Τα φυτά αποτελούν ιστορικά τη σημαντικότερη πηγή για την ανίχνευση νέων φαρμακευτικών ουσιών παρά την τεράστια πρόοδο που έχει συντελεστεί στη χημική σύνθεση νέων φαρμάκων. Από τα 520 νέα φάρμακα που εγκρίθηκαν τη δεκαετία 1983-1994, το 39% ήταν φυσικά προϊόντα ή προέρχονταν από φυσικά προϊόντα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα φυτά που περιέχουν συστατικά με αντικαρκινική δράση και αποτελούν μέρος της δίαιτας, όπως φρούτα και λαχανικά. Η κατανάλωση τέτοιων φυτών μπορεί να δρα προληπτικά στην εμφάνιση του καρκίνου όπως έχει αποδειχτεί από επιδημιολογικές μελέτες. Παραδείγματα φυτικών συστατικών που βρίσκονται στα παραπάνω φυτά είναι τα φλαβονοειδή, τα πολυφαινολικά οξέα, τα καροτενοειδή, οι ταννίνες κ.α. που δρουν κυρίως ως αντιοξειδωτικά με αποτέλεσμα να προστατεύουν τον οργανισμό από το οξειδωτικό στρες.
Η χρήση φυσικών συστατικών ως φαρμακευτικών ουσιών παρουσιάζει σημαντικό οικονομικό ενδιαφέρον καθώς για παράδειγμα το 1999 τα 10 από τα 20 φάρμακα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στις Η.Π.Α. ήταν φυσικής προέλευσης και οι συνολικές τους πωλήσεις ανέρχονταν περίπου στα 16 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Ελλάδα λόγω της ιδιομορφίας του κλίματος, και του εδάφους παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία στη χλωρίδα της. Τα ελληνικά είδη φυτών που έχουν καταγραφεί ξεπερνούν τα 6.500, από τα οποία τα 1.700 περίπου είναι ενδημικά. Ενώ η Γερμανία με έκταση τριπλάσια της Ελλάδας έχει 2.700 είδη και 6 ενδημικά και η Αγγλία με έκταση διπλάσια έχει 1.550 είδη και 16 ενδημικά. Δηλαδή η Ελλάδα παρουσιάζει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην καλλιέργεια φαρμακευτικών φυτών και για το λόγο αυτό το υπουργείο Γεωργίας στοχεύει στην αύξηση των καλλιεργειών των φαρμακευτικών φυτών από τα 17.000 στρέμματα που είναι σήμερα στα 100.000 μέχρι το 2010. Επίσης στο πλαίσιο υλοποίησης του Γ’ ΚΠΣ είχαν υποβληθεί 10 επενδυτικά σχέδια, συνολικού προϋπολογισμού 16,74 εκατομμυρίων ευρώ, που αφορούν την παραγωγή, τη μεταποίηση και την επεξεργασία φαρμακευτικών φυτών.
Το όραμα της ευρωπαικής οδηγίας ‘Διατροφή για Ζωή’ (nutrition for life) είναι ότι οι αλλαγές στη διατροφική αγωγή που βασίζονται στην ανάπτυξη της επιστήμης της διατροφολογίας και των νέων καινοτόμων μορφών προϊόντων (καινοφανή τρόφιμα), μαζί με τις συνακόλουθες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να έχουν μια σημαντική επίδραση στη βελτίωση της δημόσιας υγείας και να παρατείνουν την παραγωγική περίοδο της ζωής. Αυτές οι αλλαγές θα συμβάλλουν σημαντικά στη συνολική μείωση των εξόδων ιατρικής περίθαλψης.
Τα σημαντικότερα σημεία της δράσης που προτείνει η Περιφερειακή παράταξη «ΜΕΝΟΥΜΕ ΘΕΣΣΑΛΙΑ» συνοψίζονται επιγραμματικά στις παρακάτω ενέργειες:
- Μελέτη φυτών της Μεσογειακής διατροφής και γεωργικής παραγωγής της Θεσσαλίας( περίπου 30 ενδημικά φαρμακευτικά φυτά ) με σκοπό την καλλιέργεια σε σχεδόν οικογενειακό επίπεδο.
- Παραγωγή εκχυλισμάτων πλούσιων σε βιοδραστικά συστατικά με υψηλή προστιθέμενη αξία από συνεταιριστικά εργαστήρια που μπορούν να προκύψουν εύκολα. Η προώθησή τους είναι εύκολη στη διεθνή αγορά.
- Παραγωγή βιολειτουργικών τροφίμων εμπλουτισμένων με τα τυποποιημένα εκχυλίσματα σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο και τοπικές εταιρίες τροφίμων.
- Μελέτη της βιοδραστικότητας των παραγομένων εκχυλισμάτων και της διατροφικής αξίας των τελικών εμπλουτισμένων προϊόντων για να υπάρξει ισχυρισμός υγείας σύμφωνα με την κοινοτική οδηγία.
Από τη δραστηριότητα αυτή θα προκύψει σημαντική γνώση για την προώθηση των τοπικών προιόντων με προστιθέμενη αξία στη Θεσσαλία.
ΟΙΚΟΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από ένα διαφορετικό ρόλο της επιστήμης. Η επιστήμη πλέον δεν είναι τόσο μια εκδοχή της αλήθειας, όσο μια υπόθεση που διαμορφώνεται σαν επιλογή μέσα από την πίεση διαφόρων κοινωνικών επιταγών. Έτσι αναδύεται ένας νέος ρόλος του επιστήμονα της εποχής μας, όπου είναι σημαντική η παρουσία του στον τομέα της κοινωνικής διαβούλευσης σε θέματα όπως είναι η ανάπτυξη, η καινοτομία, με ταυτόχρονο συνδυασμό την ανάδειξη και διατήρηση του τοπικού περιβαλλοντικού πλούτου.
Προτείνεται η ανάπτυξη ενός δικτύου με επιστήμονες σε όλη τη Θεσσαλία (πιλοτικά για όλη τη χώρα), με σκοπό την ανάδειξη και ταυτόχρονη ενημέρωση σε τομείς, όπου η σύγχρονη τεχνολογία θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της τοπικοποίησης (σε αντιδιαστολή με την παγκοσμιοποίηση). Με αφορμή το ρόλο της σύγχρονης βιοτεχνολογίας των τροφίμων, θα γίνει ανάπτυξη του σκεπτικού ( concept ), πώς οι νέες τεχνολογίες (μοριακή γενετική και βιοτεχνολογία, μοριακή γαστρονομία, βιολειτουργικά τρόφιμα), μπορούν να δημιουργήσουν υψηλή προστιθέμενη αξία σε τοπικά αγροτικά προϊόντα, τα οποία θα αποτελέσουν εργαλεία ανάπτυξης τοπικών οικονομιών. Ταυτόχρονα θα προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε ένα τοπικό δίκτυο επιχειρηματιών, οι οποίοι θα πεισθούν πως υπάρχει ενδιαφέρον να στηρίξουν την τάση της διαφοροποίησης της τοπικής παραγωγής. Έτσι θα αναπτυχθούν μέσα σε μια διετία , τοπικά δίκτυα με τη συμμετοχή νέων αγροτών, νέων γεωπόνων και άλλων επιστημόνων και πρωτοπόρων επιχειρηματιών, με σκοπό την οργάνωση τοπικών πόλων καινοτομικών δράσεων, στον τομέα των καινοτόμων τροφίμων.
Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να αποτελέσει τάση ανάπτυξης, ειδικά στους νομούς της Θεσσαλίας, με το άνοιγμα των συνόρων στις νέες χώρες.
Ταυτόχρονα η υιοθέτηση της νέας αυτής τεχνικής, μπορεί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο πρωτοβουλίας για ανάπτυξη σε χώρες υποανάπτυκτες. Δηλαδή εξαγωγή τεχνογνωσίας με κέντρο ένα πυρήνα από τη Θεσσαλία και επιμόρφωση για να προχωρήσει η ιδέα της εμπλοκής των νέων τεχνολογιών για την ανάδειξη της προστιθέμενης αξίας τοπικών αγροτικών προϊόντων με έμφαση τις χώρες του Ευξείνου Πόντου και της Βαλκανικής οι οποίες έχουν επίσης πληθώρα ενδημικών φαρμακευτικών φυτών και η διατροφική τους κουλτούρα μοιάζει με τη δική μας.
Η πρόταση αυτή είναι σχετικά φτηνή, άμεσα υλοποιήσιμη και πιστεύουμε ότι θα υιοθετηθεί εύκολα από τον επιχειρηματικό και αγροτικό κόσμο της Θεσσαλίας.
* Ο Δημήτρης Κουρέτας είναι Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υποψήφιος περιφερειάρχης στο συνδυασμό «ΜΕΝΟΥΜΕ ΘΕΣΣΑΛΙΑ οικο-ΛΟΓΙΚΑ»
