Οι πρώην Βρετανοί τραπεζίτες περίλυποι ζητούσαν συγγνώμη για τις επιλογές τους που οδήγησαν σε φαλιμέντο τις εταιρίες την ευθύνη των οποίων είχαν αναλάβει. Σε ερώτηση, μάλιστα, ως προς την ετήσια αμοιβή τους κάποιος δήλωσε ότι αυτή είχε φτάσει το 1,4 εκατομμύρια ευρώ!!! Με απλά λόγια ο τύπος πήρε κοντά 1,5 εκατομμύριο για να φαλιρίσει την τράπεζα στην οποία εργαζόταν. Καθόλου άσχημα! Ο άνθρωπος άλλωστε ζήτησε συγγνώμη! Η τηλεοπτική εικόνα μου έφερε στο μυαλό σκηνές παρόμοιας φαιδρότητας. Πολιτικοί να ζητούν, κάθε τόσο, συγγνώμη για βλαμμένες ενέργειές τους που μας οδηγούν από το κακό στο χειρότερο. Ο Κλίντον να ζητάει συγγνώμη από τους Έλληνες για το ρόλο των Αμερικανών στη δικτατορία. Η Καθολική Εκκλησία να ζητάει συγγνώμη για τα συγχωροχάρτια που μοίραζε αφειδώς πουλώντας πανάκριβα ελπίδα στον κάθε πικραμένο ή για τις βιαιότητες και τις λεηλασίες των Σταυροφόρων. Η ίδια -το έβγαλε από τα μάτια η αθεόφοβη- να ζητάει, με καθυστέρηση τριών αιώνων, συγγνώμη από το Γαλιλαίο, τον οποίο είχε καταδικάσει, εξαιτίας της αιρετικής θέσης του ότι η Γη γυρίζει! Αλλά και πιο καθημερινές σκηνές όπως ο τύπος που ζητάει συγγνώμη επειδή σου λιάνισε το μικρό δαχτυλάκι στην προσπάθειά του να σου πάρει τη σειρά με βιαιότητα χοντροβούβαλου.
Ε και; Τι έγινε που όλοι αυτοί και ακόμα περισσότεροι ζητούν συγγνώμη καθημερινά για σημαντικά και ασήμαντα; Διορθώνεται κάτι; Σιγά μη διορθώνεται! Η κρίση παραμένει τόσο κρίση όσο και πριν τη συγγνώμη των τραπεζιτών. Τα αδιέξοδα της πολιτικής παραμένουν τόσο αδιέξοδα όσο και πριν τη συγγνώμη των πολιτικών. Ο πόνος στο μικρό δαχτυλάκι παραμένει τόσο οξύς και οδυνηρός όσο και πριν τη συγγνώμη του χοντράνθρωπου που τον προκάλεσε. Όσο για τη Γη; Αυτή συνεχίζει να γυρίζει με το ρυθμό που το έκανε και πριν τη συγγνώμη της Καθολικής Εκκλησίας. Ούτε πιο γρήγορα ούτε πιο αργά ούτε πιο κυκλικά ούτε πιο χαρωπά. Με πολύ απλά λόγια, η συγγνώμη δεν διορθώνει το παραμικρό!
Κι επειδή ακριβώς δεν διορθώνει το παραμικρό, δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Αφού όμως υπάρχει, πρέπει να καταργηθεί, να αφαιρεθεί από τα λεξικά και η χρήση της να απαγορευτεί με ποινή θανάτου! Ο χρήστης της μάλιστα θα έπρεπε να στέλνεται πάραυτα (που είναι το ευθύς αμέσως) στο πυρ το εξώτερον (που είναι η κόλαση), αφού βέβαια η ανθρωπότητα του ζητάει... συγγνώμη! Μόνη εξαίρεση στη χρήση της έννοιας να αποτελέσει η διάθεση ευγένειας του στιλ: «Συγγνώμη Madame, μπορώ να περάσω;» που χρησιμοποιείται όταν μια Madame με περιφέρεια που θυμίζει σε όλα της το «Ελευθέριος Βενιζέλος» (που είναι ένα μεγάλο αεροδρόμιο κι όχι ο γνωστός πολιτικός για την περιφέρεια του οποίου δεν διαθέτω πληροφορίες) έχει μπαστακωθεί στο χειρότερο σημείο που θα μπορούσε να το κάνει εμποδίζοντας την απρόσκοπτη μετακίνηση ατόμων και διακίνηση αγαθών.
Η συγγνώμη πρέπει να αφανιστεί και είμαι οριζόντιος (δηλαδή ξαπλωμένος, που είναι πιο ξεκούραστο από το να είμαι κάθετος, δηλαδή κουραστικά όρθιος) σ’ αυτό. Και πρέπει να εξαϋλωθεί όχι μόνο γιατί δεν προσφέρει τίποτα θετικό αλλά και γιατί ευθύνεται για πολύ σοβαρά προβλήματα. Η συγγνώμη μας καθιστά μάλλον πιο ανόητους, σίγουρα πιο ανεύθυνους και με βεβαιότητα πιο ανυπόληπτους (αυτό το τελευταίο δεν ξέρω αν ταιριάζει αλλά δεν έβρισκα άλλη λέξη με «αν» μπροστά). Η συγγνώμη, βέβαια, από μόνη της δεν το κάνει αυτό αλλά η δυνατότητά μας να τη χρησιμοποιούμε το κάνει και το παρακάνει. «Θα την κάνω τη βλακεία» σκέφτεται κάποιος «και μετά ζητάω μια συγγνώμη και όλα μερέντα και σάμαλι». Ούτε προβληματισμός ούτε ευθύνη.
Αν, όμως, δεν υπήρχε; Τότε όλα θα ήταν απερίγραπτα καλύτερα. Ο καθένας θα ήταν αναγκασμένος να σκέφτεται περισσότερο, πιο λογικά και πιο σφαιρικά, πριν από οποιαδήποτε ενέργεια. Κάτι τέτοιο θα τόνωνε την ανθρώπινη ευφυΐα, θα καθιστούσε πιο προσεκτικό και σοφό το ανθρώπινο είδος. Θα αποκτούσαμε έτσι καλύτερους και πιο ακίνδυνους πολιτικούς, θα είχαμε καλύτερες σχέσεις, θα περιορίζαμε τα λάθη και τις επιβαρύνσεις απέναντι στους άλλους αλλά και στον εαυτό μας. Δεν μου το βγάζετε από το μυαλό ότι ένας κόσμος χωρίς συγγνώμη θα ήταν ένας πραγματικά καλύτερος κόσμος και σίγουρα πιο ανθρώπινος.
Βρίσκω την απαίτηση συγγνώμης οδυνηρά βαρετή. Εμπεριέχει κάτι ύπουλο, απλοϊκό και εξαιρετικά επιφανειακό. Σε καμιά περίπτωση μεταμέλεια. Αυτή (η μεταμέλεια) μπορεί να εκφραστεί με ενέργειες και συμπεριφορές και αυτό προϋποθέτει συνδυασμό αρχοντιάς, φιλότιμου, λεβεντιάς και αυτοεκτίμησης. Άνθρωποι με τέτοια χαρακτηριστικά είναι έτοιμοι να λουστούν την ντροπή στα μούτρα τους αναλύοντας τα λάθη τους, αιτιολογώντας τις επιλογές τους και αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους. Το «περασμένα ξεχασμένα» δεν λέει και πολλά. Για την ακρίβεια δεν λέει τίποτα! Άρα είναι μουγκό. Και όλα αυτά τα γράφω με πλήρη συνείδηση και τελείως ανερυθρίαστα (που μάλλον σημαίνει χωρίς να έχω την αρρώστια που λέγεται ερυθρά)
Και χωρίς τη συγγνώμη θα μπορούσαμε να ζήσουμε και άρα δεν θα μας έλειπε. Εκείνο που λείπει και μάλλον θα συνεχίσει να το κάνει (δηλαδή να λείπει) είναι η πραγματική προσπάθεια διόρθωσης καταστάσεων που προκλήθηκαν εξαιτίας άγνοιας, αμέλειας ή, ακόμα χειρότερα, σκοπιμότητας. Αυτό μας λείπει. Άλλωστε ακόμα και το γεγονός ότι ολόκληρη Καθολική Εκκλησία εγκατάλειψε το πείσμα της κι αποφάσισε να ρίξει τα μούτρα της, δεν πρόσφερε το παραμικρό στον πολιτισμό, στην επιστήμη και στο Σύμπαν ολόκληρο. Συγγνώμη κιόλας, αλλά η Γη θα συνέχιζε να γυρίζει και χωρίς τη συμφωνία των Καθολικών.
* Ο Σωτήρης Ζάχος είναι καθηγητής
στο φροντιστήριο «άποψη»
http://sotiriszachos.blogspot.com
