Η κινηματογραφική ταινία «Πολίτης Κέιν» του Όρσον Ουέλλες, είναι για πολλούς η καλύτερη ταινία του κινηματογράφου που γυρίστηκε ποτέ. Ο Όρσον Ουέλλες είναι σκηνοθέτης, σεναριογράφος και πρωταγωνιστής της ταινίας. Στο σημείωμα αυτό σχολιάζουμε, εν συντομία, το μύθο του έργου, κυρίως όσον αφορά στα διαχρονικά μηνύματα που απορρέουν από αυτόν.
Ο Όρσον Ουέλλες προβλέποντας τα γεγονότα που πλησιάζουν, διαπραγματεύεται ένα θέμα, πριν ακόμα αυτό συμβεί, με το μέγεθος και την ένταση, που εμφανίζεται στη σημερινή εποχή. Η κεντρική ιδέα του έργου είναι τα τραύματα που προκαλεί στην ψυχή του παιδιού η απόσπασή του απ΄ το φυσικό του περιβάλλον, από τους γονείς του κι από το σπίτι του. Στην ουσία του πρόκειται για την καταφρόνηση της οικογένειας για χάρη των χρημάτων και του πλούτου. Το θέμα αυτό ετέθη στη σύγχρονη εποχή με την απουσία της μητέρας απ΄ το σπίτι και την ανάθεση της ανατροφής των παιδιών σε ξένους, (οικιακοί βοηθοί, παιδαγωγοί, δάσκαλοι, ψυχολόγοι κ.ά.).
Το δράμα ξεκινάει όταν οι γονείς του μικρού Κέιν, φτωχοί χωρικοί, αναθέτουν την ανατροφή του σε ξένους ανθρώπους, στην πόλη, με αντάλλαγμα τα χρήματα και ειδικότερα την προσδοκία μιας πλούσιας ζωής. Την αιτία αυτή του δράματος υπαινίσσονται τόσο η λέξη του τίτλου «πολίτης», κάτοικος της πόλης, όσον και τα τελευταία λόγια του ήρωα, το όνομα «Ρόουζμπαντ», που είναι το όνομα ενός μικρού έλκυθρου, με το οποίο έπαιζε ο μικρός Κέιν, όταν ζούσε κοντά στους γονείς του.
Ο Πολίτης Κέιν έγινε πάμπλουτος, απόκτησε τα πάντα, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να γεμίσει το κενό που άφησε στην ψυχή του η απουσία της αγάπης των γονιών του. Τα ψυχικά τραύματα που δέχτηκε μεγαλώνοντας ανάμεσα σε ξένους ανθρώπους, στους οποίους τον έδωσαν οι γονείς του, με αντάλλαγμα τα χρήματα, δεν θεραπεύτηκαν ποτέ.
Στην εποχή μας το δράμα αυτό είναι συνυφασμένο με τη ζωή του κατοίκου της πόλης. Καθένας που κατοικεί σε μια σύγχρονη πόλη είναι, κατά κάποιο τρόπο, ένας «πολίτης Κέιν», γιατί αναγκάζεται να βάλει την οικογένεια σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με το επάγγελμα. Ένας «πολίτης Κέιν» είναι επίσης και η γυναίκα με τη εργασία της έξω απ΄ το σπίτι, όταν αναγκάζεται να βάλει σε δεύτερη μοίρα την οικογένεια, χάριν της επαγγελματικής επιτυχίας.
Ο Κέιν δημιούργησε μια οικονομική αυτοκρατορία, αλλά δεν έδινε σ΄ αυτήν μεγαλύτερη σημασία από αυτήν που είχε η ανάμνηση του «ρόουζμπαντ», του μικρού έλκηθρου, με το οποίο έπαιζε όταν ζούσε με τους γονείς του. Ο Κέιν, με δυο λόγια, υπήρξε ένας άνθρωπος που απέκτησε τα πάντα και έχασε τα πάντα.
Είναι απορίας άξιον, πώς ένας τέτοιος άνθρωπος, με τόσο μεγάλες ικανότητες, δεν μπορούσε να κοιτάξει στην ψυχή του, για να δει από τι πάσχει και να τη θεραπεύσει. Ίσως η πάθησή του ήταν ακριβώς σ΄ αυτό το «κοίταγμα», στην αποφυγή του να κοιτάξει μέσα στην ψυχή του.
Κάνει εντύπωση το γεγονός ότι από ένα τέτοιο έργο λείπει εντελώς το παραμικρό ίχνος θρησκευτικότητας, πράγμα που αφαιρεί από το έργο την ιδιότητα του μεγάλου, αφού κάθε μεγάλη Τέχνη είναι θρησκευτική. Η απουσία θρησκευτικής ζωής είναι και η μεγάλη τραγωδία της ζωής του ήρωα του έργου και του κάθε ανθρώπου που απομακρύνθηκε απ΄ το Θεό.
«Η θρησκεία είναι αναπόσπαστα δεμένη με την επίγνωση των αδυναμιών μας. Η επίγνωση αυτή βρίσκεται στο κέντρο της θρησκευτικής κοσμοαντίληψης. Να είσαι θρήσκος σημαίνει να αναγνωρίζεις την αναξιότητα και να αναλαμβάνεις την ευθύνη για τη διόρθωσή της. Πριν απ΄ το Χριστό, οι άνθρωποι βίωναν το Θεό (ή τους θεούς) ως κάτι έξω από αυτούς. Μετά το Χριστό, οι άνθρωποι (όχι όλοι, αλλά αυτοί που έμαθαν να βλέπουν δι’ Αυτού) βιώνουν τον Θεό μέσα τους. Έτσι ώστε να μπορούμε να λέμε ότι, διά του Χριστού, ο Θεός εισήλθε στον άνθρωπο. Διά του Χριστού έγινε ο Θεός άνθρωπος» (Βιτγκεστάιν).
Το τελευταίο πλάνο της ταινίας, δείχνει την καταμέτρηση ενός πλήθους αντικειμένων στις συσκευασίες τους, στον πελώριο άδειο πύργο, όπου κείται το πτώμα του πολίτη Κέϊν, κι από όπου αναδύεται μαύρος καπνός πίσω από κιγκλιδώματα που θυμίζουν φυλακή. «Έτσι είναι αυτή η ζωή, καπνός που φεύγει, στάχτη που μένει» (Ασί ες λα βίντα κουέστα: φούμο κε σάλε, τσένερε κε ρέστα).
Κάθε άνθρωπος έχει μέσα στην ψυχή του έναν ιερό χώρο, έναν ποιοτικό κόσμο, στον οποίο τοποθετεί τα πρόσωπα, που ικανοποίησαν κάποτε τις απόλυτες ανάγκες του, τον πατέρα και τη μητέρα. Κανείς δεν μπορεί να τους βγάλει από εκεί, χωρίς να πληγώσει αθεράπευτα την ψυχή του. Αυτό να έχουν στο νου τους οι γονείς, για να μην κατηγορούν ο ένας τον άλλον, όταν χωρίζουν, προκαλώντας αθεράπευτα τραύματα, στις ψυχές των παιδιών τους.
