Του Φίλιππου Ζάχαρη (phil.zaharis@gmail.com)
Εκατομμύρια πρόσφυγες αναζητούν την τύχη τους διεθνώς. Πολλές φορές σε χώρες όπου το αντιπροσφυγικό αίσθημα έχει αυξηθεί επικίνδυνα. Τι καταγράφει πρόσφατη έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Οι εσωτερικά εκτοπισμένοι, οι πόλεμοι και οι χώρες υποδοχής προσφύγων. Οι ανιθαγενείς πληθυσμοί.
Μεγάλη ανισορροπία όσον αφορά στη διεθνή στήριξη των ξεριζωμένων του κόσμου αποκαλύπτει έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που δημοσιοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες. Τέσσερα πέμπτα των προσφύγων παγκοσμίως φιλοξενούνται σε αναπτυσσόμενες χώρες, σε μια περίοδο διογκούμενου αντι-προσφυγικού αισθήματος σε πολλές βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες. Το φαινόμενο αυτό το έχουμε ζήσει τελευταία και στη χώρα μας, με τις ρατσιστικές εκδηλώσεις βίας κατά προσφύγων και μεταναστών αλλά και με την επικρατούσα άποψη σε κάποιους κύκλους ότι ο «τόπος δεν χωρά άλλους». Σίγουρα, υφίσταται πρόβλημα, αλλά το θέμα αυτό χωρά μεγάλη συζήτηση. Η έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας καταγράφει τους πληθυσμούς των προσφύγων που φτάνουν παγκοσμίως περίπου τα 44 εκ., αποκαλύπτει αριθμητικά τη σχέση συνεχών πολέμων και παρατεταμένης προσφυγιάς, και τέλος αναφέρεται στους εσωτερικά εκτοπισμένους αλλά και τους ανιθαγενείς πρόσφυγες. Αξιοσημείωτο στοιχείο της έκθεσης είναι το γεγονός ότι μερικές μόνο δεκάδες χιλιάδες προσφύγων κατόρθωσαν να επιστρέψουν στις εστίες τους το 2010. Εκατομμύρια άλλοι περιπλανώνται από χώρα σε χώρα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τύχη τους. Άλλοι λείπουν από την πατρίδα τους πολλά χρόνια και δεν αναμένεται επιστροφή τους. Ας δούμε την έκθεση αναλυτικά.
ΦΤΩΧΕΣ ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΠΟΛΛΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Η έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις 2010» αποκαλύπτει πως πολλές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου φιλοξενούν μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς, τόσο σε απόλυτους όρους όσο και σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας τους. Το Πακιστάν, το Ιράν και η Συρία έχουν τους μεγαλύτερους προσφυγικούς πληθυσμούς με 1,9 εκατομμύριο, 1,1 εκατ. και 1 εκατ. αντίστοιχα. Το Πακιστάν υφίσταται επίσης τις μεγαλύτερες οικονομικές επιπτώσεις, με 710 πρόσφυγες για κάθε δολάριο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ του. Aκολουθούν, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό και η Κένυα, με 475 και 247 πρόσφυγες αντίστοιχα. Συγκριτικά, η Γερμανία, η βιομηχανικά ανεπτυγμένη χώρα με τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό (594.000 ανθρώπους), έχει 17 πρόσφυγες για κάθε δολάριο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της.
Σε ολόκληρο τον κόσμο είναι σήμερα εκτοπισμένοι 43,7 εκατ. άνθρωποι Σε αυτό το σύνολο περιλαμβάνονται 15,4 εκατομμύρια πρόσφυγες (10,55 εκατ. υπό τη φροντίδα της Ύπατης Αρμοστείας και 4,82 εκατ. στην ευθύνη του Γραφείου Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες), 27,5 εκατ. άνθρωποι εσωτερικά εκτοπισμένοι εξαιτίας συρράξεων και σχεδόν 850 χιλ. αιτούντες άσυλο, εκ των οποίων το ένα πέμπτο βρίσκεται στη Νότια Αφρική. Η έκθεση δεν καλύπτει τον εκτοπισμό που παρατηρήθηκε στη διάρκεια του 2011, όπως από τη Λιβύη, την Ακτή του Ελεφαντοστού και τη Συρία.
ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ
Η έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας διαπιστώνει πως η προσφυγιά παρατείνεται ολοένα και περισσότερο για εκατ. ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο. Το 2010, και από τους πρόσφυγες υπό την εντολή της Υ.Α., 7,2 εκατ. άνθρωποι βρίσκονταν σε μια τέτοια κατάσταση – περισσότεροι από οποτεδήποτε άλλοτε έπειτα από το 2001. Στο μεταξύ, μόλις 197.600 άνθρωποι κατάφεραν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, ο χαμηλότερος αριθμός από το 1990. Κάποιοι πρόσφυγες βρίσκονται στην εξορία εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια. Οι Αφγανοί, που τράπηκαν για πρώτη φορά σε φυγή εξαιτίας της σοβιετικής εισβολής το 1979, εκπροσωπούσαν το ένα τρίτο των προσφύγων του κόσμου τόσο το 2001 όσο και το 2010. Μεταξύ των 10 μεγαλύτερων προσφυγικών πληθυσμών, από πλευράς εθνικότητας, τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της δεκαετίας, βρίσκονταν επίσης οι Ιρακινοί, οι Σομαλοί, οι Κογκολέζοι (ΛΔΚ) και οι Σουδανοί.
Οι εσωτερικά εκτοπισμένοι
Παρά το χαμηλό επίπεδο επαναπατρισμού προσφύγων της περασμένης χρονιάς, η κατάσταση για τους ανθρώπους που έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας τους επέδειξε κάποια κινητικότητα. Το 2010, περισσότεροι από 2,9 εκατ. εσωτερικά εκτοπισμένοι επέστρεψαν στις εστίες τους σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Πακιστάν, της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κογκό, της Ουγκάντας και του Κιργιστάν. Παρ’όλ’αυτά, ακόμα και με αυτό το ρυθμό επιστροφών, ο αριθμός των εσωτερικά εκτοπισμένων ανά τον κόσμο (27,5 εκατομμύρια) άγγιξε τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δέκα ετών.
Ο αριθμός των χωρών που καταγράφουν ανιθαγενείς πληθυσμούς αυξάνεται σταθερά από το 2004, όμως οι διαφορές στους ορισμούς και τις μεθοδολογίες εξακολουθούν να εμποδίζουν την αξιόπιστη μέτρηση του προβλήματος. Το 2010, ο καταγραφείς αριθμός ανιθαγενών (3,5 εκατ. άνθρωποι) ήταν σχεδόν ο μισός εκείνου του 2009, αυτό όμως οφείλεται κυρίως στις μεθοδολογικές αλλαγές ορισμένων χωρών που προσκομίζουν στοιχεία. Ανεπίσημες εκτιμήσεις τοποθετούν τον συνολικό αριθμό εγγύτερα στα 12 εκατ.
ΕΞΑΜΗΝΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ
Για να τιμήσει την ημέρα των Προσφύγων και τη φετινή 60ή επέτειο της Σύμβασης του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η Ύπατη Αρμοστεία ξεκινά εξάμηνη εκστρατεία με στόχο την αφύπνιση και ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από τις ιστορίες προσφύγων και άλλων βίαια εκτοπισμένων ανθρώπων. Η εκστρατεία περιλαμβάνει μια σειρά από μιντιακά προϊόντα: ένα βίντεο που συμπυκνώνει τα 60 χρόνια ιστορίας της Υ.Α., οπτικοακουστικό μήνυμα με την Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της Υ.Α. Αντζελίνα Τζολί, αφίσες, ψηφιακά banners και screensavers, καθώς και μία νέα σειρά από βίντεο όπου οι πρόσφυγες αφηγούνται τις ιστορίες τους.
