Με τον Ευθύμιο της περασμένης Κυριακής χάθηκε η επαφή. Ελπίζω για λίγο. Τον βρήκα... δύσθυμο. Παροδικό είναι, θα του φύγει γιατί, όπως κι αν είναι τα πράγματα, κυνηγάμε, τρέχουμε παρέα πίσω από την ομορφιά της ζωής. Ανθρώπινα είναι αυτά.
Η δυσθυμία του, η προσωρινά αδιέξοδη (μέχρι να γίνει πολιτική εκτίμηση...) οφειλόταν στη στάση των τραπεζών. Εκείνη την πεισματική άρνησή τους να δείξουν reflex απέναντι στην κρίση. Τη διάσταση που δημιουργούν - και διακινδυνεύουν - με αυτό που λέμε «κοινή γνώμη» των πολλών πελατών τους. Όχι των μεγάλων, αλλά των εκατομμυρίων «μικρών» με τους οποίους συναλλάσσονται.
Βρήκε τον τρόπο του, αφοριστικά, ο δύσθυμος Ευθύμιος και έδειξε την οργή του: «Το χρήμα δεν μιλάει. Βρίζει» (Bob Dylan). Με κάποιον που νιώθει θιγμένος είναι δύσκολη η συνεννόηση: την εμπιστοσύνη αντικαθιστά η δυσπιστία, η διαρκής καχυποψία. Η επικοινωνία χάνει την αξιοπιστία της. Και όχι μόνο στα συναλλακτικά ήθη...
Απέμεινα με έναν μονόλογο και λίγες σημειώσεις. Ίσως φανούν χρήσιμες και στον Θύμιο...
Α) Δεν μπορώ, είναι πρακτικά αδύνατον, να καταλάβω τι είναι το Libor και το Euribor. Ούτε τα spread και τα swaps. Αμφιβάλλω και πόσοι από τους φερώνυμους ειδήμονες (αλλά και πόσο) έχουν τη δυνατότητα προσέγγισης σε περίτεχνα χρηματοοικονομικά. Όπως αμφιβάλλω και για την ανάλογη δυνατότητα των 300 εκπροσώπων μας. Τεχνοκρατικά, η δυνατότητα αυτή φαίνεται να περιορίζεται σε κύκλους ολιγάριθμων στελεχών, με πολύ προχωρημένη εξειδίκευση. Είναι αληθές, μπορεί να γίνει αποδεκτό: είναι σαν να επιχειρώ να εξηγήσω, σε άσχετο με το θέμα, τη σημασία της «ιδιοσυχνότητας» μιας κατασκευής σε δυναμικούς αντισεισμικούς υπολογισμούς. Η προσέγγιση απαιτεί κοπιώδη ειδίκευση. Ξεφεύγει από τις δυνατότητες και του γράφοντα.
Β) Δεν υποστηρίζεται, ούτε υπολανθάνει (αντίθετα μάλιστα!) η θέση ότι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις επαφίενται (ή, πρέπει να επαφίενται) σε ειδικούς. Είναι ξεκάθαρο και γι’ αυτό επαναλαμβάνεται: στο cock-pit ενός αεροπλάνου δεν νοείται «λαϊκή συμμετοχή»... Ούτε, φυσικά, σε αντισεισμική μελέτη... Είναι άλλο πράγμα όμως να εκχωρώ τη δυνατότητα πρότασης για απόφαση σε ειδικό, για ειδικό θέμα, και άλλο η εκχώρηση αποφασιστικής αρμοδιότητας σε πολιτικό προσωπικό για ειδικό και περίτεχνο θέμα το οποίο αγνοεί.
Γ) Παραμένει ισχυρός, στον αρχικό πυρήνα του, παρά τις «μεταλλάξεις» και τις ταλαιπωρίες, ο αριστοτελικός ορισμός του πολίτη: με κανέναν άλλο τρόπο, μάλλον, δεν ορίζεται ο πολίτης παρά με τη συμμετοχή του στην «κρίση» και την «αρχή». Σήμερα, ευτυχώς, γνώμη δικαιούται να έχει και να εκφέρει ο καθένας. Με βάρος πειθούς, όμως, ανάλογο της γνώσης. Και, για πολύ ειδικά θέματα, ανάλογο της ειδικής γνώσης.
Δ) Επισημαίνονται δύο χάσματα. Πρώτα, η έλλειψη έγκυρης ενημέρωσης των πολιτών. Όχι, φυσικά, μέχρι του σημείου της απόκτησης ειδικών γνώσεων, για κάθε κρίσιμο θέμα. Αυτό είναι αυτονόητο. (Για τα... λιμιτάπια της Σοφοκλέους είχαμε γίνει όλοι, ατυχώς, ειδικοί). Εκείνο που λείπει είναι μια δοκιμασμένη αξιοπιστία του κρατικού μηχανισμού. Εξουσιοδοτημένου να μεριμνά για το κοινό συμφέρον, με πολιτικό έλεγχο και καθοδήγηση. Δεν έγιναν ουρές φοβισμένων πολιτών έξω από τις αγγλικές τράπεζες. Όχι επειδή έγιναν κρατικές, αλλά επειδή είπαν ότι θα γίνουν κρατικές και... έγιναν.
Το δεύτερο χάσμα, που το επιτείνει η πολυπλοκότητα της σημερινής ζωής, δημιουργείται από την ευρεία αποδοχή, μάλλον ανοχή, της άποψης ότι ο καθένας μπορεί τα πάντα. Στη δημοκρατία μας αυτό πρακτικά θα έπρεπε να σημαίνει: επιλέγω, δοκιμάζω και επιβραβεύω ή... συνταξιοδοτώ (ευνοϊκά, τιμής ένεκεν...) τον όποιο επίδοξο πολιτικό. Το χάσμα αυτό υποδηλώνει μια έλλειψη εγρήγορσης (ίσως και αδιαφορίας...) σε κριτική αντίδραση. Το να χάσκεις, ακίνητος, βλέποντας τον πισινό της μαϊμούς καθώς ανεβαίνει ψηλά, όσο μπορεί πιο ψηλά, είναι μια στάση. Ίσως όχι η καλύτερη. Γιατί η στάση, η πολιτική ακινησία, συγκαλύπτει την όποια ανεπάρκεια. Ενώ αδικεί την αξιοσύνη, αφού την απαξιώνει. Θα γεφυρωθούν αυτά τα χάσματα στη σημερινή οικονομική κρίση;
Ε) «Βρίσκουν και τα κάνουν». Το επιχείρημα στηρίζεται σε δυό ανάλογες εμπειρίες, σχετικά πρόσφατες. Την τεράστια και άδικη αναδιανομή πλούτου στα χρόνια του ασύστολου δανεισμού. (Για διευκρινίσεις στους... «ρεποντζήδες» και τους «ραντιέρηδες»). Και την ανάλογη της χρηματιστηριακής φούσκας. (Για διευκρινίσεις στην ΕΒΓΑ της γειτονιάς... εκεί που παίζονταν τα στοιχήματα). Θα είναι η τρίτη κρίση και η αποτελειωτική; Αν αποπειραθώ μιαν απάντηση πού και πώς θα εκδηλωθεί ο «θυμός» του Θύμιου μας;
ΣΤ) Μην είδατε, μην απαντήσατε δανειστή να χάνει το κεφάλαιό του, ιδιαίτερα από δάνειο σε φυσικό πρόσωπο;
Μην είδατε, μην απαντήσατε δανειστή που να μην θέλει να κερδίσει περισσότερα;
Μην είδατε, μην απαντήσατε δανειστή να χάνει... εθελούσια;
Γιατί να το κάνουν οι τράπεζες;
Ζ) Με την έγνοιά μου διαρκώς στο φίλο τον Θύμιο (και τον εύθυμο αναγνώστη) υπενθυμίζω ότι «τραπεζίτης είναι αυτός που σου δανείζει μια ομπρέλα όταν έχει ήλιο και σου τη ζητά πίσω τη στιγμή που θα αρχίσει να βρέχει» (Mark Twain). Και οι βροχές δεν άρχισαν...
Η) Με τον Ευθύμιο συντροφιά, απαραίτητα, και με πολλές, μα πάρα πολλές αντοχές θα περάσουμε τη δοκιμασία. Για να δούμε αν οι κακές πολιτικές κάνουν ευχάριστα τα οικονομικά. Ή, αν οι καλές πολιτικές κάνουν δύσκολα τα οικονομικά...
xatzis@hotmail.com
