Ανάξιος όποιος ξάφνου ακούει
το προσκλητήρι των καιρών
να φυσάει ή να το κρούει
σάλπιγγα ή τάμπανο. Το ακούει
δεν λέει: παρών (Παλαμάς)
Αγαπητή «Ελευθερία»
Στις 30 Γενάρη 1943 εκτελέστηκαν από τους Ιταλούς φασίστες δύο παλικάρια της Λάρισας, οι αξιωματικοί του Τακτικού Στρατού υπίλαρχος Χρήστος Γιάγκος και ο ίλαρχος Γιάννης Πανόπουλος.
Και οι δύο μετείχαν στην αντιστασιακή οργάνωση του Γιάννη Τσιγάντε, ταγματάρχη του ελληνικού στρατού, η οποία σε συνεργασία με την ιδρυθείσα οργάνωση «Φιλική Εταιρία» θα αναλάμβαναν σαμποτάζ κατά των δυνάμεων κατοχής. Ο Γιάννης Τσιγάντες ήλθε στην Ελλάδα κατ’ εντολή των Βρετανών.
Στις 26 Γενάρη 1943 οι δύο αξιωματικοί Χρ. Γιάγκος και Γ. Πανόπουλος έλαβαν εντολή από την οργάνωση, σε συνεργασία και τη βοήθεια της «Φιλικής Εταιρίας» να μεταβούν στα περίχωρα της Ελασσόνας για να παραλάβουν Άγγλους και πυρομαχικά που θα έπεφταν με αλεξίπτωτο.
Στο δρόμο όμως Τυρνάβου-Ελασσόνας, πλησίον της Μυλόγουστας, ιταλική περίπολος τους συνέλαβε, βρήκαν επάνω τους φωτοβολίδες κ.λπ., αμέσως προσήχθησαν στον Τύρναβο όπου επί πέντε ημέρες τους χτυπούσαν και τους κακοποιούσαν άγρια οι Ιταλοί φασίστες να μαρτυρήσουν άλλους συνεργάτες, χωρίς αποτέλεσμα. Εάν μιλούσαν πολλοί επώνυμοι Λαρισαίοι οργανωμένοι στη «Φιλική Εταιρία» θα συλλαμβάνονταν.
Στις 30 Γενάρη 1943, μετά από συνοπτικές διαδικασίες στρατοδικείου, εκτελέστηκαν στο Νεκροταφείο Τυρνάβου στις 11 το βράδυ υπό το φως των προβολέων αυτοκινήτων. Θα πρέπει εδώ να πω λίγα λόγια για την αντιστασιακή οργάνωση του ταγματάρχη Γιάννη Τσιγάντε.
Ο Γιάννης Τσιγάντες αποτάχθηκε από το Στρατό επί δικτατορίας Μεταξά, λόγω των δημοκρατικών του φρονημάτων. Ήταν μπατζανάκης του συντ. Ψαρρού της ΕΚΚΑ. Όταν ήλθε στην Ελλάδα απεσταλμένος του Συμμαχικού Στρατού Μέσης Ανατολής για να δημιουργήσει μια οργάνωση σαμποτάζ ήλθε σε επαφή με πολλούς αξιωματικούς και ιδιώτες. Αν ανατρέξουμε στο βιβλίο του στρ. Στεφ. Σαράφη «Ο ΕΛΑΣ», θα διαβάσουμε ότι ο Γ. Τσιγάντες θα έλθει σε επαφή και με τον Σαράφη, ο οποίος εκείνη την εποχή δεν είχε ενταχθεί ακόμη στον ΕΛΑΣ και προσπαθούσε να ενώσει τις αντιστασιακές οργανώσεις ΕΔΕΣ-ΕΚΚΑ και με τη συμφωνία του ΕΛΑΣ να σχηματίσουν μια κοινή αντιστασιακή οργάνωση. Ήταν γνωστός του Στεφ. Σαράφη από την εποχή τού Μεταξά.
Με τη σύμφωνη γνώμη των Τσιγάντε και Σαράφη, ο ίλαρχος Γ. Πανόπουλος έφυγε για τη Λάρισα και με τη βοήθεια της οργάνωσης «Φιλική Εταιρία» να κάνει αναγνώριση του πεδίου ρίψεως και κατόπιν με τον υπίλαρχο Χρ. Γιάγκο προχώρησαν για την παραλαβή των Άγγλων και πυρομαχικών. Και έγινε ό,τι έγινε.
Ύστερα από τόσα χρόνια γεννήθηκε το ερώτημα εάν η αποστολή προδόθηκε και από πού. Ο Δημοσ. Λαζ. Αρσενίου ορθότατα έγραψε ότι την αντιστασιακή ιδιότητα, την αποστολή και το δρομολόγιο που ακολούθησαν οι δύο αξιωματικοί δεν τη γνώριζε κανείς εκτός των δύο αυτών και της «Φιλικής Εταιρίας» για το ΕΑΜ ήταν αδιανόητο γιατί δεν ήλθε σε επαφή με τους αξιωματικούς και να υπήρχε η παραμικρή υπόνοια για το ΕΑΜ δεν θα το γνώριζε η «Φιλική Εταιρία»;
Αν λοιπόν υπάρχουν υπόνοιες για κατάδοση, τότε πρέπει να αναζητηθούν έξω από τις γραμμές των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ και «Φιλικής Εταιρίας».
Δεν θα συμφωνήσω όμως με τη στιγμή της εκτέλεσης, ότι ο Γ. Πανόπουλος φώναξε «Ζήτω ο βασιλεύς Γεώργιος». Η μαρτυρία είναι καθ’ όλα ψευδής και βασίστηκε σε ένα διερμηνέα, τσιράκι των Ιταλών, απαξιώ να αναφέρω το όνομά του, που παρευρισκόταν στη φρικτή εκτέλεση των δύο παλικαριών. Εάν είναι δυνατό με τόσα φρικτά βασανιστήρια, με τόσο ξύλο που επί πέντε ημέρες υποβάλλονταν οι δύο ήρωες τις ύστατες στιγμές της ζωής τους αν πέρασε από το μυαλό της η ιδέα να φωνάζουν «Ζήτω ο βασιλεύς Γεώργιος».
Ο Γιάννης Τσιγάντες, που και αυτός εκτελέστηκε από τους Ιταλούς στην Αθήνα και οι δύο αξιωματικοί, Χρ. Γιάγκος και Γ. Πανόπουλος, εάν προδόθηκαν, προδόθηκαν από αυτούς τους ίδιους σκοτεινούς κύκλους που έστειλαν τον Τσιγάντε στην Αθήνα. Όπως προδόθηκε και η άλλη οργάνωση των Άγγλων «Όμηρος» του Ιωαννίδη, της οποίας τα περισσότερα μέλη πιάστηκαν και εκτελέστηκαν από την κατοχική δωσιλογική ειδική ασφάλεια.
Θα ήθελα να αναφερθώ και εδώ για τις οικογένειες που άφησαν πίσω οι δύο εκτελεσθέντες ήρωες. Οι χήρες πήραν μια πενιχρή σύνταξη ως «θύματα πολέμου» για να ζήσουν και να μεγαλώσουν τα δύο ανήλικα παιδιά των, ούτε καν τους έδωσαν τα αξιώματα ως πεσόντες «εν τη εκτελέσει των προς την πατρίδα καθηκόντων τους» και οι γιοι των δύο αξιωματικών, τιμής ένεκεν, να εισαχθούν άνευ εξετάσεων στις στρατιωτικές σχολές, πράγμα που δεν έγινε.
Ενώ αντίθετα, αυτοί που ήταν «ένοχοι εσχάτης προδοσίας και ήταν ανάξιοι να φέρουν το όνομα του Έλληνα» (Ραδιοφ. Στ. Λονδίνου 17/1/’44), αξιωματικοί των ταγμάτων ασφαλείας οι επίορκοι που έδιναν όρκο και υπακοή στον αδελφό Χίτλερ, οι προδότες, οι καταδότες, οι δολοφόνοι που βούτηξαν μέσα στο αίμα τον ελληνικό λαό, πήραν παχυλές συντάξεις και άλλες παροχές και αποτέλεσαν στελέχη του μεταπελευθερωτικού κράτους, στρατού και λοιπών μηχανισμών, αυτοί και τα παιδιά τους.
Ο Γιάννης Τσιγάντες, ο Χρήστος Γιάγκος, ο Γ. Πανόπουλος, όπως και όλοι οι αγωνιστές του κινήματος Εθνικής Αντίστασης 1941-’44, άκουσαν το «προσκλητήρι των καιρών» να τους καλεί και είπαν το μεγάλο παρών στην κρίσιμη ώρα της πατρίδας.
Για τον υπίλαρχο Χρήστο Γιάγκο, που υπήρξε θείος μου, μπατζανάκης του πατέρα μου και που και οι δύο από διαφορετικό μετερίζι πολέμησαν τους φασίστες κατακτητές, αισθάνομαι υπερήφανος, θα τον θυμάμαι και θα τον τιμώ όσο θα είμαι σε αυτή τη ζωή.
Αγαπητή «Ελευθερία»
Έχω γράψει και άλλη φορά. Στη συμβολή των οδών 23ης Οκτωβρίου και Υψηλάντου υπάρχει μια πλατεία που ονομάστηκε «Πλατεία Εθνικής Αντίστασης», υπάρχει εκεί μια στήλη ονομάτων εκτελεσθέντων πατριωτών του Αντιαεροπορικού. Ας αρθεί πλέον η αδικία, ας γραφούν όλα τα ονόματα των εκτελεσθέντων από την πόλη μας της περιόδου 1941-’44. Τότε θα λέγεται πραγματική «πλατεία Εθνικής Αντίστασης».
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Κων/νος Λεων. Ράπτης
Συντ. δημ. υπάλληλος
