Συντριπτικό επιχείρημα υπέρ της εκτροπής του Αχελώου, από Δημοκρατική Παράταξη Τεχνικών: «Δεν μπορούμε ν’ ανακόψουμε την ανάπτυξη, για χάρη μερικών ρόζ καραβίδων!».
Σχόλιο: Οι ποταμίσιες καραβίδες είναι γκριζοπράσινες, εκτός κι αν κάποιος έχει την τύχη να τις γνωρίσει μόνο στο τηγάνι ή στην κατσαρόλα με κόκκινη σάλτσα. Εκεί, βεβαίως κοκκινίζουν είτε απ’ το κακό τους είτε από τις σαχλαμάρες που ακούν...
Οι μαζικοί θάνατοι ψαριών στον Πηνειό και τους παραποτάμους του κάθε καλοκαίρι, είναι συνηθισμένη εικόνα. Αν όμως είδατε πρόσφατο ντοκουμέντο σε τοπικό κανάλι, με αυτά τα φτωχά πλάσματα να σπαρταρούν χωρίς οξυγόνο, θα συμφωνήσετε ότι δεν μπορείτε να συμβιβαστείτε τόσο εύκολα με την ιδέα του θανάτου.
Βλέποντας αυτές τις εικόνες, σκέφτηκα πως υπάρχουν κάποιοι λόγοι που αυτός ο άλαλος κόσμος είναι τόσο ανυπεράσπιστος. Κι αυτούς τους λόγους θα προσπαθήσω να παραθέσω, όσο νηφάλια μπορώ.
Ο Μαρξ έλεγε ότι η πρόοδος μιας κοινωνίας φαίνεται από τη θέση της γυναίκας σ’ αυτή. Αυτό μπόρεσα να το διαπιστώσω με τα μάτια μου, όταν επισκέπτης στις τότε χώρες του «υπαρκτού» είδα γυναίκες να σοβατίζουν, σκαρφαλωμένες στη σκαλωσιά ή να στρώνουν πίσσα στο δρόμο. Αλλά εγώ θα το πάω λίγο πιο κεί, λέγοντας ότι ο πολιτισμός μιας κοινωνίας φαίνεται από τη συμπεριφορά της απέναντι στα ζώα. Και όχι μόνο στα πεκινουά που παίρνουν παραμάσχαλα κάποιες κυρίες (ψυχή έχουν κι αυτά) για να πάνε στο κομμωτήριο αλλά αυτά τα απρόσωπα πλάσματα με τα οποία η γεμάτη ενοχές αστική τάξη δεν θα μπορέσει ποτέ ν’ αποκτήσει προσωπική (sic) σχέση.
Πριν από καιρό, μιλώντας με δήμαρχο παραποτάμιου δήμου, έλεγα πως είναι άδικο να πεθαίνουν κατά χιλιάδες τα ψάρια επειδή κάποιοι ψηφοφόροι του αντλούν και την τελευταία σταγόνα του ποταμού για να ποτίσουν. Ο κύριος δήμαρχος, απ’ τους πολλούς απρόβλεπτους που ανέδειξε ο έρμος ο «Καποδίστριας», απάντησε με νόημα;
«... Εμένα, φίλε, δεν με ψηφίζουν τα ψάρια!».
Αυτομάτως σκέφτηκα λοιπόν. Να μια αδυναμία της Δημοκρατίας! Τα ψάρια δεν μετέχουν στις δημοκρατικές διαδικασίες (μετέχουν άλλα ζώα σ’ αυτές) κι ως εκ τούτου δεν έχουν θέση ούτε στην κοινωνική διαβούλευση που απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση στη λήψη των αποφάσεων. Και μπορεί σε κάποιες αλησμόνητες εποχές, να ψήφιζαν τα δέντρα (μεταξύ μας, θα ψήφιζαν πιο σοβαρά) αλλά για ψήφο ψαριών, δεν άκουσα ποτέ να γίνεται λόγος. Άρα, οι δημοκρατικές διαδικασίες που επινόησαν οι άνθρωποι για τα του οίκου τους, όταν επεκτείνονται στο ζωϊκό κόσμο, μάλλον δεινά του επιφυλάσσουν. Γιατί στα σύνορα μεταξύ των δυο διαφορετικών κοινωνιών, ο άνθρωπος δεν εγκαταλείπει ποτέ την αλαζονεία του ανώτερου είδους, όσο κι αν είναι πονόψυχος.
Ένα άλλο μειονέκτημα που έχουν τα ψάρια είναι η έλλειψη πρόσβασης! Δεν έχουν πρόσβαση στην εξουσία είτε τοπική είτε εθνική. Σ’ αυτή έχουν πρόσβαση μόνον οι παραγωγικές τάξεις είτε ως δεξαμενή ψήφων είτε ως χρηματοδότες του εκλογικού αγώνα. Κι επιπλέον τα ψάρια δε μιλούν για να μεταφέρουν τα αιτήματά τους στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Σίγουρα, το όνειρο κάθε πολιτικού θα ήταν, οι ψηφοφόροι να ήταν τόσο φλύαροι όσο τα ψάρια για να ΄χει την ευκαιρία να μιλάει αυτός για πάρτη τους. Αλλά και πάλι, τι θα σου πρόσθετε η λαλιά, όταν αυτός που έχεις απέναντί σου θεωρεί ότι ο ζωτικός χώρος είναι ένα τηγάνι και στην καλύτερη περίπτωση μια υπαίθρια ψησταριά;
Κάποιοι, παρά το γενικευμένο μπάχαλο διεθνώς, εξακολουθούν αταλάντευτα να διατείνονται: Τα περιβαλλοντικά προβλήματα θα τα λύσει η ελεύθερη αγορά (τώρα ειδικά που μας έλυσε όλα τα’ άλλα). Δείτε την καμπύλη του Kuznets! Καθώς αυξάνεται το ΑΕΠ, η ρύπανση, ενώ αρχικά κινείται ανοδικά, τελικά φτάνει σ’ ένα μέγιστο κι αρχίζει να μειώνεται! Αυτή η άποψη που θυμίζει λίγο «υπαρκτό», δηλ. κουράγιο αδέρφια, μετά τις κακουχίες ακολουθεί ένα μέλλον που τραγουδάει!, ουδόλως μπορεί να καθησυχάσει τα έξυπνα ψάρια (γιατί υπάρχουν κι οι χάνοι). Κι αυτό για τους παρακάτω λόγους:
Τα ψάρια δεν έχουν αγοραστική δύναμη. Βλέποντας τους άμοιρους κυπρίνους να σπαρταρούν από έλλειψη οξυγόνου, σκέφτηκα πως αν υπήρχε τρόπος να αποταμιεύουν τις οικονομίες τους σε κάποια τράπεζα, π.χ Lehman, θα μπορούσαν ν’ αγοράσουν οξυγόνο και να έχουν και απόθεμα στις δύσκολες ώρες, που κάποιος βιομήχανος με πολιτική πρόσβαση αδειάζει το ευλογημένο του φορτίο στο ποτάμι. Αλλά κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, το ποτάμι γίνεται άθλια ευτροφική μπάρα κι εκεί τα ψάρια περιμένουν το μοιραίο όπως οι Ιρακινοί το βομβαρδισμό.
Τα ποταμόψαρα είναι ευτελούς αξίας. Δεν έχουν την αίγλη μιας πελαγίσιας τσιπούρας ή μιας συναγρίδας. Δεν είναι διόλου τυχαίο που μαζί τους ασχολούνται μόνον οι τσιγγάνοι. Άλλωστε, δείτε τα πώς πεθαίνουν! Κατά εκατοντάδες, μπορεί και χιλιάδες όπως οι άμαχοι από τα έξυπνα όπλα της προχωρημένης τεχνολογίας.
Τα ψάρια είναι ανήμπορα να διεκδικήσουν το ζωτικό τους χώρο. Παρά την οδηγία 2000/60, παρά το νόμο 1739/87 που δεν εφαρμόστηκε ποτέ, ο ζωτικός χώρος των ψαριών, δηλ. τα ποτάμια κι οι λίμνες, ήταν πάντα σε δεύτερη προτεραιότητα. Προτεραιότητα είχαν πάντα, η δεξαμενή ψήφων και οι χρηματοδότες.
Μόνο ένα καλό θα μπορούσε να κάνει η οικονομία της αγοράς στα ψάρια: Τώρα που παίρνει την κάτω βόλτα κι οι μάζες ετοιμάζονται για τις μεγάλες πείνες, ίσως αναβαθμίσει την καταναλωτική τους αξία. Τουτέστιν, αυτές, να στραφούν στη βρώση των ποταμόψαρων και άρα να απαιτήσουν πιο αποτελεσματική προστασία των ποταμών και των λιμνών. Τα ψάρια, όμως, έτσι κι αλλιώς χαμένα θα ΄ναι.
Έγραψε κάποτε ο Ουμπέρτο Έκο, ότι, η αστική τάξη, έχοντας καταστρέψει το περιβάλλον και νιώθοντας ενοχές, πέρασε στο ακριβώς αντίθετο άκρο. Υιοθέτησε τα άγρια ζώα κατά τρόπο υπερπροστατευτικό, δίνοντάς τους γλυκές εκφράσεις στις εικονογραφήσεις ή μορφές που θυμίζουν έντονα αθώα βρέφη. Μ’ αυτό τον τρόπο, παρουσίασε στρεβλά τη Φύση στις νέες γενιές καθώς η ανθρωπομορφική θεώρησή της, πέρα από ατυχής είναι και επικίνδυνη. Σ’ αυτή όμως τη γεμάτη παιδική τρυφερότητα των αστών απέναντι στα ζώα, τα ψάρια πάλι ατυχούν. Ποιος αλήθεια θα μπορούσε να δει με τρυφερότητα ένα μούργο γουλιανό ή έστω ένα Θεσσαλογωβιό κι ας είναι ενδημικό είδος;
Τέλος, αυτοί οι άλαλοι ένοικοι του Πηνειού, έχουν και μιαν άλλη ατυχία: Δεν είναι ψάρια της Βιστωνίδας, να τα ευλογεί ο παπα - Εφραίμ, ούτε ψάρια σε ποτάμια της Ελβετίας ή της Αυστρίας. Είναι ψάρια σε ποτάμια της χώρας του « δε γ....ται», της χώρας που στα δύσκολα έχει μάθει να ξύνεται, της χώρας που βλέπει το κακό να πλησιάζει με μεγάλες δρασκελιές και δεν κάνει τίποτε. Της χώρας που απ’ το μεγαλείο της αρχαιότητας κράτησε μόνο την τραγωδία, στη σύγχρονη εκδοχή της, αυτή του μεγάλου ατυχήματος, απομονώνοντας, κατά πώς τη βολεύει την τελευταία πράξη: Την εμφάνιση του από μηχανής θεού. Αλλά κι αυτός την έκανε προ πολλού. Έγινε μεσίτης και παζαρεύει φιλέτα.
Μια τελευταία κουβέντα. Απευθύνεται στις παραγωγικές και άλλες... δημοκρατικές δυνάμεις. Παιδιά, ξέρω, στη φάση αυτή έχετε το πάνω χέρι απέναντι στην απροστάτευτη φύση. Κι αυτό, γιατί έχετε πρόσβαση! Αυτή η πρόσβαση σας δίνει το προνόμιο του ελέγχου κατόπιν εορτής, του ανεπαρκούς ελέγχου, του ελέγχου για τα μάτια αλλά και του μη ελέγχου. Σας δίνει το δικαίωμα να αντιμετωπίζετε τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις σας μ’ ένα σωρό χαρτιά και βεβαιώσεις που κανένας ελεγκτικός μηχανισμός δεν μπορεί ή δεν θέλει να ελέγξει. Κατά κανόνα, βγαίνετε άσπιλοι κι αμόλυντοι παρά τα χιλιάδες θύματα στο πεδίο της μάχης. Γιατί, αυτό κατορθώσατε. Να μετατρέψετε τη φύση σε πεδίο μάχης! Αλλά είπαμε, τα θύματα είχαν την ατυχία να ζουν στη χώρα μας. Καληνύχτα κύριοι. Καληνύχτα και καλά κέρδη!...
* Ο Ζήσης Αργυρόπουλος είναι Χημικός
