«Ο καπιταλιστής είναι ικανός να πουλήσει το σκοινί που θα τον κρεμάσουμε». Αυτή η λαμπερή λενινιστική αποστροφή δηλώνει την αδυναμία των καπιταλιστών να βγουν από τον κύκλο του κέρδους, του όλο και περισσότερου κέρδους και επόμενο ήταν πως θα ήταν ικανοί να εμπορευτούν τα πάντα, ακόμα και το σκοινί, κλπ. κλπ. Φαύλος κύκλος.
Αυτή η κερδοσκοπική συμπεριφορά είναι το «σκοινί» και η αιτία της σημερινής κρίσης του συστήματος που στηρίχθηκε σ΄αυτήν και φαίνεται να διαπερνά το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας και όχι μόνο τους εχθρούς του Λένιν. Η αδιαφορία για το πώς θα ζήσουμε εμείς και τα παιδιά μας αύριο εν ονόματι μιας φαουστικής ευδαιμονίας – για την οποία δεν τρέφουμε καν την ψευδαίσθηση πως θα διαρκέσει αιώνια - δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των καπιταλιστών.
Διαπιστώνουμε ότι ανάλογα συμπεριφέρεται και ο σημερινός δούλος των πόλεων. Αφού τον έσυραν από τα όρη και τα δασωμένα βουνά, για να δουλέψει στην ανάπτυξη, την όλο περισσότερη και μεγαλύτερη ανάπτυξη των πόλεων, πρώτα τον στρίμωξαν μέσα σε υπόγεια και κουτιά – διαμερίσματα τσιμεντοκατοικιών, κατόπιν τον έγδαραν οι κερδοσκόποι και στη συνέχεια του έδωσαν την «αλοιφή», που θα τον ανακουφίσει, με τη μορφή δανείων. Η εκμετάλλευση της γης για στεγαστικούς λόγους έγινε πιεστική και κάτι σαν αυτοσκοπός. Ο φαύλος κύκλος των δανείων και των ανεξόφλητων χρεών είχε ανοίξει. Η τραπεζική βιομηχανία γιγαντώθηκε ωθούμενη σε εξωφρενικά μεγέθη. Οι αγορές, η παγκοσμιοποίηση, ο νεοφιλελευθερισμός – η παγκόσμια εξάπλωση του καπιταλισμού, σε απλά ελληνικά – χρησιμοποίησε ως άλλοθι τα γδαρμένα τομάρια των θυμάτων του, για να τσιμεντώσει τα πάντα. Το παιχνίδι της απληστίας ήταν ο επόμενος κύκλος. Μοναδικός στόχος η αύξηση των κερδών με κάθε τρόπο. Η υπερβολική προσήλωση στα κέρδη ενθάρρυνε τις ριψοκίνδυνες πρακτικές δανεισμού και επενδύσεων. Η εκμετάλλευση των λαϊκών τάξεων πήρε μορφή ασυγκράτητης χιονοστιβάδας, μέχρι που «έπιασε πάτο».
H απληστία οδήγησε στην τρελή «φούσκα» των χρηματιστηρίων, στο να πάρει ο κόσμος δάνεια από τις τράπεζες για να αγοράσει σπίτια, ακόμα κι αυτοί που δεν μπορούσαν να τα πληρώσουν, στο να αποκτήσουμε όλοι αυτοκίνητα, τηλεοράσεις, κινητά, με λίγα λόγια στην «ευημερία» των τελευταίων δεκαετιών και στην ευτυχία του καταναλωτή. Μια ευτυχία επίπλαστη, νόθα, πληρωμένη πολύ ακριβά.
Έτσι κάποτε η «φούσκα» αυτή της «ευημερίας» έσκασε και ήρθε η ώρα να πληρώσουν και οι καπιταλιστές για τα υπερκέρδη,τη διαφθορά του κεφαλαίου και τον εξτρεμισμό της ελεύθερης αγοράς τριών δεκαετιών, καθώς οδηγούνται ταχύτατα σε ταυτόχρονη ενεργειακή, οικιστική, πιστωτική και χρηματιστηριακή κρίση, η οποία συνοδεύεται – όταν δεν προκαλείται – από εντυπωσιακά επίπεδα διαφθοράς και κερδοσκοπίας.
Εκατομμύρια άνθρωποι σήμερα φοβούνται για τις καταθέσεις τους, τα διαμερίσματα, τις επενδύσεις τους. Ήρθε η ώρα να πάρει η ανασφάλεια τη μορφή χιονοστιβάδας, ενώ οι υπεύθυνοι αυτής της κρίσης συνειδητοποιούν τώρα – με τρομακτική καθυστέρηση - το δυσβάστακτο κόστος της κακώς εννοούμενης «παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου» και της πλήρους απελευθέρωσης των αγορών.
Ο μέσος πολίτης – καταναλωτής αυτής της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας πληρώνει ήδη την κρίση με ανεργία, εργασιακή ανασφάλεια, κατασχέσεις σπιτιών και αγαθών που ως χθες τα θεωρούσε δεδομένα, έστω και αν τα είχε αποκτήσει με ενυπόθηκα δάνεια.
Η αρρώστια του καπιταλισμού, το άγριο πρόσωπο του οποίου βιώνουμε όλοι σήμερα, δεν είναι σημερινή. Είναι ηθική αρρώστια και παλιά. Το σύστημα έχει προσβληθεί από αλλεπάλληλα σκάνδαλα και κρίσεις που υπονόμευσαν το παρόν και το μέλλον του. Η τελευταία μεγάλη τραπεζική κερδοσκοπική σαπουνόφουσκα, από τις μεγαλύτερες στην ιστορία του συστήματος, έσκασε. Οι πολίτες είδαν ξεγυμνωμένες την απληστία, τη φιλαργυρία, την αναλγησία, την ανισότητα και την απάτη.
«Η νοθεία και η απάτη καταστρέφουν τον καπιταλισμό και την ελευθερία της αγοράς και μακροπρόθεσμα τα θεμέλια της κοινωνίας μας». Δεν το είπε αυτό κάποιος επικίνδυνος αριστεριστής, αλλά ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Η.Π.Α. Άλαν Γκρίνσπαν, πριν μερικά χρόνια, σε μια προφητική αποστροφή του λόγου του.
Από τότε η μολυσματική ηθική ασθένεια του συστήματος, που ξεκίνησε με μεγάλες προσδοκίες, εξαπλώθηκε. Πριν όμως η μόλυνση περάσει σήμερα στις τράπεζες και στη ρευστότητά τους και αναγκαστούν ν΄ανάψουν τα «φώτα κινδύνου» ώστε να επέμβουν τα κράτη, ξεχνώντας τους κανόνες της οικονομίας της αγοράς, εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τα χρήματά τους ή απλούστατα χρεοκόπησαν.
Η οικονομική κρίση που ακολούθησε απειλεί να σαρώσει όλες τις ψευδαισθήσεις της προηγούμενης δεκαετίας και στη χώρα μας. Εκσυγχρονιστικά και μεταρρυθμιστικά οράματα εκφυλίστηκαν σε μεταρρυθμιστικό συμβιβασμό και εφαρμόστηκαν ως εκσυγχρονιστική λεηλασία. Λεηλασία κοινωνικού - και κοινοτικού! – πλούτου από επιχειρηματικές συντεχνίες ημετέρων με αποκλειστικές προσβάσεις σε προμήθειες, χρηματοδοτήσεις και προνομιακούς δανεισμούς.
Οι απολογητές της πανελεύθερης αγοράς αποφεύγουν να συζητούν το κρίσιμο σημείο, αυτό δηλαδή που αφορά στη σχέση της πολιτικής με την οικονομία και το κύρος του πολίτη – καταναλωτή – ψηφοφόρου. Είναι καιρός τώρα που η πολιτική σκηνή της χώρας έχει μεταβληθεί σ΄ένα απίθανο μασκαριλίκι, όπου η νοθευμένη ρητορική αγκαλιάζεται περιπαθώς με παιδαριώδη παρελκυστικά επιχειρήματα, όπου η ψευδολογία δικηγορεί κακόζηλα υπέρ ενός ανύπαρκτου κομματικού ήθους και γιατί; Για να αποκρυβεί κάτι πασιφανές.
Ο μηχανισμός της αγοράς είναι συντριπτικός, λειτουργεί με πλαγιοκοπήσεις του κρατικού μηχανισμού και με εξαγορασμένες πολιτικές παρεμβάσεις, που δεν αποσοβούνται ούτε σε κράτη με παράδοση αιώνων. Η αγορά εκφυλίζεται και στρεβλώνεται διότι οι όροι του αμιγούς ανταγωνισμού υποσκάπτονται από τις υπηρεσίες που θα όφειλαν να τους διαφυλάξουν.
Η ηθική αρρώστια του καπιταλισμού των περασμένων δεκαετιών έφθασε τελικά στο σημείο να προσφέρει σήμερα το «σκοινί» για την αυτοχειρία του.
Είναι ρομαντικό όμως να πιστεύει κανείς ότι ο καπιταλισμός της «ελεύθερης αγοράς» πνέει τα λοίσθια. Βρίσκει πάντοτε τον τρόπο να λύνει τα προβλήματα, αφανίζοντας τις αδιέξοδες επιχειρήσεις και ανοίγοντας το δρόμο για καινούργιες που θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες της αγοράς με νέες μεθόδους, τεχνολογίες και αντιλήψεις. Εκείνο όμως που είναι σίγουρο είναι ότι όλη αυτή η ανασύνταξη του κεφαλαίου θα πληρωθεί από τον, ήδη πολύ στριμωγμένο οικονομικά, μέσο πολίτη φορολογούμενο καταναλωτή, που θα αναγκαστεί να βάλει το χέρι του πιο βαθιά στην τσέπη προκειμένου να σωθούν, όχι τα σπίτια και οι περιουσίες των απλών ανθρώπων, αλλά τα υπερκέρδη των μεγαλοκαρχαριών.
