Τι είναι αυτό που προέχει στον άνθρωπο; Είναι το πνεύμα του ή είναι το σώμα του; Οι πιο πολλοί, αν όχι όλοι, συμφωνούμε, ότι πράγματι αυτό που προέχει είναι το πνεύμα (ή «ηθικό»), αλλά λέμε ψέματα. Απόδειξη ότι κανείς δεν ζει με τρόπο, που να δείχνει πως πιστεύει ότι αυτό που προέχει είναι το πνεύμα του. Το αντίθετο όλοι ζούμε σαν να είναι το σώμα το πρωταρχικό. Τρέφουμε το σώμα μας, το φροντίζουμε, το διατηρούμε καθαρό, το γυμνάζουμε, το φυλάγουμε απ΄ τις αρρώστιες, ανησυχούμε γι΄ αυτό, το επιδεικνύουμε, ιδίως όταν είναι νέο, όμορφο, δυνατό και υποτιμούμε τους άλλους που δεν έχουν το χάρισμα του νεανικού, του ωραίου και του δυνατού σώματος. Κανείς από μας, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν προσέχει το πνεύμα του. Πάρε παράδειγμα τις διαφημίσεις: δεν νοιάζεται κανείς αν το νεανικό και το όμορφο κορμί συνοδεύεται κι από το πνεύμα ή είναι εντελώς στερημένο πνεύματος. Μια γριά Καλυμνιά έδωσε την εξής απάντηση: «Αφού υπάρχει θάνατος και το κορμί θα λιώσει...» «Τι δουλειά κάνεις;» τη ρώτησα. «Φυτεύω ανθρώπους στη γη», είπε. (Ήταν νεκροθάφτισσα). Αλλά δεν ήταν πάντοτε έτσι. Στην Κάλυμνο π.χ. υπάρχουν πεντακόσιες (500) εκκλησιές. Σε όλα τα νησιά υπάρχει πληθώρα εκκλησιών και παντού ο κόσμος αγαπάει την Παναγία, ως μητέρα του Θεού και πνευματική μητέρα όλων των ανθρώπων, και σαν την πιο μεγάλη πνευματική μορφή στο ανθρώπινο γένος, ώστε να την ονομάζουν «Βασίλισσα των Αγγέλων»! Λίγοι τολμούν να ζήσουν σύμφωνα με αυτό που πιστεύουν κι αυτοί εγκαταλείπουν τον κόσμο και πάνε να ζήσουν στην έρημο. Αν τους ρωτήσεις γιατί εγκατέλειψαν τον κόσμο και ζουν μόνοι τους στην έρημο, θα σου πουν, ότι δεν θέλουν να κάνουν κατάχρηση του κόσμου.
Αλλά ας επανέλθουμε στο συγκεκριμένο (φιλοσοφικό) ερώτημα, ποιο είναι το σπουδαιότερο στον άνθρωπο, το πνεύμα μας ή το σώμα μας; Αν ρωτήσουμε τους γιατρούς θα μας πουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας στο μετεγχειρητικό στάδιο αφορά σε ανθρώπους δυστυχισμένους, εγκαταλειμμένους, που τους κατέλαβε ο πανικός, που έχασαν το θάρρος τους ή που δεν θέλουν να ζήσουν.
Την ίδια απάντηση θα λάβουμε, για το ποιοι επιβίωσαν απ΄ τα φριχτά βασανιστήρια που επέβαλαν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα στους αντιπάλους τους. Το πνεύμα λοιπόν θεραπεύει και θάλπει το σώμα.
Με αυτά τα λόγια τελειώνει το βιβλίο του ένας σπουδαίος γιατρός στην εποχή του, ο Τζορτζ Γκρόντεγκ, δόκτωρ ιατρός, ιδιοκτήτης και διευθυντής του Σανατόριου «Γκρόντεγκ» στο Μπάντεν-Μπάντεν: «Να είσαι ειλικρινής. Να μην απωθείς τίποτε, και δεν θα σου συμβεί τίποτε... Αλλά ούτε κι αυτό είναι λύση. Τίμιος δεν είναι παρά αυτός που λέει σαν τον τελώνη: «Η χάρη του Θεού ας είναι μαζί μου».
Ο φίλος μου Ρομπέρτος (Αμερικανός ποιητής) πέθανε, όντας σε καλή φυσική κατάσταση. (Αυτός βέβαια ήταν υγιής και στο πνεύμα του, αλλά ήθελε να φύγει). Την τελευταία μέρα της ζωής του, λοιπόν, όλες οι ιατρικές εξετάσεις έδειχναν φυσιολογικές. Η πίεσή του ήταν 12 η μεγάλη και 8 η μικρή. «Εν τοιαύτη περιπτώσει, γιατί πεθαίνω;» (What’ s wrong?), ρώτησε με απορία τους γιατρούς του. Εξαρτάται από σένα, είπαν οι γιατροί. («It depent of you»).
Όλα αυτά είναι μια εισαγωγή. Το θέμα είναι οι πνευματικές ασκήσεις, δηλαδή η απάντηση στο ερώτημα, τι να κάνουμε, αν πιστεύουμε ότι αυτό που προέχει είναι το πνεύμα μας. Υπάρχουν ασκήσεις για το πνεύμα: Καταρχήν για το πνεύμα ολόκληρη η ζωή είναι μια άσκηση του πνεύματος, όπως την εκφράζει η διδασκαλία του Χριστού: « Αγαπήσεις Κύριον τον Θεό σου εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της διανοίας σου και εξ όλης της ισχύος σου και τον πλησίον σου ως σεαυτόν».
Η προσευχή «να μας δίνει ο Θεός δύναμη να επαγρυπνούμε και να χαιρόμαστε» έχει αυτό το νόημα: να βλέπεις όλες σου τις εμπειρίες και τα βιώματα, ως άσκηση του πνεύματος και με τη δύναμη του Θεού να νικάς τις δυσκολίες της ζωής, αντί να νιώθεις ηττημένος και εξουδενωμένος. Για να το κάνεις αυτό πρέπει να πιστεύεις ότι αυτό που προέχει είναι το πνεύμα. (Αυτό είναι το θέμα της αριστουργηματικής ταινίας του μεγάλου Ιάπωνα σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα «Μεθυσμένος Άγγελος»).
Μακάρι οι νέοι μας να βλέπουν τέτοιες ταινίες και να διδάσκονται από αυτές! Αλλά ποιος θα τους υποδείξει τα καλά έργα; Το σχολείο; Οι ιθύνοντες του υπουργείου Παιδείας είναι τεχνοκράτες-αμφισβητίες, που αμφισβητούν τα πάντα, εκτός απ΄ την αμφισβήτησή τους. Η εκκλησία; Οι νέοι απομακρύνονται από αυτήν. Η τηλεόραση δεν τους αφήνει να ξυπνήσουν πρωί. Η Ακαδημία; Βρίσκεται ακόμα στο «Α» του λεξικού της Ελληνικής γλώσσης. Μερικοί βουλευτές για να εξυπηρετήσουν κάποιους μεγαλο- εμπόρους, με σκοπό να αυξήσουν ακόμα περισσότερο τα υπερκέρδη τους, παραποίησαν τη γραφή της Ελληνικής γλώσσας (μονοτονικό) και δεν πήρε είδηση. Ενώ στην Ισπανία ξεσηκώθηκε όλος ο κόσμος, για μια περισπωμένη!
Ίσως η μόρφωση να λείψει κάποτε απ΄ τον κόσμο και να ξαναγυρίσουμε σε μια νέα αγριότητα. Ο κόσμος δεν αγαπάει το βιβλίο, την Τέχνη, το Θεό. Τα παλιά χρόνια η μόρφωση μεταδιδόταν με το λαϊκό πολιτισμό, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τις παραδόσεις, τα παραμύθια, τα τραγούδια, τους χορούς, τη λαϊκή ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τη μουσική, τα ήθη και τα έθιμα. Μα τώρα τι θα μείνει, όταν κι ο λαϊκός πολιτισμός έχει χαθεί;
Αξίζει να ξαναθυμίσω το παράδειγμα ενός ιταλού γιατρού, που στις ιατρικές του συνταγές, ανέγραφε και τον τίτλο του κατάλληλου βιβλίου για τον κάθε ασθενή του!
