Από τον Νίκο Νάκο
Κάθε καλοκαίρι βλέπουμε μια πραγματική αναγέννηση της υπαίθρου. Τα χωριά μας - ορεινά, ημιορεινά ή παραθαλάσσια – πλημμυρίζουν από κόσμο. Ο κουρασμένος πολεοκάτοικος βρίσκει ανακούφιση και ηρεμία ξαναγυρνώντας στις ρίζες του, έστω και για λίγο, για τις διακοπές του. Τα χωριά που εγκαταλείφθηκαν ζωντανεύουν, τα μισοερειπωμένα σπίτια ξαναφτιάχνονται, τα δρομάκια και οι πλατείες τους γεμίζουν από ανθρώπους κάθε ηλικίας, ντόπιους που επιστρέφουν στο χωριό που γεννήθηκαν και ξένους που λαχταρούν να ζήσουν για λίγο την απλή και ήρεμη ατμόσφαιρα ενός χωριού.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται με ένταση τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς η επιστροφή στο χωριό δεν κρατάει πολύ, μόνο λίγες μέρες κάθε καλοκαίρι. Με το τέλος του Αυγούστου η ύπαιθρος ερημώνει και πάλι περιμένοντας το επόμενο καλοκαίρι για να ξαναβρεί τη ζωντάνια της.
Παρ ΄ολα αυτά η τάση επιστροφής στα χωριά δεν μένει χωρίς αντίκρισμα. Πολλοί είναι εκείνοι που αποφασίζουν να ξαναφτιάξουν τα πατρικά τους σπίτια για μια πιο παρατεταμένη εγκατάσταση, ενώ άλλοι αναζητούν τρόπους να κατοικήσουν σε χωριό για μεγαλύτερα διαστήματα, εκτός των διακοπών, γι΄αυτό και αγοράζουν παλιά σπίτια που αναπαλαιώνουν ή χτίζουν καινούρια σε οικόπεδα.
Κάποιοι αναλύοντας αυτή την τάση της ολοένα αυξανόμενης προτίμησης των πολεοκάτοικων για εξοχικές κατοικίες, μιλούν για «γυρισμό στο χωριό». Η ζωή στα αστικά κέντρα καταντά αφόρητη και η πολυμέριμνη καθημερινότητα φέρνει το σημερινό άνθρωπο σε φοβερά αδιέξοδα. Μόνη διέξοδος είναι η φυγή στην ύπαιθρο για όλο και συχνότερα διαστήματα. Μια κατοικία σ΄ενα χωριό θεωρείται πλέον λύση που εξασφαλίζει ηρεμία, καθαρό αέρα και απλή ζωή.
Τι είναι όμως αυτός ο «γυρισμός στο χωριό»; Είναι μήπως μια σωστά μελετημένη και οργανωμένη προσπάθεια πραγματικής αναβίωσης της μικρής κοινότητας; Έχουν δημιουργηθεί οι οικονομικο – κοινωνικές προϋποθέσεις για να ξαναζωντανέψει το ελληνικό χωριό, να βρίσκουν δουλειά, ψυχαγωγία και παιδεία οι ντόπιοι, για να πάψουν να «αστικοποιούνται» επί τροχάδην στις αυθαίρετες παρυφές των πόλεων; Τίποτα τέτοιο. Ο «γυρισμός στο χωριό» είναι ένα κτίσμα (πολλές φορές δεν μπορείς να το πεις καν «σπίτι») για τις διακοπές και τα «τριήμερα», το οποίο έχει ανεγερθεί με έναν από τους παρακάτω τρόπους: ή γκρεμίζοντάς το παλιό πατρικό ή διασκευάζοντάς το ως το κόκαλο ή ανάμεσα στα παλιά πατρικά άλλων ή στα μπαχτσέδια, τ΄ άμπέλια, τα μπαΐρια που περιβάλλουν το χωριό.
Αν αφήσει κανείς προς στιγμήν κάποιες διακοσμητικές λεπτομέρειες που τα διαφοροποιούν (λ.χ. άλλο έχει χαγιάτι ξύλινο με πορτοπαράθυρα εξ αλουμινίου κι άλλο βεράντα τσιμεντένια με πορτοπαράθυρα ξύλινα) τα κτίσματα αυτά μπορούν - και θα τους άξιζε – να χωριστούν σε δυο βασικές κατηγορίες: είναι τα κτίσματα – τέρατα και τα κτίσματα – σημεία.
Ένα τυπικό κτίσμα - τέρας σε ελληνικό ημιορεινό έως και ορεινό χωριό, φέρει τα παρακάτω κύρια γνωρίσματα: βρίσκεται ανάμεσα σε παλιά λιθόκτιστα σπίτια με κεραμοσκεπή. Είναι τσιμεντοκατασκευή που κάποτε θα σοβατιστεί. Διαθέτει μπαλκόνια και ταράτσα. Το τζάκι απαραίτητο για να ψήνονται εκεί τα παϊδάκια. Αν έχει αυλή τότε είναι απαραίτητο το μπάρμπεκιου. Για φινίρισμα το κτίσμα έχει στο προαύλιο ένα υπόστεγο από αμιαντοτσιμέντο ή λαμαρίνα ή πλαστικό, για το αυτοκίνητο.
Ένα τυπικό κτίσμα – σημείο τώρα βρίσκεται πιο συχνά στον περίγυρο του χωριού παρά μέσα του. Κατά κανόνα ανήκει σε κάποιον που τα «έχει» και που δεν έχει συγγενική σχέση με το χωριό αυτό. Ο άνθρωπος έχει ξοδέψει μερικές τσάντες χρημάτων και έχει υψώσει την «βίλα» των ονείρων του: αν τα όνειρά του ήταν θαλασσινά, το κτίσμα – σημείο είναι νησιωτοειδές, ανεξάρτητα από το αν βρίσκεται σε βουνό. Αν τα όνειρά του ήταν ορεινά, το κτίσμα – σημείο έχει τη μορφή ελβετικού «σαλέ», ακόμα κι αν η θάλασσα εισχωρεί στην αυλή του.
Κύρια γνωρίσματα των κτισμάτων – σημείο είναι κοινά για τα νησιωτοειδή και τα ελβετότροπα: είναι πελώρια. Είναι φορτωμένα παντού με βεράντες, μπαλκόνια, πεζούλες, ταρατσόνια, χαγιάτια, σοφίτες. Είναι περικυκλωμένα από δρομάκια, κηπάκια, παγκάκια, πλακόστρωτα, κρεβατίνες και πλήθος σκαλάκια για να επικοινωνούν τα διάφορα ανισόπεδα. Έχουν κτιστό μπάρμπεκιου (απαραίτητο!). Όπου υπήρχε δέντρο κόπηκε γιατί τα φύλλα του γεμίζουν το χώρο. Κανένα φυτό δεν είναι της περιοχής ή άγριο. Το γκαράζ για το αυτοκίνητο απαραίτητο. Η πισίνα προαιρετική καθώς και το τερέν του...τένις. Συναντώνται όλο και συχνότερα. Ενίοτε το σύνολο φυλάσσεται από σύστημα συναγερμού, αλλά και από λυκόσκυλα.
Τώρα θα μου πείτε διδάσκω αισθητική δια της αντιαισθητικής; Με πιο δικαίωμα ενοχλούμαι από ένα τσιμεντοκούτι με φερ – φορζέ μπαλκόνι, ανάμεσα σε σπίτια με ογδόντα πόντους πέτρινο τοίχο και την καλύτερη μόνωση όλων των εποχών, την κεραμοσκεπή; Γιατί δηλαδή αυτός με τη «βίλα» να χτίσει μια παραδοσιακή οικοδομή; Για να μην ξεφύγει ποτέ απ΄το «χωριατόσπιτο», μέσα στο οποίο πέρασε τόσο μίζερα τα παιδικά χρόνια αυτός ή οι γονείς του;
Πρέπει να το καταλάβουμε. Υψηλή αισθητική μην ζητάμε σήμερα στα χωριά μας. Κάποιοι ρομαντικοί χτίζουν ακόμα με πέτρα, κεραμίδι και ξύλο, στοιχεία αρχέγονα της παραδοσιακής κληρονομιάς, φτιάχνοντας ανθρώπινα και ζεστά σπιτικά. Όμως το μεράκι δεν διδάσκεται. Δεν αγοράζεται και δεν πουλιέται. Και κανείς δεν μπορεί να πει κουβέντα στους περισσότερους που... «αγρόν αγοράζουν» και ανεγείρουν τα τέρατα και τα σημεία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν σήμερα χωρικοί. Ξεριζώθηκαν βίαια από το τόπο τους, μαρτύρησαν για δυο – τρεις δεκαετίες στα γκέτο των πόλεων και τώρα – εφόσον έλυσαν κάποια πιεστικά προβλήματά τους – γυρίζουν στα εγκαταλειμμένα χωριά τους για να χτίσουν «παραθεριστικές κατοικίες». Οι οποίες όπως είναι φυσικό, απηχούν την αισθητική που διδάχθηκαν στις αυθαίρετες συνοικίες της αστυφιλίας.
Ο «γυρισμός στο χωριό» είναι ένα κτίσμα – τέρας ή ένα κτίσμα – σημείο, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του ίδιου γούστου: του γούστου που αναπτύσσεται στο δύσμορφο αστικό περιβάλλον.
Αυτό που «επιστρέφει» τώρα στα χωριά, είναι η τσιμεντούπολη με πολλά ή λίγα παραπανίσια λεφτά στην τσέπη.
