O δάσκαλος είναι ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα στην καθημερινή ζωή κάθε παιδιού από την ηλικία των πέντε χρόνων ως τα δώδεκα, που ολοκληρώνεται η πρώτη φάση της επίπονης σχολικής εργασίας. Ο δάσκαλος αναπτύσσει μια σχέση μοναδική με το μαθητή του στο πλαίσιο της παιδαγωγικής επικοινωνίας και στη διαμόρφωση του ψυχολογικού κλίματος της τάξης, αφού ως υπεύθυνος στην οργάνωσή της διδάσκει τις περισσότερες διδακτικές ώρες ανά ημέρα. Ο ρόλος του σύμφωνα με τα επιστημονικά πορίσματα είναι πολυδύναμος με τις ιδιότητες του παιδαγωγού (υπεύθυνος για την αγωγή), είναι δάσκαλος (διδάσκει), αξιολογητής (αξιολογεί, ιεραρχεί) και είναι επίσης υπεύθυνος για τη φύλαξη του παιδιού όσο αυτό είναι στο σχολείο.
Το σχολείο, στο οποίο υπηρετεί, είναι ένα κοινωνικό δημιούργημα, είναι ένας κοινωνικός θεσμός. Ως οργανωμένος θεσμός καλείται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις, στους στόχους της Πολιτείας, της κοινωνίας, στις αγωνίες, στις επιθυμίες, στις προσδοκίες των γονιών και κυρίως στα όνειρα και στις ελπίδες των ίδιων των μαθητών. Είναι τα όνειρα για έναν καλύτερο κόσμο. Είναι ελπίδες για μια καλύτερη ζωή με επίκεντρο τον άνθρωπο! Αυτές τις ελπίδες δεν έχει κανείς το δικαίωμα να τις κουτσουρέψει. Αυτά τα όνειρα δεν πρέπει να αποδειχθούν απατηλά. Ο δάσκαλος ως διαμεσολαβητής συντελεί στην επίτευξη των παραπάνω στόχων.
Κατά καιρούς όμως εμφανίζονται υποστηρικτές τής άποψης ότι στη δημοτική εκπαίδευση πρέπει να εισέλθουν κι άλλες ειδικότητες όπως θεολόγοι, φιλόλογοι κ.ά. Η επιχειρηματολογία, η οποία αναπτύσσεται, στηρίζεται κυρίως στην ειδίκευση που έχουν συγκεκριμένοι άνθρωποι σε συγκεκριμένο αντικείμενο γνώσης. Φτάνει όμως αυτό; Στην ουσία όμως το αίτημα για είσοδο στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση αναφέρεται στο αίτημα της απασχόλησής τους και της διεκδίκησης της εργασίας, που είναι βέβαια αναφαίρετο δικαίωμα για τον οποιοδήποτε πολίτη.
Για το ζήτημα αυτό εγείρονται πολλά ερωτήματα, με επιστημονικά κυρίως κριτήρια, γι΄ αυτή την έντονη επιθυμία, που αν υιοθετηθεί, μπορεί να συνταράξει συθέμελα το οικοδόμημα που λέγεται δημοτικό σχολείο! Πρέπει η βαθμίδα αυτή να γίνει χώρος επίλυσης εργασιακών προβλημάτων ή αντιμετώπισης της ανεργίας; Πρέπει να αμφισβητηθεί ο ρόλος του δασκάλου ή να ενισχυθεί, ώστε ως λειτουργός να γίνει πιο αποτελεσματικός στην παιδαγωγική, στη μαθησιακή, στην κοινωνικοποιητική αποστολή του σχολείου και κυρίως στην αντιμετώπιση των κρίσιμων κοινωνικών προβλημάτων που εισέρχονται σε αυτό; Είναι επαρκής η επιστημονική κατάρτιση σε ένα και μοναδικό πεδίο γνώσης; Υπάρχουν τα απαιτούμενα παιδαγωγικά και διδακτικά προσόντα σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο; Είναι παιδαγωγικά ορθό να εναλλάσσονται τα πρόσωπα ανά διδακτική ώρα σε μια σχολική τάξη με μαθητές που διαφοροποιούνται ηλικιακά, νοητικά, συναισθηματικά, γνωστικά; (Κωνσταντίνου, Χ. Ιωάννινα 2004)
Οι σημερινοί δάσκαλοι, οι δάσκαλοι του μέλλοντος είναι πλέον οι απόφοιτοι των Πανεπιστημιακών τμημάτων Γενικής και Ειδικής Αγωγής με τετραετή φοίτηση. Είναι οι γενιές των ψυχοφθόρων πανελλήνιων εξετάσεων που με τις υψηλές βαθμολογικές επιδόσεις ανέβασαν ψηλά τον πήχυ και αναβάθμισαν με την παρουσία τους τις ίδιες τις πανεπιστημιακές σχολές. Σύμφωνα με τον οδηγό σπουδών των Παιδαγωγικών Τμημάτων εκπαιδεύονται και ειδικεύονται για τη συγκεκριμένη βαθμίδα με σημείο αναφοράς τα στάδια εξέλιξης του μαθητή (Εξελεγκτική Ψυχολογία) για κάθε ηλικία.
Τα περιεχόμενα σπουδών στα Παιδαγωγικά τμήματα περιλαμβάνουν διδακτικά αντικείμενα από τις Επιστήμες της Αγωγής κι όχι μόνο. Τον κύκλο συμπληρώνουν οι κλάδοι της Παιδαγωγικής, της Ψυχολογίας, της Διδακτικής Μεθοδολογίας, της Κοινωνιολογίας, της Συμβουλευτικής, των Φυσικών Επιστημών, της Φιλοσοφίας, της Ιστορίας, της Γλωσσολογίας, της τέχνης, του πολιτισμού, των νέων τεχνολογιών κ.ά.. Υπάρχει αλήθεια άλλος κλάδος που να εκπαιδεύεται τόσο πολύπλευρα για τη δημοτική εκπαίδευση; Ο δάσκαλος είναι ο ειδικός. Είναι επιστήμονας. Παλαιότερες αντιλήψεις και πρακτικές ήθελαν το δάσκαλο χειραγωγημένο, φοβισμένο, ταπεινωμένο και εξαρτώμενο.
Χρέος του σημερινού δασκάλου είναι να θωρακίζει τη θέση του με την επαγγελματική του στάση. Με την επιστημονική του κατάρτιση να ανοίγει τους δρόμους της μάθησης για την κατάκτηση γνώσεων, την απόκτηση στάσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων στους μαθητές του. Στην ιστορία τής εκπαίδευσης διαφαίνεται πως ο δάσκαλος δεν έπαψε ποτέ να διεκδικεί για να βελτιώσει τη θέση του, να εδραιώσει το ρόλο του, να ενισχυθεί ο δημόσιος χαρακτήρας της πολύπαθης εκπαίδευσής μας. Έτσι σε δύσκολες εποχές αναδείχτηκαν δάσκαλοι κορυφαίοι (κι ας ήταν πτυχιούχοι των Παιδαγωγικών Ακαδημιών), δάσκαλοι που καταξιώθηκαν στη συνείδηση των πολιτών!
Έρχονται πολλές φορές εφιαλτικά στη θύμησή μας, σαν επίκληση αγωνίας, οι παλαμικοί στίχοι από τα «Σατιρικά Γυμνάσματα» πως... «Δάσκαλος γίνε, αν ήρωας είσαι». Το ίδιο δέος ένιωσε κι ο Παναγιώτης Σαλωνίτης (Κορίνθιος δάσκαλος), περιγράφοντας την αντίδραση ενός μαθητή του το 2002 στο περιοδικό «Το σχολείο και το σπίτι»: Κάποια φορά που συνάντησα το Γρηγόρη, ταξιδεύοντας με την οικογένειά μου στην εθνική οδό, ο ήχος της φωνής του, όταν με χαιρέτησε φωνάζοντάς μου, δάσκαλεεε..., πάνω από την καρότσα του σκουριασμένου αγροτικού τού πατέρα του με έκανε να νιώσω ανατριχιαστικά περισσότερο από κάθε άλλη φορά την απεραντοσύνη τής έννοιας «δάσκαλος». Έτσι είναι ο δάσκαλος. Τέτοιους δασκάλους χρειαζόμαστε!
