Τους πολέμους οι κυβερνήσεις τους αρχίζουν και οι κυβερνήσεις τους σταματούν. Οι κυβερνήσεις κι αυτοί που τις κατευθύνουν όπως εξυπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντά τους. Οι πόλεμοι δεν γίνονται για όφελος των λαών, αλλά για όφελος των κυβερνήσεων και των συμφερόντων. Ποτέ κανείς λαός δεν ωφελήθηκε από τους πολέμους. Τα μόνα που ωφελούνται είναι τα συμφέροντα που χειραγωγούν τις κυβερνήσεις και τις σπρώχνουν στον πόλεμο. Οι φιλοπόλεμες κυβερνήσεις αποτελούνται από ανθρώπους που δεν αγαπούν το λαό τους, και που υπακούουν τυφλά στη φωνή του κυρίου τους.
Το πιο σπουδαίο για να ειρηνέψουν οι αντίπαλοι δεν είναι να πεισθούν να κάνουν αμοιβαίες υποχωρήσεις και να βρουν τα κοινά στοιχεία που τους ενώνουν. Δεν πρόκειται να ειρηνέψουν έτσι. Αντί να συμφιλιωθεί ο ένας με τον άλλο, να συμφιλιωθούν κι οι δυο με την ιδέα ότι πρέπει να «πληρώσουν», αυτούς που τους οδηγούν στον πόλεμο, αντί στην ειρήνη.
Δεν είναι αντίπαλοι οι λαοί μεταξύ τους. Αντίπαλοι είναι αυτοί που μπορούν όποτε θέλουν να αρχίζουν τον πόλεμο κι όποτε θέλουν να τον σταματούν. Αυτό που φοβούνται μόνο είναι να μην γίνουν επικίνδυνοι για τους ίδιους τους πολίτες τους, να μην γίνουν «αντίπαλοι» με τους πολίτες τους. Ακόμα και η κυβέρνηση της πιο μεγάλης υπερδύναμης, όπως είναι η κυβέρνηση των ΗΠΑ φοβάται να μην γίνει επικίνδυνη για τους ίδιους τους πολίτες της. Ακόμα κι αυτή έχει το «αντίπαλον δέος».
Οι κυβερνήσεις και τα συμφέροντα που υπηρετούν θέλουν ικανοποίηση (πληρωμή), για να μην αρχίζουν κι όταν αρχίζουν να σταματούν τον πόλεμο.
Το ερώτημα είναι τι είδους πληρωμή είναι αυτή η πληρωμή, για να ικανοποιηθούν κυβερνήσεις και συμφέροντα; Εδώ χρειάζονται οι άξιες πνευματικές ηγεσίες, που αγαπούν τους λαούς πάνω κι από τα προσωπικό τους συμφέρον; Υπάρχουν άραγε τέτοιες άξιες πνευματικές ηγεσίες σήμερα στον κόσμο; Δεν υπάρχουν γιατί η Εκπαίδευση δεν έχει τέτοιους στόχους.
Η μόνη ελπίδα είναι η Παιδεία και Παιδεία δεν είναι τα σχολικά κτίρια και οι μισθοί των εκπαιδευτικών μόνο. Πιο σημαντικό κι από τα σχολικά κτήρια κι από τις αποδοχές των εκπαιδευτικών είναι τα βιβλία και τα μαθήματα, αν είναι κατάλληλα, για να δημιουργήσουν άξιους πολίτες και άξιες πνευματικές ηγεσίες. Έχει η σημερινή Εκπαίδευση τέτοιους στόχους ή συνδέει απλώς τη μάθηση με την εργασία, ώστε αντί υπεύθυνους πολίτες να παράγει άβουλους εργάτες και υπάκουους καταναλωτές;
Με αυτή την Εκπαίδευση οι λαοί μένουν παθητικοί κι αφήνουν τις κυβερνήσεις τους κι αυτούς που βρίσκονται πίσω τους, να τους οδηγούν στον πόλεμο ως πρόβατα επί σφαγήν.
Στην καινούρια πολλοστή ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή κανείς από τους λαούς δεν θέλει τον πόλεμο, γιατί κανείς δεν θέλει να ζει διαρκώς με το φόβο.
Κι αφού οι λαοί δεν θέλουν να ζουν διαρκώς με το φόβο και θέλουν να ζουν με ειρήνη, ποιοι τους οδηγούν στον πόλεμο; Ποιοι δεν είναι ικανοποιημένοι με την ειρήνη και τι είδους πληρωμή θέλουν από τους λαούς τους; Ας πάρουν την πληρωμή τους κι ας αφήσουν τον κόσμο να ζήσει ήσυχα και ειρηνικά. Ας αφήσουν τις ειρηνικές φωνές να ακουστούν κι ας βάλουν στην άκρη τους άλλους. Κανείς να μην επικαλείται τους λαούς ότι δήθεν ο πόλεμος γίνεται γι΄ αυτούς. Οι λαοί αγαπούν την ειρήνη. Ο κόσμος θέλει να ζει ειρηνικά και δεν τον αφήνουν οι ανίκανες κυβερνήσεις τους και οι ανάξιες πνευματικές τους ηγεσίες.
Τους πολέμους οι κυβερνήσεις τους αρχίζουν και οι κυβερνήσεις τους σταματούν. Μήπως ρώτησαν ποτέ τους λαούς τους, όταν αρχίζουν τον πόλεμο;
Μιλώντας για τις ανάξιες πνευματικές ηγεσίες, δεν εξαιρούμε κάθε σκεπτόμενο πολίτη, που είναι ώριμος να κρίνει και να αναλάβει την ευθύνη του, αντί να τη φορτώνει στους άλλους. Με άλλα λόγια η ευθύνη βαρύνει όλους μας, όταν ξεσπάει ο πόλεμος. Αυτό είναι το νόημα του ποιήματος «Από καιρό σε καιρό ο πόλεμος» του Εμπέρτο Παντίλια, που παραθέτουμε εδώ σε μετάφραση από τα ισπανικά:
«Από καιρό σε καιρό/ ο πόλεμος έρχεται να μας αποκαλύψει την παθητικότητά μας/ να μας συνηθίσει στην ήττα./ Και με το μάτι στεγνό/ βλέπουμε το δρόμο από όπου πρόβαλε / το αίμα.
Από καιρό σε καιρό / όταν ο πόλεμος δίνει το χτύπημά του,/ όλες οι πόρτες το δέχονται/ και συ άκουγες την κλήση/ και την έκρυβες/ με ζώα πληγωμένα/ ξαφνικά τυφλά.
Στην πραγματικότητα ποτέ δεν ήχησε το ρόπτρο / με τέτοιο επικείμενο κίνδυνο/ δεν υπήρξαν ποτέ ξύλα, που άντεξαν/ τόσο σφοδρά χτυπήματα.
Από καιρό σε καιρό,/έρχεται να ρίξει ανάμεσα στους ανθρώπους / το συνηθισμένο λύκο, που μας μοιάζει».
(Εμπέρτο Παντίλια, «Ευθύνη», τευχ. 32, Αθήνα 1999, μετάφραση Μ.Λαγκουβάρδος).
