Το 1903 κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες ένα πολύτομο έργο με τον τίτλο : The BURTON HOLMES Lectures και τον υπότιτλο :With Illustrations from Photographs By the Author. Completein Ten Volumes. Ο τρίτος στη σειρά των δέκα τόμων αναφέρεται στην Ελλάδα, την οποία επισκέφθηκε ο συγγραφέας Burton Holmes μαζί με τη γυναίκα του και ένα άλλο φιλικό τους ζευγάρι και αυτό από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με την ευκαιρία των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896. Κατά την παραμονή τους στη χώρα μας δεν αρκέσθηκαν μόνο να παρακολουθήσουν τις αθλητικές εκδηλώσεις των Αγώνων, αλλά επιδόθηκαν και σε ταξίδια στην ελληνική ενδοχώρα, η οποία έφθανε τότε μέχρι τη Μελούνα. Το τρίτο κεφάλαιο του τόμου αυτού έχει τον τίτλο The Wonders of Thessaly και σ’ αυτό περιγράφεται το ταξίδι τους στη Θεσσαλία. Αρχίζει από τον Βόλο όπου έφθασαν με το πλοίο, συνεχίζεται σιδηροδρομικώς προς τη Λάρισα, παρακάμπτεται προς τα Τέμπη και καταλήγει στα Μετέωρα με άμαξες. Καταλαμβάνει 112 από τις 336 σελίδες του τόμου και περιέχει πληθώρα φωτογραφιών (101 συνολικά), οι οποίες παρουσιάζουν ενδιαφέρον, γιατί γνωρίζουμε ότι φωτογραφικές απόψεις της Θεσσαλίας από τα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχουν σήμερα ελάχιστες.
Η σημερινή φωτογραφία προέρχεται από την παραμονή τους στη Λάρισα και αποτυπώνει τη στιγμή της αναχωρήσεώς τους από το ξενοδοχείο «Στέμμα» όπου είχαν καταλύσει. Θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τη φωτογραφία και να ταυτοποιήσουμε τα κτίρια που απεικονίζονται σ’ αυτήν.
Θα ξεκινήσουμε από αριστερά. Διακρίνεται ένα τμήμα και συγκεκριμένα η βορειοδυτική γωνία από διώροφο κτίριο νεοκλασικού ρυθμού. Από το σχήμα των παραθυρόφυλλων και τον ρυθμό του[1]συμπεραίνεται ότι το κτίριο αυτό είναι το «Θέμιδος Μέλαθρον», δηλαδή το Δικαστικό Μέγαρο της Λάρισας, το οποίο στεγαζόταν το 1896 στο πρώην τουρκικό Διοικητήριο, το οποίο βρισκόταν μέσα στην Κεντρική Πλατεία, στη βορειοδυτική γωνία της.
Στη συνέχεια υπάρχει διώροφο παλιό τουρκικό κτίσμα με σαχνισί, και πίσω του ένα τρουλωτό κτίσμα. Ψηλός τοίχος κυκλώνει, όπως φαίνεται, τα δύο κτίσματα. Σύμφωνα με τους παλαιότερους, στη θέση αυτή βρισκόταν επί τουρκοκρατίας ο τεκές του Κουρά Εφέντη[2].Ο τεκές αυτός διατηρήθηκε και μετά την απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους το 1881, γιατί οι Έλληνες δεν θέλησαν να θίξουν το μουσουλμανικό συναίσθημά τους και επέτρεψαν στους Τούρκους να διατηρήσουν και τα τζαμιά και τους τεκέδες τους. Όσο όμως αυτοί αραίωναν, τα τεμένη εγκαταλείπονταν και έμεναν κλειστά. Τελικά ο τεκές αυτός στις αρχές του 20ου αιώνα πουλήθηκε από τους δερβίσηδες στην Εθνική Τράπεζα, η οποία κατεδάφισε όλα αυτά τα κτίσματα και στη θέση τους ανοικοδόμησε ένα θαυμάσιο νεοκλασικό κτίριο το οποίο στέγασε το υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης Λαρίσης[3].
Στο βάθος διακρίνεται ένα άλλο διώροφο κτίσμα το οποίο ήταν η κατοικία του δικηγόρου Γεωργίου Τέτση. Το όνομά του το συναντά κανείς τακτικά στην τοπική ζωή της Λάρισας άλλοτε ως δημοτικό σύμβουλο, άλλοτε πάλι ως πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Λαρίσης. Γύρω στα 1884 ο Γεώργιος Τέτσης αγόρασε την κατοικία αυτή από κάποιον αποχωρούντα Τούρκο μπέη, για να στεγάσει την πολυμελή οικογένειά του. Η κατοικία αυτή βρισκόταν απέναντι από το σημερινό κτίριο της Τράπεζας Ελλάδος, εκεί ακριβώς που βρίσκεται σήμερα το ελεύθερο οικόπεδο που χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων. Αργότερα το οίκημα αυτό χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει προσωρινά το Α’ Γυμνάσιο Λαρίσης. Από την οικογένειά του γνωστές έμειναν στην ιστορία της πόλεως δύο κόρες του, η Αγγελική, η οποία εργάσθηκε ως δασκάλα οικοκυρικών στο Αρσάκειο της Λάρισας και η Ελένη, η γνωστή επαναστάτρια (LaRebelle), η οποία παντρεύτηκε τον γαιοκτήμονα Κωνσταντίνο Καρακίτη.
Ο δρόμος όπου βρίσκονται οι άμαξες είναι η Αλεξάνδρας (σημερινή Κύπρου) και ο κόσμος που περίεργος παρακολουθεί την αναχώρηση των ξένων βρίσκεται στο πεζοδρόμιο μπροστά από το ξενοδοχείο «Στέμμα».
---------------------------
[1]. Η ταυτοποίηση επιτεύχθηκε έπειτα από αντιπαραβολή με φωτογραφία των Δικαστηρίων που υπάρχει σε επιστολικό δελτάριο της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, έκδοσης του 1901.
[2].Παπαγιαννόπουλος Ιωάννης, Επαρχία Λαρίσης, Θεσσαλικά Χρονικά, έκτακτος έκδοσις επ’ ευκαιρία της πεντηκονταετηρίδος (1881-1931) από της απελευθερώσεως της Θεσσαλίας. Πανηγυρικός τόμος της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Θεσσαλών, Αθήναι (1935) σ. 282 και Στεργιόπουλος Δημ., Μνημεία Μουσουλμανικής Ιστορίας και Τέχνης στο νομό Λάρισας, εφ. Λαρισαϊκή Ηχώ, φύλλο της 11ης Μαρτίου 1985.
[3]. Παλιούγκας Θεόδωρος, Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ. Β΄, Κατερίνη (2007) σελ.420. Με το σεισμό του 1941 έπαθε επανορθώσιμες ζημιές, λειτούργησε για λίγα χρόνια μεταπολεμικά, κατεδαφίσθηκε και στη θέση του κτίσθηκε κατά τη δεκαετία του 1960 το σημερινό άχρωμο κτίριο της Τράπεζας.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
