Το «Σχέδιο» της επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας για το νέο Λύκειο διέψευσε τις ελπίδες για μια βαθιά τομή και αληθινή μεταρρύθμιση στο χώρο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Προσαρμοσμένο στη δομή του προγράμματος international Baccalaureate, αλλοιώνει στην ουσία το περιεχόμενο των σπουδών του Λυκείου. Το μεταβάλλει από αυτοτελή και αυτόνομη βαθμίδα εκπαίδευσης και γενικής μόρφωσης, σε προθάλαμο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Για να πετύχει αυτή τη στόχευσή της η επιτροπή και να της «βγει η πασιέντζα», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε μέλος της, που παραιτήθηκε, προβαίνει στη διάκριση των μαθημάτων σε υποχρεωτικά και επιλεγόμενα. Με αυτή την προκρούστεια μέθοδο κατηγοριοποιεί τα μαθήματα του Λυκείου. Και άλλα μεν εξαιρεί, άλλα δε υποβαθμίζει και τελικά εξοβελίζει από το σχολείο.
Αυτή η αντισυνταγματική ενέργεια είναι επικίνδυνη, καθόσον υποβαθμίζει τα μαθήματα της ανθρωπιστικής και θρησκευτικής παιδείας. Τα μαθήματα που δεν είναι «χρηστικά». Είναι όμως απαραίτητα για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων της λυκειακής ηλικίας, της ηλικίας των 15 – 18 χρόνων κατά την οποία αναπτύσσεται η κριτική σκέψη, είναι έντονη η ανησυχία για το μέλλον και αναζητείται το νόημα της ύπαρξης και της ζωής καθώς και ο κοινωνικός προσανατολισμός των νέων. Η Κοινωνικοποίησή τους. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο Ντοστογιέφσκι «το μυστικό της ανθρώπινης ύπαρξης δεν είναι να ζει μονάχα, αλλά να ξέρει ποιος είναι ο σκοπός της ζωής της. Αν δεν έχει μια σταθερή αντίληψη για το σκοπό της ζωής του ο άνθρωπος θ’ αρνηθεί να ζει και θα προτιμήσει καλύτερα να αυτοκαταστραφεί, παρά να μείνει στη γη κι ας βρίσκονται ολόγυρά του όλο ψωμιά».
Ιδιαίτερα απαραίτητη είναι σήμερα η ανθρωπιστική παιδεία, γιατί βουλιάζουμε στη σήψη και στη διαφθορά. Και ιδίως η ελληνορθόδοξη αγωγή που δεν στοχεύει να κάνει απλώς τον άνθρωπο «καλό καγαθό», αλλά στην πλήρη ανακαίνιση και μεταμόρφωσή του. Το ομολογεί η ιστορία, η πείρα και η ζωή. Το βεβαιώνουν κορυφαίοι επιστήμονες, ακόμη και εγκληματολόγοι. Το Ευαγγέλιο προκάλεσε τις μεγαλύτερες ηθικές μεταστροφές και επαναστάσεις στον κόσμο. Την ανακαινιστική του δύναμη ομολογούν ακόμη και οι πατριάρχες της απιστίας, όπως για παράδειγμα ο Γάλλος εγκυκλοπαιδιστής Ντιντερό, ο κυριότερος εκπρόσωπος του Γαλλικού Διαφωτισμού. Μπορεί να το αγνοούν σήμερα η εκπαίδευση και η αγωγή; Ή μήπως μπορεί να αντικατασταθεί με μια άχρωμη θρησκειολογία;
Άλλο θέμα αν ότι πρέπει η διδασκαλία του Ευαγγελίου να προσφερθεί στους νέους με σύγχρονο λόγο και μέθοδο. Με ρωμαλέο λόγο και αφυπνιστική διάθεση. Και με βιβλία και εποπτικά μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας, που κάνουν το μάθημα πιο ελκυστικό. Πρέπει ν’ αλλάξει η διδακτική μας. Πολλά πρέπει να γίνουν προς βελτίωση του μαθήματος. Αλλά όχι η περιθωριοποίηση και ο εξοβελισμός του από το Λύκειο και το σχολείο εν γένει. Αυτό θα είναι ολέθριο για τον τόπο και το έθνος μας. Ας παραδειγματιστούμε τουλάχιστον από τη στάση που λαμβάνουν σήμερα έναντι του μαθήματος άλλες χώρες και ιδίως οι χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού (Ρωσία, Βουλγαρία, Ρουμανία).
Πρέπει να κατανοήσουμε τη βασική παιδαγωγική αρχή ότι σκοπός της αγωγής είναι πρωτίστως η «έξις του αγαθού», ο ενάρετος βίος. Όλα τα άλλα ακολουθούν. Όπως διακηρύσσει ο διαπρεπής καθηγητής της Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών και ακαδημαϊκός Ιωάννης Ν. Θεοδωρακόπουλος «… ο δημιουργικότερος τομέας στη ζωή ενός λαού είναι ο τομέας της ΠΑΙΔΕΙΑΣ… Και όταν λέμε Παιδεία, εννοούμε τη συστηματική ανάπτυξη όλων των ψυχικών και πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου... Χωρίς αυτή την πνευματική υποδομή, την οποία θα δώσει η Παιδεία, δεν είναι δυνατή ούτε η ανάπτυξη της Βιομηχανίας, ούτε της Γεωργίας... Ο άνθρωπος για να εξουσιάζει ό,τι είναι γύρω του, χωρίς να φθάσει στην υπεροψία και στην ύβριν προς την ουσία του ανθρώπου πρέπει να εξουσιάσει απόλυτα τον εαυτό του...».
Εμφανίζουμε, δυστυχώς, τη μεγάλη αντίφαση ως λαός: Μιλάμε για τη διαφθορά στη χώρα μας, για την παραβατικότητα και εγκληματικότητα των νέων, για την οικονομική κρίση, που υποθηκεύει το μέλλον των παιδιών μας και για πολλά άλλα δεινά. Αλλά δεν ενδιαφερόμαστε όσο πρέπει για τον πνευματικό οπλισμό των νέων, που θα τους δώσει εσωτερική πληρότητα και ασφάλεια. Αυτός πρέπει να είναι ο πρώτιστος και κυρίαρχος στόχος της παιδείας μας και κατόπιν κάθε άλλος. Ορθώς παρατηρήθηκε ότι είμαστε μια κοινωνία που ενδιαφέρεται για υγιή σώματα, αλλά «δεν συγκλονίζεται όταν η ίδια δημιουργεί κυρτωμένες ψυχές». Διαμαρτυρόμαστε για το κατάντημα των νέων και ταυτόχρονα τους αφήνουμε έκθετους στην απάνθρωπη σκληρότητα και στην ηθική αναισθησία.
Είναι εσφαλμένη η υποβάθμιση των μαθημάτων θρησκευτικής και ανθρωπιστικής παιδείας με τη μεθόδευση της κατηγοριοποίησης και της επιλογής, μάλιστα δε με την τοποθέτηση των Θρησκευτικών στην τελευταία θέση (7η) της κατηγορίας των ανθρωπιστικών μαθημάτων με πρώτο την... Οικονομία! Εξάλλου δεν αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή καθεαυτήν η κατηγοριοποίηση και υποβάθμιση ουσιαστικά των μαθημάτων και των ειδικοτήτων καθηγητών θα αποβεί ολέθρια για την εκπαίδευση και θα αναστατώσει την εκπαιδευτική κοινότητα; Δεν μπόρεσαν να σκεφθούν τα μέλη της επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας ότι αυτή η καθιέρωση του θεσμού των επιλεγόμενων μαθημάτων θα οδηγήσει τελικά στη δημιουργία «πελατειακών σχέσεων» μεταξύ μαθητών – καθηγητών, αφού οι τελευταίοι θα αναγκαστούν να πλειοδοτούν σε βαθμούς, προκειμένου να διατηρούν τις θέσεις τους στην εκπαίδευση;
Πρέπει ακόμη να παρατηρήσουμε ότι ειδικά με το μάθημα των Θρησκευτικών, θα συμβεί το εξής παράδοξο: Οι μεν Μουσουλμάνοι μαθητές της Θράκης να διδάσκονται ακραιφνή μουσουλμανισμό, οι δε λοιποί ορθόδοξοι χριστιανοί νέοι της Θράκης, αλλά και ολόκληρης της Ελλάδος, να στερούνται την ελληνορθόδοξη αγωγή και παιδεία. Ωραία μεθόδευση. Ανταποκρίνεται αυτή η ρύθμιση στην απαίτηση του λαού μας για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών, όπως έδειξαν οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις, και στη συνταγματική επιταγή για την καλλιέργεια της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών μας;
Και ας μην ισχυρίζονται οι αρμόδιοι παράγοντες του Υπουργείου και της επιτροπής πως το μάθημα που επιλέγεται, αυτό τιμάται! Γιατί πώς να προτιμήσουν οι μαθητές τα Θρησκευτικά, για παράδειγμα, ως επιλεγόμενο μάθημα, όταν «καίγονται» να προτιμήσουν τα «χρηστικά» λεγόμενα μαθήματα, που θα τους βοηθήσουν στην εισαγωγή τους στο πανεπιστήμιο και στην περαιτέρω επιστημονική και επαγγελματική τους αποκατάσταση; Είναι οι προτάσεις αυτές «προφάσεις εν αμαρτίαις». Και προκαλούν κάθε νοήμονα.
Οι τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της παιδείας, ανακαλούν στη μνήμη μας το περιστατικό, που συνέβη όταν ανέλαβε παλιότερα τη Γενική Γραμματεία του Υπουργείου Παιδείας ο αείμνηστος φιλόσοφος καθηγητής Χρήστος Ανδρούτσος. Συγκάλεσε τότε όλους τους παιδαγωγούς και ζήτησε τις απόψεις τους για το σκοπό της αγωγής των Ελληνοπαίδων. Αλλά καθένας τους έδινε και τη δική του απάντηση. Όσοι ήταν, τόσες απαντήσεις έδωσαν. Γι’ αυτό στο τέλος ο Ανδρούτσος τους είπε: «Κύριοι! Σας άκουσα. Κανείς εξ υμών δεν διετύπωσε τον αληθή σκοπόν της αγωγής των Ελληνοπαίδων. Όλοι περί σκοπού ομιλείτε, αλλ’ εκτός σκοπού ευρίσκεσθε. Εάν πιστεύετε ότι αυτά τα οποία είπατε, είναι ο αληθής σκοπός της αγωγής, που θα οδηγήση το ελληνικόν έθνος εις την ευτυχίαν, υπάγετε εις τας οικίας σας και, εάν έχετε ιδικά σας παιδιά, εφαρμόσατε εις αυτά τας εκπαιδευτικάς σας αρχάς, και περιμένωμεν να ίδωμεν τα αποτελέσματα, τι θα γίνουν τα παιδιά σας».
Αλλά, δυστυχώς, αυτοί οι κύριοι δεν πήγαν στα σπίτια τους. Παρέμειναν στις ανώτερες θέσεις της εκπαίδευσης και έδωσαν τη δική τους κατεύθυνση στην αγωγή των Ελληνοπαίδων. Γι’ αυτό και φθάσαμε, παρατηρεί σύγχρονος διανοητής, κατά περιόδους σε κρίσεις. Με αποκορύφωμα, προσθέτουμε εμείς, τη σύγχρονη κρίση και διαφθορά, που μας ευτέλισε ως λαό και ως έθνος. Αλλά, δυστυχώς, παρόλα αυτά δεν εννοούμε να συνετιστούμε.
* Ο Βασίλειος Χ. Στεργιούλης είναι πρόεδρος του Παραρτήματος Λαρίσης της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων.
