Σύμφωνα με δημοσίευμα της έγκριτης ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (29/11/10), ο «εκπαιδευτικός αναλυτής» κ. Κάτσικας, προειδοποίησε… και ευχήθηκε(!), στη διάρκεια εκδήλωσης του Ενιαίου Συλλόγου Διδασκόντων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, για «θερμό χειμώνα κινητοποιήσεων στην Ανώτατη Εκπαίδευση». Σύμφωνα με την Προφητεία, ο ξεσηκωμός φοιτητών και καθηγητών είναι απλώς ζήτημα χρόνου. Με τις θέσεις του Προφήτη συμφώνησε και ο εκ Γαλλίας πανεπιστημιακός Καθηγητής κ. Pierre Chantelot, αγνώστων λοιπών στοιχείων, συνδικαλιστής, για να δώσει έτσι και μια νότα δυτικής αυθεντίας στα όσα ελέχθησαν…
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η πλειοψηφία των διδασκόντων που θα αποφασίσουν να ξεσηκωθούν, θα γνωρίζουν το λόγο του ξεσηκωμού τους. Το λόγο του ξεσηκωμού θα γνωρίζουν επίσης οι κομματικές – φοιτητικές παρατάξεις: έτσι θα τους πουν να κάνουν τα κόμματα, κι αυτός ο λόγος τους αρκεί. Η συντριπτική πλειοψηφία όμως των φοιτητών, αυτοί δηλαδή που δεν ανήκουν σε κομματικές παρατάξεις και πήγαν στο Πανεπιστήμιο για σπουδές κι όχι για πολιτική καριέρα, είναι αμφίβολο αν θα ενημερωθεί ποτέ επί της ουσίας. Το πιθανότερο είναι, όπως συνέβη και στο παρελθόν, να χωριστεί σε εκείνους που θα συνδράμουν τους ξεσηκωμένους χωρίς να ξέρουν το γιατί κι εκείνους που θα υφίστανται τα παρατράγουδα του ξεσηκωμού, χωρίς εντούτοις να μπορούν να αρθρώσουν τεκμηριωμένο αντίλογο.
Στο παρόν άρθρο θα αποφύγω τις προσωπικές τοποθετήσεις στις επιμέρους προτάσεις του Υπουργείου – αυτό θα το κάνω, αν μου δοθεί η ευκαιρία, σε μεταγενέστερο άρθρο. Εδώ, θα προσπαθήσω να συνοψίσω τις προτάσεις που έχουν τεθεί ως βάση διαλόγου, με την ελπίδα να διαβαστούν από τους φοιτητές, πριν καταλήξουν στα όποια συμπεράσματα. Θα πρέπει διαβάζοντας να θυμούνται, πως όταν το Πανεπιστήμιο βρίσκεται στα σημερινά χάλια, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι τα συμφέροντα των διδασκόντων ταυτίζονται με τα δικά τους. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι υπάρχει ένα σημείο σε κάθε σύστημα, όπου η αυτοκάθαρση δεν είναι δυνατή και απαιτείται έξωθεν παρέμβαση. Προτείνω λοιπόν οι προτάσεις που ακολουθούν, να διαβαστούν και υπ’ αυτό το πρίσμα. Θα είναι ντροπή για όλους, να χρησιμοποιηθούν οι φοιτητές ως μοχλός συντήρησης στο ελληνικό Πανεπιστήμιο, εξυπηρετώντας τους ανεπαρκείς διδάσκοντες και τους αιώνιους φοιτητές που βολεύτηκαν σε αυτή. Οι άξιοι καθηγητές και φοιτητές, μόνο να κερδίσουν έχουν από την αναβάθμιση του Πανεπιστημίου.
Το κείμενο που κατατέθηκε στα πανεπιστήμια και τα πολιτικά κόμματα, ως βάση διαλόγου, είναι 27 σελίδων. Οι προτάσεις που περιέχει αφορούν σε τρεις βασικούς πυλώνες, τα βασικότερα στοιχεία των οποίων αναφέρονται παρακάτω:
ΠΥΛΩΝΑΣ 1: ΔΙΟΙΚΗΣΗ
ΟΡΓΑΝΑ
- Τα Πανεπιστήμια προτείνεται να διοικούνται από δύο διακριτά όργανα: τη Σύγκλητο και το Συμβούλιο
- Στη Σύγκλητο κάθε ιδρύματος (η οποία έχει σήμερα όλες τις αρμοδιότητες), παραμένουν μόνον οι αρμοδιότητες που αφορούν σε αμιγώς ακαδημαϊκά θέματα.
- Το Συμβούλιο θα είναι υπεύθυνο για θέματα όπως: οι εξωτερικές συνεργασίες του ιδρύματος, η έγκριση και η παρακολούθηση εκτέλεσης του προϋπολογισμού του ιδρύματος, ο έλεγχος για την τήρηση του εσωτερικού κανονισμού, η αξιοποίηση της περιουσίας, η επιλογή καθώς και η παύση των καθηκόντων του Πρύτανη.
- Στο Συμβούλιο θα συμμετέχουν: α) μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας του ιδρύματος (καθηγητές, φοιτητές, λοιπό προσωπικό) και β) εξωτερικά μέλη (προσωπικότητες κοινής αποδοχής, από τους χώρους της επιστήμης, των γραμμάτων και της ευρύτερης κοινωνίας). Η ακριβής σύνθεση και ο τρόπος επιλογής των μελών του Συμβουλίου, αποτελεί ένα από τα θέματα διαβούλευσης.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ
- Όλες οι αποφάσεις των οργάνων του Πανεπιστημίου, θα δημοσιεύονται υποχρεωτικά στο διαδίκτυο.
ΤΗΡΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ – ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ
- Για την τήρηση της ακαδημαϊκής δεοντολογίας και του κανονισμού λειτουργίας, προτείνεται η σύσταση του «Ακαδημαϊκού Συνηγόρου» στα πρότυπα του «Συνηγόρου του Πολίτη» ή η συγκρότηση ανεξάρτητου Εθνικού Συμβουλίου Ακαδημαϊκής Δεοντολογίας. Και στις δύο περιπτώσεις, προτείνεται να υπάρχει πλέον εξωτερικός έλεγχος για τις ενδοπανεπιστημιακές διαφορές.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ
- Τα εκλεκτορικά σώματα θα είναι διεθνούς σύνθεσης
- Το κάθε ίδρυμα, συντάσσει πίνακες διεθνώς αναγνωρισμένων κριτών, ανά γνωστικό αντικείμενο
- Οι (νέοι) μόνιμοι καθηγητές υπόκεινται σε περιοδική αξιολόγηση για το ερευνητικό τους έργο από επιτροπές διεθνούς σύνθεσης
- Οι υπηρετούντες σήμερα μόνιμοι καθηγητές, θα αξιολογούνται μετά από αίτησή τους
ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ
- Οι καθηγητές μετά από άδεια της Σχολής, δύνανται να απασχοληθούν σε φορείς εκτός ιδρυμάτων. Σε αυτή την περίπτωση θα τελούν υπό καθεστώς αναστολής καθηκόντων, η οποία προτείνεται να μην μπορεί να υπερβεί τα 5 έτη.
ΑΜΟΙΒΕΣ – ΔΩΡΕΕΣ
- Το ύψος των μισθών θα καθορίζεται από την Πολιτεία, όσον αφορά στα ελάχιστα όριά του
- Τα Συμβούλια των ιδρυμάτων θα έχουν το δικαίωμα να δίνουν πρόσθετες αμοιβές (bonus), με βάση τα ακαδημαϊκά προσόντα και την απόδοση του ακαδημαϊκού τους προσωπικού, προκειμένου να προσελκύουν επιστήμονες υψηλού κύρους στις τάξεις τους
- Προτείνεται να απαλλάσσονται φορολογικά οι δωρεές προς τα Πανεπιστήμια
ΔΗΜΟΣΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ
- Το Δημόσιο θα εξακολουθήσει όπως και σήμερα να χρηματοδοτεί τα δημόσια Πανεπιστήμια
- Ένα μέρος της χρηματοδότησης θα εξαρτάται από μετρήσιμα στοιχεία, όπως ενδεικτικά:
1) Ο λόγος αποφοίτων/εισερχομένων
2) Ο αριθμός των φοιτητών, ανάλογα με το είδος ειδίκευσης (ιατρική, πολυτεχνείο κτλ)
3) Ο αριθμός των ξένων φοιτητών που προσέλκυσε το Ίδρυμα και των φοιτητών που το Ίδρυμα έστειλε στο εξωτερικό με προγράμματα ανταλλαγών
4) Η προσέλκυση οικονομικών πόρων από το εξωτερικό (βραβεία, υποτροφίες, ερευνητικά προγράμματα διεθνούς χρηματοδότησης)
5) Ο βαθμός αξιοποίησης των πόρων του ιδρύματος (αξιοποίηση περιουσίας, αποδοτικότητα έρευνας κτλ)
6) Ο αριθμός των συμμετοχών του ιδρύματος σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα
7) Ο αριθμός των διδασκόντων με εξωτερική χρηματοδότηση, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας
8) Ο αριθμός των φοιτητών/αποφοίτων με αναπηρίες
9) Ο λόγος ανδρών/γυναικών στο ακαδημαϊκό προσωπικό
10) Ο βαθμός επαγγελματικής αποκατάστασης των αποφοίτων
11) Ο αριθμός των μελών του ακαδημαϊκού προσωπικού, που κατέχει θέση σε διοικητικά όργανα διεθνών ερευνητικών ή ακαδημαϊκών ιδρυμάτων
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ
- Προτείνεται η σύσταση Ανεξάρτητης Αρχής, η οποία θα ασχολείται με τη χρηματοδότηση των ΑΕΙ και ΤΕΙ, τη συλλογή των απαραίτητων παραπάνω στοιχείων από τα Ιδρύματα, την κοστολόγηση των πανεπιστημιακών αναγκών και την κατανομή των πόρων με βάση τους συμφωνημένους δείκτες.
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
- Σχεδιάζεται η έκδοση Ηλεκτρονικής Κάρτας Φοιτητή, η οποία θα του δίνει πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες που παρέχονται από το Ίδρυμα
- Οι παροχές προς τους φοιτητές (σίτιση, στέγαση κ.α.) θα παρέχονται από το Ίδρυμα κι όχι το Κράτος, με τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
- Δημιουργία συστήματος φοιτητικών υποτροφιών και δανείων, στα αντίστοιχα πρότυπα ευρωπαϊκών κρατών, με τη συνεργασία Κράτους και Τραπεζών (επιδότηση τόκων, περίοδο χάριτος, παράταση διάρκειας κτλ)
ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Προτείνεται η σύσταση Περιφερειακών Συμβουλίων, με συμμετοχή του Πανεπιστημίου και των Κοινωνικών Εταίρων κάθε περιοχής. Το Περιφερειακό Συμβούλιο θα έχει συμβουλευτικό ρόλο σε θέματα τοπικής ανάπτυξης, δια βίου μάθησης, έρευνας και καινοτομίας με ενδιαφέρον για την περιοχή.
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
- Ενθαρρύνονται οι συνενώσεις Ιδρυμάτων ή και συναφών Σχολών, με στόχο τη δημιουργία της απαραίτητης κρίσιμης μάζας για αριστεία διεθνούς εμβέλειας
ΠΥΛΩΝΑΣ 2: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ
- Βασική μονάδα ακαδημαϊκής οργάνωσης καθίσταται η Σχολή και όχι το Τμήμα, το οποίο εντούτοις εξακολουθεί να είναι υπεύθυνο για την οργάνωση ευέλικτων, από πλευράς μαθημάτων, προγραμμάτων σπουδών.
- Η Σχολή επιμελείται το ενιαίο πρόγραμμα όλων των τμημάτων της για το 1ο έτος. Οι φοιτητές εισάγονται σε Σχολή, όχι Τμήμα και έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ή και να αλλάξουν τμήμα στη διάρκεια των σπουδών τους, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις επιδόσεις τους. Οι διαδικασίες ελέγχονται από την αρμόδια ανεξάρτητη αρχή.
- Θεσμοθετούνται κίνητρα για την ανάπτυξη προγραμμάτων συνδεδεμένων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας.
- Εφαρμόζεται το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εκπαιδευτικών Μονάδων, ώστε να διευκολύνεται η μετακίνηση των φοιτητών ανάμεσα στις Σχολές, τα Ιδρύματα ή και τις χώρες.
- Ο εσωτερικός και εξωτερικός έλεγχος των ιδρυμάτων, συμπληρώνεται με διαδικασίες πιστοποίησης των προγραμμάτων σπουδών και των ιδρυμάτων, από ανεξάρτητους φορείς και επιτροπές διεθνούς σύνθεσης
- Ιδρύεται Εθνικό Κέντρο για την κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων (διπλώματα ευρεσιτεχνίας) των ιδρυμάτων
- Ενισχύονται τα προγράμματα δια βίου μάθησης, μέσα στα ιδρύματα ή και μέσα από προγράμματα εξ αποστάσεως
ΠΥΛΩΝΑΣ 3: ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ – ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Δίνεται η δυνατότητα απευθείας συνεργασίας των ιδρυμάτων, με αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού
- Ενθαρρύνεται η συνένωση Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων, με στόχο την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας τους
- Χρηματοδοτούνται προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών με διεθνές ενδιαφέρον και σε ξένες γλώσσες, για την προσέλκυση φοιτητών από το εξωτερικό
- Χρηματοδοτούνται προγράμματα σπουδών που οργανώνονται από κοινού με ξένα πανεπιστήμια, σε τομείς όπου η Ελλάδα διαθέτει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή συγκριτικό πλεονέκτημα
- Στηρίζεται η ίδρυση παραρτημάτων ελληνικών πανεπιστημίων σε ξένες χώρες
- Στήριξη της προβολής των πανεπιστημίων, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού
Ας αναρωτηθούμε όλοι για το αποτέλεσμα των παραπάνω προτάσεων. Θεωρώ ότι η ξεκάθαρη γνώση του συνόλου των προτάσεων που έχουν κατατεθεί, θα εμποδίσει τη αποσπασματική προβολή ορισμένων από αυτά (π.χ. της σύνδεσης με την αγορά εργασίας, η οποία για κάποιους είναι αρνητική) προκαλώντας, ως συνήθως, τον ξεσηκωμό των λάθος ανθρώπων, για το λάθος σκοπό.
* Ο Δρ. Γ. Καραβάνας είναι μέλος της Ε.Ε. του κόμματος ΔΡΑΣΗ. Έχει εργαστεί συνολικά 4 χρόνια, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το ΤΕΙ Λάρισας.
