Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πτυχές της πολιτικής και της οικονομίας έχει αναδείξει η σφοδρότατη χρηματοπιστωτική κρίση που συγκλονίζει τις Η.Π.Α. και την Ευρώπη, με τις οποίες αξίζει όντως να ασχοληθεί κανείς. Πριν από τις αναλύσεις, όμως, οφείλει κανείς να δώσει απάντηση στο ερώτημα που απασχολεί τους πάντες: Κινδυνεύει ο κόσμος να χάσει τα λεφτά που έχει καταθέσει στις τράπεζες;
Η απάντηση είναι σαφέστατη, κατά μείζονα λόγο μάλιστα, μετά από την εγγύηση του ποσού των 100.000 ευρώ ανά δικαιούχο ανά λογαριασμό (το ποσό δηλαδή είναι 200.000 ευρώ, αν είναι σε δύο ονόματα ή 300.000 ευρώ αν είναι σε τρία ονόματα) σε κάθε τράπεζα: Όχι, δεν υπάρχει καμία τέτοια περίπτωση. Πρέπει να χρεοκοπήσει η χώρα για να γίνει κάτι τέτοιο, αλλά αν χρεοκοπήσει η Ελλάδα, πράγμα αδύνατον, θα καταρρεύσουν τα πάντα στην οικονομία.
Χρωστάμε χάρη όλοι οι Ευρωπαίοι στους Ιρλανδούς, γιατί πρώτοι αυτοί έγραψαν στα παλιά τους τα παπούτσια την Ε.Ε. και εγγυήθηκε η κυβέρνησή τους όλες τις καταθέσεις, ανεξαρτήτως ύψους. Έσφιξαν τα δόντια από οργή οι Γερμανοί, οι Άγγλοι και οι άλλοι μεγάλοι της Ε.Ε., αλλά σε δύο - τρία 24ωρα προσκύνησαν όλοι τη μικρή Ιρλανδία και την αντέγραψαν, καθώς έβλεπαν τους πλούσιους καταθέτες των χωρών τους να μεταφέρουν εν ριπή οφθαλμού δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στις ιρλανδικές τράπεζες! Υποχρεώθηκαν έτσι κι αυτοί να κάνουν το ίδιο.
Η ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα, υπήρξε η δεύτερη που προχώρησε στην εγγύηση των καταθέσεων, έστω και αν ο Γ. Αλογοσκούφης πήγε έπειτα να τα μαζέψει και μίλησε για... «πολιτική» και όχι οικονομική δέσμευση, λες και υπάρχει άνθρωπος που θα άφηνε έστω και ένα ευρώ στο έλεος της «πολιτικής δέσμευσης» του Αλογοσκούφη! Οι Ευρωπαίοι, όμως, πήραν την... «μπαρούφα» του Αλογοσκούφη στα σοβαρά, σχημάτισαν την εντύπωση πως μία - μία οι χώρες της Ε.Ε., με πρώτες τις μικρές, θα προχωρούσαν μεμονωμένα στην εγγύηση των καταθέσεων κι έτσι κατέρρευσε το σχέδιο των μεγάλων χωρών, που ήθελαν να δώσουν λεφτά μόνο στους απατεώνες του χρηματοπιστωτικού τζόγου!
Γερμανοί, Άγγλοι κ.λπ. δεν ήθελαν αρχικά να εγγυηθούν τις καταθέσεις πάνω από 20.000 ευρώ, που ήταν το ευρωπαϊκό ελάχιστο εγγυημένο ποσό. Αναγκάστηκαν, όμως, να το κάνουν, για να μη δουν τις αγγλικές ή τις γερμανικές τράπεζες να αδειάζουν και να μετατρέπεται σε τραπεζική υπερδύναμη η... Ιρλανδία ή η Ελλάδα!
Καλή τους ώρα των Ιρλανδών...
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΕΦΤΑ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ;
Φυσικά, μιλάμε μόνο για καταθέσεις ταμιευτηρίου ή προθεσμιακές, που είναι εγγυημένες. Όσοι έχουν αγοράσει αμοιβαία κεφάλαια ή μετοχές, γνωρίζουν βέβαια από μόνοι τους ότι έχουν αποφασίσει να τζογάρουν και ότι μπορεί να τα χάσουν όλα υπό αρνητικές συγκυρίες, αλλά αυτοί έχουν επιλέξει μόνοι τους να βάλουν το κεφάλι τους στον ντορβά με την προσδοκία μεγαλύτερων κερδών, οπότε κανείς δεν τους φταίει και από κανέναν δεν μπορούν να ζητήσουν ευθύνες. Κανείς δεν τους εγγυάται απολύτως τίποτα, εννοείται. Όσο για το παραμύθι που πουλάνε διάφορες τράπεζες για αμοιβαία «εγγυημένου κεφαλαίου», όποιος δεν έχει τις γνώσεις να σταθμίσει μόνος του την πραγματική κατάσταση, καλό θα είναι να πάρει τα λεφτά του και να τα κάνει καταθέσεις προθεσμίας ή ταμιευτηρίου.
Η Λάρισα έχει, άλλωστε, δική της πικρή πείρα από αυτήν την ιστορία. Όσοι μεγαλοαγρότες «μεγαλοπιάστηκαν» και νόμισαν ότι είναι σε θέση να παίξουν ομόλογα της Λίμαν Μπράδερς ή από άγνοια βρέθηκαν να σουλατσάρουν στο κανάλι με τους καρχαρίες τής Γουόλ Στριτ, χτυπούν τώρα το κεφάλι τους στον τοίχο, αφού, φυσικά, οι καρχαρίες τέτοια άσχετα θύματα περιμένουν για να κατασπαράξουν.
Φεύγοντας, όμως, από τους τζογαδόρους, που είναι άξιοι της μοίρας τους, και επιστρέφοντας στους καταθέτες σε τραπεζικούς λογαριασμούς, γεννιέται ένα δεύτερο κρίσιμο ερώτημα: Καλά, οι κυβερνήσεις εγγυήθηκαν, έχουν όμως λεφτά να μας δώσουν, αν φαλιρίσουν οι τράπεζες;
Η απάντηση είναι και πάλι σαφής: Αν όλος ο κόσμος σηκωθεί και πάει όλος μαζί σε όλες τις τράπεζες να ζητήσει όλες τις καταθέσεις του, τότε σε καμία απολύτως περίπτωση δεν είναι το κράτος σε θέση να πληρώσει όλους τους καταθέτες!
ΤΕΛΙΚΑ ΕΓΓΥΗΘΗΚΑΝ ΤΙΠΟΤΑ ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ Ή ΜΑΣ ΚΟΡΟΪΔΕΥΟΥΝ;
Όχι τώρα που υπάρχει κρίση, αλλά από τότε που ιδρύθηκε το τραπεζικό σύστημα με τη σύγχρονη μορφή του (100 - 200 χρόνια, ανάλογα με τη χώρα), ολόκληρη η οικονομία θα κατέρρεε, αν όλοι οι καταθέτες ζητούσαν ταυτόχρονα τα λεφτά τους.
Αυτό, βέβαια, όλος ο κόσμος το ξέρει ήδη, οπότε γεννιέται μια τρίτη απορία: Αφού σ’ αυτήν την περίπτωση δεν μπορεί να μας δώσει τα λεφτά μας η κυβέρνηση, τότε τι εγγυήθηκε; Εγγυήθηκε πραγματικά τίποτα ή μας εμπαίζει;
Αν πάμε όλοι μαζί να πάρουμε τα λεφτά μας, οι τράπεζες και η κυβέρνηση πολύ απλά θα αρνηθούν να μας τα δώσουν! Θα μας πουν ότι τα λεφτά μας είναι εγγυημένα, αλλά και ότι δεν μπορούμε να σηκώσουμε π.χ. πάνω από τρεις χιλιάδες ευρώ το μήνα ή το ένα δέκατο των καταθέσεών μας, μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση! Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι όντως η κυβέρνηση εγγυάται πως θα μπορούμε να πάρουμε τα λεφτά μας όποτε θελήσουμε, καθώς εγγυάται όχι μόνο τις καταθέσεις μας, αλλά και τα δάνεια μεταξύ των τραπεζών. Παλιότερα, οι τράπεζες ήταν υποχρεωμένες από την Τράπεζα της Ελλάδος να κρατούν ως απόθεμα ένα ποσοστό των χρημάτων από τις καταθέσεις σε σχέση με τα δάνεια που χορηγούσαν. Ήταν υποχρεωμένες, δηλαδή, να έχουν αρκετά χρήματα στα θησαυροφυλάκιά τους, ώστε να είναι βέβαιο πως μπορούν να ανταποκριθούν και σε κάποια αυξημένη απόσυρση καταθέσεων.
Δυστυχώς, το ποσοστό αυτό έχει καταργηθεί. Σχετικά πρόσφατα ήταν 12%, έπειτα έγινε 8% και τώρα έχει καταργηθεί τελείως! Η κάθε τράπεζα κρατά μόνο όσα χρήματα σε ρευστό κρίνει αυτή ότι θα της χρειαστούν και θεωρητικά μπορεί να δανείζει ακόμη και το... 100% των καταθέσεων που έχει!
Αν χρειαστεί χρήματα παραπάνω από όσα έχει υπολογίσει, τότε καταφεύγει στο διατραπεζικό δανεισμό. Δανείζεται, δηλαδή, για μία, δύο, πέντε μέρες ή για περισσότερο χρονικό διάστημα από άλλες τράπεζες. Όλη μέρα και όλη νύχτα οι τράπεζες δανείζουν διαρκώς η μία την άλλη, πέρα, φυσικά, από τις άλλες τους δραστηριότητες.
Τώρα με την κρίση, όμως, η μία τράπεζα αρνείται να δανείσει στην άλλη, από φόβο μήπως χάσει τα λεφτά της. Καθώς οι κυβερνήσεις τής Ε.Ε. αποφάσισαν να εγγυηθούν και το διατραπεζικό δανεισμό - μιλάμε για ασύλληπτο ποσό 2,7 τρισεκατομμυρίων ευρώ! - υποτίθεται πως οι τράπεζες δεν έχουν πλέον φόβο να ξαναρχίσουν να δανείζονται μεταξύ τους, όπως προηγουμένως. Με τον τρόπο αυτό, όμως, υποτίθεται και πάλι ότι η κάθε μεμονωμένη τράπεζα που θα βρεθεί τυχόν σε δύσκολη θέση, θα είναι σε θέση να βρει τα κεφάλαια που ζητούν οι καταθέτες της στη διατραπεζική αγορά, άρα είναι σε θέση να ανταποκριθεί και να πληρώσει τους καταθέτες της. Το κράτος μπορεί να την εθνικοποιήσει, σε έσχατη ανάγκη.
Αρκεί, επαναλαμβάνουμε, να μην ορμήσουν οι καταθέτες ταυτόχρονα σε όλες τις τράπεζες μαζί. Τότε δεν γίνεται τίποτα. Δεν μπορεί να σώσει την κατάσταση ούτε η κυβέρνηση, παρά μόνο με μέτρα απαγόρευσης της απόσυρσης των καταθέσεων πέρα από κάποιο τμήμα τους ανά εβδομάδα ή μήνα.
ΠΩΣ ΧΡΕΟΚΟΠΗΣΕ Η ΙΣΛΑΝΔΙΑ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΤΗΣ;
Η ανάλυση που κάνουμε φαίνεται να θεωρεί περίπου ως αξίωμα ότι τα κράτη δεν χρεοκοπούν. Αν, όμως, είναι έτσι, τότε γιατί χρεοκόπησε μια τόσο πλούσια χώρα σαν την Ισλανδία, εξαιτίας της υπερχρέωσης των τραπεζών της, οι οποίες, μάλιστα, ήταν πολύ συγκροτημένες, σοβαρές και εκπλήρωναν μέχρι τον περασμένο μήνα όλες τις υποχρεώσεις τους; Υπάρχει περίπτωση να επαναληφθεί αυτό το ισλανδικό σενάριο και στην Ελλάδα; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι! Η Ισλανδία ήταν μια εντελώς ιδιόμορφη περίπτωση, όπου η χώρα κατάντησε αιχμάλωτη των τραπεζών της και το κράτος ανίκανο να τις σώσει, καθώς οι ισλανδικές τράπεζες εισέβαλαν στις διεθνείς αγορές και τελικά έγιναν... μεγαλύτερες από το ισλανδικό κράτος, όσο παράδοξο και να ακούγεται αυτό.
Η Ισλανδία είναι μια μικρή χώρα, με μόλις 300.000 κατοίκους. Με τόσο λίγους κατοίκους, άρα ακόμη λιγότερους δυνάμει καταθέτες, είναι αδύνατον να υπάρξει μεγάλη τράπεζα σε διεθνές επίπεδο. Αυτός είναι ο λόγος που μέχρι το 1990 δεν υπήρχαν και ισλανδικές ιδιωτικές τράπεζες άξιες λόγου. Τότε ιδιωτικοποιήθηκαν οι τρεις κρατικές τράπεζες, με μοιραία αποτελέσματα.
Ισλανδοί τραπεζίτες άρχισαν να αναπτύσσουν διεθνή δραστηριότητα με επιθετικό τρόπο, χρησιμοποιώντας όλα τα αμερικανικά κόλπα και μάλιστα με την ορμή του νεοφώτιστου σ’ αυτά τα παιχνίδια.
Το 2007 το συνολικό ενεργητικό (δηλαδή χρήματα, χρηματοπιστωτικοί τίτλοι, ακίνητα και λοιπά περιουσιακά στοιχεία) των ισλανδικών τραπεζών ήταν... δεκαπλάσια (!) από το Α.Ε.Π. της Ισλανδίας, το οποίο ανερχόταν μόλις σε 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα χρέη των ισλανδικών τραπεζών ήταν συνολικά 126 δισεκατομμύρια δολάρια - περισσότερες από έξι φορές το Α.Ε.Π. της χώρας.
«Η Ισλανδία είναι ένα λογικά μεγάλο τραπεζικό σύστημα, με μια μικρή χώρα προσαρτημένη σε αυτό», έγραφαν ειρωνικά οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» του Λονδίνου την προηγούμενη εβδομάδα.
ΟΤΑΝ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΙΚΡΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
Το γεγονός ότι τα χρέη των ισλανδικών τραπεζών ήταν 6 φορές το Α.Ε.Π. της χώρας, ενώ το ενεργητικό τους ήταν 10 φορές το Α.Ε.Π., δίνει μια πρώτη γεύση του γεγονότος ότι οι ισλανδικές ήταν υγιείς τράπεζες, αφού κατείχαν περισσότερα απ’ όσα χρωστούσαν.
Παράλληλα, όμως, οι αριθμοί της σύγκρισής τους με την ισλανδική οικονομία καθιστούν εμφανείς με κραυγαλέο τρόπο ότι το κράτος είχε γίνει πλέον τόσο μικρό σε σχέση με τις ισλανδικές τράπεζες, που η Ισλανδία ως χώρα θα ήταν αδύνατον να βοηθήσει τις ισλανδικέ τράπεζες, αν αυτές περιέρχονταν σε κρίση, αφού τα μεγέθη τής ισλανδικής οικονομίας είναι πολύ μικρά.
Η αλήθεια του ισχυρισμού αυτού αποδείχτηκε με δραματικό τρόπο, όταν οι κερδοσκόποι, με επικεφαλής τους Άγγλους που είχαν ενοχληθεί πολύ από την παρουσία των ισλανδικών τραπεζών, τόσο στο βρετανικό έδαφος όσο και στη διεθνή σκηνή, αποφάσισαν να χτυπήσουν ταυτόχρονα τις ισλανδικές τράπεζες και την Ισλανδία ως χώρα, επιτιθέμενοι εναντίον του νομίσματός της. Με συναλλαγματικά αποθέματα μόλις 2,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Ισλανδία ήταν πανεύκολο θήραμα, αφού τόσα ποντάρει για... καφέ μία από τις μεγάλες επιθετικές χρηματιστηριακές επιχειρήσεις (αυτές που αποκαλούνται «χετζ φαντς»). Πραγματικά, συντόνισαν μια τρομερή επίθεση κατά της ισλανδικής κορώνας, την οποία κυριολεκτικά κατασπάραξαν μέσα σε δύο εικοσιτετράωρα: από 131 κορώνες ανά ευρώ, την καταβαράθρωσαν στις... 340 (!) κορώνες ανά ευρώ, υποχρεώνοντας την ισλανδική κυβέρνηση να αποσύρει το εθνικό της νόμισμα από την αγορά συναλλάγματος.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΟΣΟ ΜΕΓΑΛΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει να πάθει το ίδιο, γιατί απλούστατα, ενώ η Εθνική έχει σχεδόν διπλάσιο ενεργητικό από την Κέιπθινγ, τη μεγαλύτερη ισλανδική τράπεζα (90 δισ. ευρώ έναντι 53 δισ.), το ενεργητικό τής Εθνικής ανέρχεται μόνο στο 49% του ελληνικού Α.Ε.Π., ενώ το ενεργητικό τής Κέιπθινγκ ανερχόταν στο... 622% (!) του ισλανδικού Α.Ε.Π. Αν, μάλιστα, συνυπολογίσει κανείς ότι το κράτος είναι βασικός μέτοχος της Εθνικής, η διαφορά γίνεται κολοσιαία. Η υποτιθέμενη «καθυστέρηση» και ο «συντηρητισμός» των ελληνικών τραπεζών, που δεν έχουν χωθεί ακόμη σε όλα τα κόλπα με τις «σούπερ φούσκες» του χρηματοπιστωτικού συστήματος, υπήρξε σωτήρια, για μία ακόμη φορά. Οι ελληνικές τράπεζες εξακολουθούν να έχουν καταθέτες, να δίνουν δάνεια σε ανθρώπους και επιχειρήσεις και να μην κινούνται στη στρατόσφαιρα της απάτης με τα τιτλοποιημένα δάνεια, τα παράγωγα και όλα αυτά τα εξαμβλώματα της οικονομικής διαστροφής, που ήδη στοιχίζουν τρισεκατομμύρια δολάρια και ευρώ στους φορολογουμένους. Οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. είναι όργανα αυτών των συμφερόντων και γι’ αυτό προσπαθούν να τα διασώσουν με τα δικά τους χρήματα, αντί να τα τιμωρήσουν και να τα εξοντώσουν οικονομικά, όπως τους αξίζει.
