Το πάθος της πλεονεξίας και απληστίας

Λίγα λεπτά μετά την έναρξη μιας βάπτισης και λίγο πριν ο ανάδοχος δηλώσει ότι «αποτάσσεται» τον σατανά και τα «έργα του», ο ιερέας διαβάζει μια ευχή όπου εξορκίζονται τα ακάθαρτα πνεύματα που πολιορκούν την ανθρώπινη καρδιά και όπου γίνεται λόγος για «πνεύμα πλάνης πνεύμα πονηρίας πνεύμα ειδωλολατρίας και πάσης πλεονεξίας πνεύμα ψεύδους και πάσης ακαθαρσίας». Στη σύναξη της παραπάνω ευχής διαπιστώνουμε ότι ενώ το κάθε αμάρτημα είναι μόνο του, δύο από αυτά συνδέονται μεταξύ τους σαν να αποτελούν ζεύγος: «πνεύμα ειδολολατρίας και πάσης πλεονεξίας» αυτό δεν είναι τυχαίο γιατί απηχεί στον ορισμό που είχε δώσει ο Παύλος ότι η πλεονεξία είναι ειδωλολατρία (Κολ. 3:5). Στη Χριστιανική διδασκαλία και την ασκητική ανθρωπολογία η απληστία «ρίζα όλων των κακών που τρέφει σαν κλαδιά όλα τα ανθρώπινα πάθη μητέρα όλων των αμαρτιών ακρόπολη της κακίας και κολοφών των αμαρτημάτων» (Α΄ Τιμ. 6:10). Χαρακτηρίζεται επίσης η ειδωλολατρεία δηλαδή ως θρησκεία (Κολ. 3:5) γιατί σύμφωνα με τους λόγους του Χριστού «όπου είναι ο θησαυρός σας εκεί θα είναι και η καρδιά σας (Ματ. 6:21) και «ή με το Θεό είσαι ή με το μαμμωνά» (Ματ. 6:24). Η πλεονεξία από τη φύση της σημαίνει μετάλλαξη του ανθρώπου σε απόλυτη ατομικότητα σε άπατο πηγάδι που καταπίνει τα πάντα χωρίς τελειωμό. Είναι χαρακτηριστικός ο όρος που χρησιμοποιεί ο Μ. Βασίλειος ο οποίος ταυτίζει τον πλεονέκτη και τον άπληστο με τον «αποστερητή» με αυτόν δηλαδή που στερεί από τους εργαζόμενους τη δίκαιη αμοιβή τους και δεν χορηγεί στους αναγκεμένους τα χρειαζούμενα. Από κοινωνιολογική οπτική γωνία η σύγχρονη κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε ένα ζήτημα καίριας σημασίας το οποίο προσπερνάται υποβαθμίζεται και δυστυχώς αναπαράγεται το θέμα δηλαδή της απληστίας και της πλεονεξίας που παρατηρείται σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα της δημόσιας καθημερινής ζωής. Το θέμα είναι και «κοινωνικό» αφού ο άπληστος είναι ένας άρπαγας που μοιραία στρέφεται κατά των συνανθρώπων του και δεν συμβάλλει στην αρμονική συμβίωση των ανθρώπων της κοινωνίας. Από κοινωνιολογική άποψη η προσωπική συγκρότηση και ευτυχία είναι αδιανόητη δίχως την κοινωνία μας με τον άλλον. Η αγάπη το άνοιγμα με άλλα λόγια του εαυτού μας προς τον άλλον του εγώ μας προς το όχι - εγώ δεν είναι ηθικιστικό καθήκον αλλά απείρως περισσότερο. Είναι θεμελιώδης όρος ώστε ο άνθρωπος να είναι αυθεντικός. Άρα σε κοινωνικό επίπεδο είναι κοινωνική παρεκτροπή να χτίζει έναν εαυτό περίκλειστο στον εαυτό του και ανίκανο να ανοιχτεί στον άλλον Θεό ή άνθρωπο. Ο Αριστοτέλης έλεγε: «όποιος ζεί μόνος του είναι ή Θεός ή θηρίο». Από Χριστιανική οπτική γωνία ο «ατομικισμός» ορίζεται ως αμαρτία απλούστατα γιατί αν παράδεισος είναι η ζωή με το Χριστό ο τόπος όπου ο Χριστός έχει κλείσει ραντεβού μαζί του είναι - κατά ρητή δήλωσή του - το πρόσωπο του ξένου και του αδικημένου (Ματθ. 25: 31 - 46). Η έγνοια δηλαδή του άλλου (και όχι μόνο του εαυτού σου) του ξένου του ανήμπορου του συνανθρώπου μας είναι μονόδρομος για αρμονική συμβίωση της κοινωνίας σε κοινωνικό επίπεδο αλλά και μονόδρομος για τη σωτηρία της ψυχής μας σε χριστιανική διάσταση. Άρα μόνος μου μόνο δηλαδή με την παρουσία με τον εαυτό μου χωρίς την παρουσία του άλλου η ζωή μου δεν έχει κανένα νόημα κανένα προορισμό. Ιστορικά από τα Ομηρικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας έχει αποδειχθεί ότι η πλεονεξία των ανθρώπων αποτέλεσε την αιτία για τους βάρβαρους πολέμους για την κοινωνική αδικία, για την ανισότητα την εκμετάλλευση, την πάλη των τάξεων, την εξαθλίωση των ταπεινών και καταφρονεμένων. Στην εποχή μας δυστυχώς η απληστία έχει «καταξιωθεί» και αυτή η «καταξίωση» διευκολύνει το πέρασμα της κοινωνίας στην «κατανάλωση» και από εκεί στο πέρασμα της «απόλαυσης». Το παιχνίδι της κατανάλωσης και της απόλαυσης είναι καλοστημένο και μελετημένο με όλους τους κανόνες του ψυχολογικού αφοπλισμού των ανθρώπων και παίζεται στις δυτικές καταναλωτικές κοινωνίες με μεγάλη επιτυχία. Μέσα σ' αυτό το χάος έχει εμπλακεί ο σύγχρονος άνθρωπος και καλείται ο Χριστιανισμός να τον βοηθήσει για να βγεί από αυτό τον λαβύρινθο της πνευματικής και ηθικής κατάπτωσης.