Της Ελένης Π. Μπλάντα φιλολόγου-ιστορικού
Στις αρχές του 19ου αιώνα είναι πια εμφανέστατη η σύγκρουση του παραδοσιακού σχολείου με το νεοτερικό. Αυτή την εποχή σε περιοχές που ευνοούν οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες οργανώνονται και λειτουργούν σχολεία σύμφωνα με το πνεύμα του διαφωτισμού. Γίνεται προσπάθεια να διδαχθούν τα Μαθηματικά, οι Φυσικές Επιστήμες, η Αστρονομία, η Γεωγραφία, η Ιστορία με βάση ευρωπαϊκά πρότυπα, διδάσκεται επίσης η ομιλούμενη γλώσσα παράλληλα με την αρχαία ελληνική. Το παραδοσιακό σχολείο καθώς βρίσκεται αντιμέτωπο μ’ αυτές τις αλλαγές και στενά δεμένο με την εκκλησία περνά μια κρίση. Για να την ξεπεράσει την κρίση αυτή, άλλοτε συγκρούεται με το νεοτερικό κι άλλοτε κάνει βήματα προς αυτό σε μια προσπάθεια να συγκεράσει την παράδοση με την πρόοδο. Το γεγονός αυτό επηρεάζει με διάφορους τρόπους τη δομή και το περιεχόμενο της παιδείας που παρέχεται στα ελληνικά σχολεία εκείνης της εποχής.
Η δράση του δασκάλου Κούμα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πραγματικότητας. Αναλυτικότερα, ο Κούμας παρακολούθησε πανεπιστημιακά μαθήματα στην Ευρώπη, ενημερώθηκε για την πρόοδο των επιστημών, μελέτησε σημαντικά ευρωπαϊκά συγγράμματα, μετέφρασε στα ελληνικά έργα Ευρωπαίων που θα βοηθούσαν το φωτισμό του γένους και διατήρησε μια επαφή και κάποια χρονική στιγμή ανέπτυξε και στενή σχέση με ευρωπαίους πανεπιστημιακούς δασκάλους. Επίσης προβληματίστηκε πολύ πάνω στο θέμα της γλώσσας και παρουσίασε ένα σημαντικό συγγραφικό έργο, μέσα από το οποίο φάνηκε ο πλούτος των γνώσεων του καθώς και η πλατιά ενημέρωσή του σε ζητήματα φιλοσοφικά και επιστημονικά, ενώ παράλληλα εξέδωσε και κάποια διδακτικά κυρίως εγχειρίδια, όπου απλά, μεθοδικά και με πληρότητα παρουσίαζε τα θέματα που κάθε φορά επέλεγε, πάντοτε προσαρμοσμένα στις ανάγκες της ελληνικής πραγματικότητας.
Όλες οι παραπάνω δραστηριότητες του Κούμα δεν αποσκοπούσαν μόνο στην ατομική πνευματική ολοκλήρωσή του, αλλά είχαν ως στόχο τους τον εκσυγχρονισμό της παιδείας των υπόδουλων Ελλήνων και την αποκατάσταση της εθνικής και πνευματικής τους ελευθερίας.
