Ο πιο συχνός τύπος Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου (ΑΕΕ), -υπολογίζεται σε 85%-, προκαλείται στην περίπτωση που ένας θρόμβος αίματος αποκλείει ή δυσχεραίνει τη ροή του αίματος και συνεπώς του απαραίτητου οξυγόνου και των θρεπτικών συστατικών προς τον εγκέφαλο (Ισχαιμικό Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο). Μια άλλη αιτία εγκεφαλικών επεισοδίων (υπολογίζεται σε 15%) είναι η ρήξη των αιμοφόρων αγγείων που τροφοδοτούν τον εγκέφαλο προκαλώντας την εκροή αίματος στον παρακείμενο νευρικό ιστό (Αιμορραγικό Εγκεφαλικό Επεισόδιο). Χωρίς την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου πεθαίνουν γρήγορα. Όταν λοιπόν συμβεί αυτό, το μέρος του σώματος που ελέγχεται από αυτά τα νευρικά κύτταρα μπορεί να δυσλειτουργήσει. Οι συνέπειες μπορεί να είναι μόνιμες. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι σημαντική για τη διαχείριση της ανικανότητας ή αναπηρίας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Ποιες είναι οι συνέπειες και οι επιπλοκές των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων; Το κύριο πρόβλημα που προκαλεί το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η αναπηρία.
Περίπου το 1/3 των ατόμων που επιβιώνουν από εγκεφαλικό επεισόδιο μετά από ένα έτος, εξακολουθούν να εξαρτώνται από τρίτους για την αυτοεξυπηρέτησής τους.
Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι το πιο σύνηθες αίτιο νευρολογικής αναπηρίας στον αναπτυγμένο κόσμο και το δεύτερο αίτιο άνοιας. Μεταξύ των επιπλοκών του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, η σπαστικότητα κατέχει εξέχουσα θέση.
Η σπαστικότητα είναι η συνεχής ακούσια σύσπαση συγκεκριμένων μυικών ομάδων των άνω ή κάτω άκρων, συνεπεία βλάβης του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.
Όλοι μας έχουμε αντικρίσει ασθενείς με σπαστικότητα μετά από Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο και έχουμε δει πόσο βασανιστική είναι η σπαστικότητα καθώς προκαλεί προβλήματα στην κινητικότητα, πόνο, δυσκολία στην καθημερινή υγιεινή και τραυματισμούς λόγω των μη ελεγχόμενων κινήσεων εξαιτίας της σπαστικότητας. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα που δημιουργεί η σπαστικότητα είναι ότι δυσκολεύει την προσπάθεια των ασθενών που συμμετέχουν σε πρόγραμμα Αποκατάστασης.
Αποκατάσταση των ασθενών με Σπαστικότητα μετά από ΑΕΕ
Έπειτα από ένα ΑΕΕ, χρειάζεται θεραπεία με πρόγραμμα αποκατάστασης με στόχο οι ασθενείς είτε να διατηρήσουν την υπάρχουσα κινητικότητά τους είτε να κερδίσουν πάλι κάποιες από τις χαμένες ικανότητες ώστε να διατηρηθεί ή να βελτιωθεί ο βαθμός αυτοεξυπηρέτησής τους.
Η θεραπεία αποκατάστασης μπορεί να στοχεύει στη βελτίωση διεκπεραίωσης απλών καθημερινών δραστηριοτήτων διαβίωσης (ADL- Activities of Daily Living), όπως η βάδιση, η ομιλία, αλλά και βασικών αναγκών, όπως η σωματική υγιεινή, το ντύσιμο, η σίτιση και η χρήση της τουαλέτας, καθώς επίσης και περισσότερο πολύπλοκων δραστηριοτήτων, όπως οι εργασίες στο σπίτι, η χρήση του τηλεφώνου και η οδήγηση.
Τα τελευταία χρόνια χορηγείται στους ασθενείς που υποφέρουν από σπαστικότητα η αλλαντική τοξίνη η οποία προκαλώντας τοπική χαλάρωση των μυών μειώνει τον πόνο που προκαλεί η σπαστικότητα, έχει θετικό αντίκτυπο στη φυσιοθεραπεία και κατ’ επέκταση στη συνολική βελτίωση της ποιότητα ζωής των ασθενών καθώς αυξάνει τη λειτουργικότητά τους.
Πρέπει βεβαίως να τονιστεί ότι η χρήση της τοξίνης προσφέρει τα μέγιστα αποτελέσματα όταν γίνεται σε συνδυασμό με ολοκληρωμένο πρόγραμμα αποκατάστασης και βεβαίως όταν αρχίζει η χορήγηση της αλλαντικής τοξίνης με τα πρώτα κιόλας σημάδια σπαστικότητας.
Όταν η σπαστικότητα έχει για χρόνια εγκατασταθεί και έχουν αναπτυχθεί συγκάμψεις (μόνιμες βλάβες στη λειτουργικότητα των μυών) τότε η τοξίνη μόνο ανακούφιση από τον πόνο μπορεί να προσφέρει στον ασθενή καθώς η συμβολή της πια στη βελτίωση της λειτουργικότητας είναι ελάχιστη.
Τα πλεονεκτήματά της χρήσης της αλλαντικής τοξίνης είναι:
• Απλός τρόπος χορήγησης, χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία.
• Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ελάχιστες, παροδικές και δεν επανεμφανίζονται με την κατάλληλη ρύθμιση της δόσης.
• Με τη χρήση της αλλαντικής τοξίνης μπορούμε να μειώσουμε ή να διακόψουμε τα από του στόματος χορηγούμενα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως χωρίς ωστόσο να προσφέρουν ικανοποιητικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της σπαστικότητας ενώ παράλληλα προκαλούν σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως γενικευμένη κόπωση, μείωση του επιπέδου συνείδησης, γαστρεντερικές διαταραχές κ.λπ. Αντίθετα με τα από του στόματος χορηγούμενα μυοχαλαρωτικά φάρμακα, η αλλαντική τοξίνη χορηγείται μόνο τοπικά με ενδομυική έγχυση χαλαρώνοντας μόνο τους εν σύσπαση μύες χωρίς να επιβαρύνει τους υπόλοιπους και χωρίς να προκαλεί συστηματικές ανεπιθύμητες ενέργειες.
• Η αλλαντική τοξίνη προκαλεί αποδεδειγμένα ελάττωση της σπαστικότητας βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και προσφέροντας σημαντική βοήθεια στο πρόγραμμα αποκατάστασης και ιδιαίτερα στη φυσιοθεραπεία και την εργοθεραπεία.
Η αλλαντική τοξίνη εμποδίζει τη μετάδοση των ερεθισμάτων από το νεύρο στο μυ, προκαλώντας έτσι μια τοπική, παροδική και δοσοεξαρτώμενη μυική χαλάρωση. Η αλλαντική τοξίνη χορηγείται σχεδόν ανώδυνα με μια ειδική λεπτή βελόνα-ηλεκτρόδιο, τοπικά στον υπερδραστήριο μυ και με ηλεκτρομυογραφική καθοδήγησή του.
Η έγχυση του φαρμάκου πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο ιατρό που γνωρίζει την ανατομία της περιοχής και την τεχνική της έγχυσης. Το αποτέλεσμα της χαλάρωσης των μυών όπου έγινε η έγχυση γίνεται εμφανές μετά από λίγες ημέρες, κρατάει 3 –4 μήνες και σε ορισμένες περιπτώσεις έως και 6 μήνες, γι’ αυτό και πρέπει η έγχυση να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Πρέπει δε να τονίσουμε ότι εάν η χρήση της αλλαντικής τοξίνης γίνει στα αρχικά στάδια της εμφάνισης της δυσκαμψίας το αποτέλεσμα είναι καλύτερο.
Χορηγεί το ασφαλιστικό μου ταμείο την αλλαντική τοξίνη; Ναι, εάν πρόκειται για νόσο, όπως δυστονία και σπαστικότητα συνεπεία ΑΕΕ, αλλά όχι για κοσμητικούς λόγους.
Η αλλαντική τοξίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλες εκείνες τις καταστάσεις όπου υπάρχει αυξημένη μυική δραστηριότητα με στόχο τόσο τη μείωση του σπασμού όσο και του πόνου. Σήμερα η αλλαντική τοξίνη χρησιμοποιείται ευρέως σε καταστάσεις όπως βλεφαρόσπασμος, αυχενική δυστονία (ραιβόκρανο), δυστονία άκρων (π.χ. σπασμός γραφέως), ημίσπασμος προσώπου, μασχαλιαία υπεριδρωσία, σπαστικότητα κάτω άκρων λόγω εγκεφαλικής παράλυσης σε παιδιά άνω των 2 ετών, σπαστικότητα ενηλίκων μετά από Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο.
Η χρησιμότητα μάλιστα της τοξίνης διαρκώς επεκτείνεται τα τελευταία χρόνια αφού χορηγείται με πολύ καλά αποτελέσματα για την αντιμετώπιση της σπαστικότητας που αναπτύσσεται στους περισσότερους ασθενείς είτε μετά από αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια είτε μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις είτε σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας.
Πρόσφατα μάλιστα άρχισε να χορηγείται στο πλαίσιο κλινικών μελετών στη χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία και στην αντιμετώπιση της υπερδραστήριας νευρογενούς κύστης με ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Κλείνοντας αξίζει να σημειώσουμε ότι παρά του ότι είναι μια πολύ ισχυρή τοξίνη, οι δόσεις που χρησιμοποιούνται είναι τόσο μικρές που δεν έχουν επιβλαβές αποτέλεσμα. Την αλλαντική τοξίνη την έχουν χρησιμοποιήσει εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο με σημαντικά οφέλη, χωρίς ιδιαίτερες ανεπιθύμητες ενέργειες, δίνοντας λύση σε προβλήματα που μέχρι τώρα ήταν μη αντιμετωπίσιμα.
Με τη χρήση της αλλαντικής τοξίνης βελτιώνεται σημαντικά η ποιότητα ζωής ασθενών που υποφέρουν από δυστονίες ή και από σπαστικότητα και βεβαίως πρέπει να χρησιμοποιείται από ειδικούς ιατρούς που γνωρίζουν την ανατομία της περιοχής που γίνεται η έγχυση καθώς και τον τρόπο έγχυσης.
Πού γίνεται η διαχείριση της Σπαστικότητας με έγχυση αλλαντικής τοξίνης;
Σήμερα λειτουργούν Ειδικά Ιατρεία Σπαστικότητας σε Κρατικές Κλινικές Αποκατάστασης στην Αττική και σε ορισμένες Κρατικές Νευρολογικές Κλινικές. Ειδικό Ιατρείο Σπαστικότητας λειτουργεί και στο Απολλώνειο Κέντρο Αποκατάστασης όπου η αντιμετώπιση της σπαστικότητας στηρίζεται στην πολυεπιστημονική προσέγγιση και στο ολοκληρωμένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης.
Η έγχυση της αλλαντική τοξίνης γίνεται από εξειδικευμένο ιατρό (φυσίατρο ή νευρολόγο) με ηλεκτρομυογραφική καθοδήγηση και η μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων επιτυγχάνεται με τη φυσιοθεραπευτική, εργοθεραπευτική και ορθοτική παρέμβαση των αντίστοιχων τμημάτων του Κέντρου.
Ο ασθενής εκπαιδεύεται στη διαχείριση της σπαστικότητας, στην αντιμετώπιση του ελλείμματος ή της ανικανότητας του συνεπεία αυτής, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του.
* Ο Ευθύμιος Κουλούλας είναι ειδικός φυσίατρος, πιστοποιηθείς από European Board of PRM, επιστημονικός διευθυντής στο Κέντρο Αποκατάστασης «ΑΠΟΛΛΩΝΕΙΟ»
