (μεζεδάκια) ἡ ὀσμή τῶν ὁποίων διεγείρει τήν ὄρεξιν, καί ὑπερπλεονάζουσι τά οἰνοπωλεῖα καί τά ρακοπωλεῖα, καί ὁ Βάκχος παραγκωνίζει τόν κερδαλαιόφρονα Ἑρμῆν ἀναντίρρητον, καί ὅτι παραπλεύρως οἱ μουσικοί φέροντες αὐλούς καί τύμπανα σεβαστῶν διαστάσεων, τό πανάρχαιον τοὐτέστι μουσικόν ὄργανον εἰς τόν ἦχον τοῦ ὁποίου ἀνέκαθεν καί μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων σκιρτᾶ καί χορεύει ὁ πολύς κόσμος ἐνῷ οἱ ἐξευγενισθέντες τ’ ἀποφεύγουσιν, οἱ μουσικοί ἀναμένουσιν τήν δύσιν τοῦ ἡλίου ὅπως κατά τόν προφητάνακτα ἐν τυμπάνῳ καί χορῷ ἐν χορδαῖς καί ὀργανῳ τέρψωσι τούς κεκμηκάτας ἐκ τῆς ἡμερησίου ἐργασίας καί βιωτικου ἀγῶνος, δέν ἐλλειπουσι βεβαίως καί ἄλλοι ρυθμοί ἐπί τό τελειοτερον καί Εὐρωπαικώτερον καί ἀοιδοί ἄρρενες καί θήλεαι, πλήν ἐκ τοῦ πλήθους ὀλίγοι τινές χάριν περιέργειας πρός στιγμήν ἀκροῶνται αὐτῶν ριμουλκούμενοι πρός τά ἠχηρότερα ἐγχώρια ὄργανα.
Μετά τήν ἔκθεσιν τῶν ἄψυχων ἐμπορευμάτων ἐμφανίζονται εἰς τήν πεδιάδα ἔμψυχα πέντε εἰδῶν καταλαβόντα ἐκτεταμμενον χῶρον, βόες, βούβαλοι, δαμάλεις ζῷα ἡλιαζομενα παρά τήν ὄχθην καί ρίπτοντα βλέμμα συμπαθητικόν πρός τό ἐμπρός αὐτῶν καί πλησίον διερχόμενον καί ρέον ὕδωρ ἐντός τῆς ποταμίου κοίτης, ἵπποι γαῦροι, φορβάδες, ἡμίονοι καί σχετικῶς ὀλιγάριθμοι οἱ ὀλιγαρκεῖς καί ὑπομονετικοί ὄνοι, συμποσούμενα τά τέσσαρα εἴδη εἰς πέντε περίπου χιλιάδας, ἐξ ὧν τό ἕν τρίτον ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ διακρινομένων διά τό μέγεθος τῶν ἐκ τῆς Κατερίνης τῆς ἀλυτρώτου ταύτης Θεσσαλικῆς ἐπαρχίας προερχομένων βοῶν ὀπόθεν οὐδείς οὔτε Κυβέρνησις οὔτε ἐκ τῶν μεγάλων γεωκτημόνων ἐμερίμνησαν ὅπως φέρη ταύρους πρός βελτίωσιν τοῦ γένους χρησίμου εἰς τήν γεωργίαν καί κρεοφαγίαν.
Οἱ προσελθόντες εἰς τήν ἐφετεινήν πανήγυριν πρός συναλλαγήν, καί χάριν ταξειδίου καί περιεργείας ὑπερτεροῦσι κατ’ ἀριθμόν, ἕνεκεν ὅμως τῆς ἀναργυρίας τήν ὁποίαν κατέλιπεν ὁ πόλεμος τήν μαστίζουσαν τόν τόπον ἐν εἰρήνῃ, πωληταί καί ἀγορασταί ἰδίως ἀροτριώντων καί διά τά κρεοπωλεῖα χρησιμευόντων διστάζουσι νά προσπελάσωσι πρός ἀλλήλους, μ’ ὅλα ταῦτα ἀποβλέποντες εἰς τά σημεῖα τῶν καιρῶν οἱ μέν πρῶτοι θέλουσιν ἀναδειχθῆ συγκαταβατικώτεροι καί οἱ δεύτεροι ἐκ τῶν ἐνόντων ἐξ ἰδίων εἴτε παρά φίλων θέλουσι προμηθευθῆ ποσόν πρός ἀγοράν τῶν ἀναγκαίων διά τό ἐπιτήδευμα αὐτῶν κτηνῶν. εἰ μή ἐμεσολάβει ὁ πόλεμος ἡ ἐφετεινή ἐμπορική πανήγυρις ἤθελεν εἶσθαι ἐκ τῶν ζωηροτέρων κατά τε τήν εἰσαγωγήν ζῴων καί ἄλλων ἐγχωρίων προϊόντων ἐκ Μακεδόνιας, τήν ἐξαγωγήν ἐλαίου, ἐλαιῶν, σάπωνος, κατειργασμένων δερμάτων, κονιάκ κ.λ.π. καί ἡ ἐσωτερική ἀνταλλαγή σημαντική, μ’ ὅλα ταῦτα, ἀφοῦ ἀπῆλθεν ὁ ξένος καί συναντώμεθα εἰς τάς ὄχθας τοῦ ἀργυροδίνου, ἀρκεσθῶμεν εἰς τά μέτρια, θαρσεῖν χρῆ τάχ’ αὔριον ἔσετ’ ἄμεινον.
ΠΗΓΗ:
*ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΛΑΡΙΣΣΗΣ, άρθρο, Εφημερίδα Όλυμπος, φ. 25 (Λάρισα, Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1898).
Στη φωτογραφία «Παζάρι της Λάρισας». Επιχρωματισμένη χαλκογραφία (Σχέδιο του Gropius, χάραξη Jugel). Εθνική Βιβλιοθήκη.
*Η Κωνσταντινιά Πατσή είναι Διευθύντρια του ΓΕ.Λ Τυρνάβου. Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κάτοχος Μεταπτυχιακού διπλώματος Master of Business Administration (MBA) του Staffordshire University
