* Του Δημήτρη Νάκου, φυσικού – υπευθύνου του ΕΚΦΕ Λάρισας
Τα Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.) είναι αποκεντρωμένες υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και αποτελούν σε επίπεδο Νομού κέντρα έρευνας, τεχνικής και οργανωτικής υποστήριξης της εργαστηριακής διδασκαλίας των μαθημάτων των φυσικών επιστημών και σύμβουλο για την οργάνωση των σχολικών εργαστηρίων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τη λειτουργία των οποίων εποπτεύουν (νόμος 2986/2002 άρθρο 8 § 4α). Για τη λειτουργία του Ε.Κ.Φ.Ε. αποσπάται σε αυτό με τετραετή θητεία ένας εκπαιδευτικός με αυξημένα προσόντα του κλάδου ΠΕ04 ως υπεύθυνος αυτού, ο οποίος επικουρείται από 1-3 παρεμφερούς ειδικότητας εκπαιδευτικούς. Σήμερα υπάρχουν και λειτουργούν 78 Ε.Κ.Φ.Ε. στις κατά τόπους Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Η δημιουργία των Ε.Κ.Φ.Ε. προέκυψε από την ανάγκη «της αποδοτικότερης διεξαγωγής του έργου του Υ.Π.Ε.Π.Θ. με τον προγραμματισμό της εργαστηριακής – πειραματικής διδασκαλίας των Φυσικών Μαθημάτων στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο» (Υπουργική Απόφαση: Γ2/5542/7.10.93/ΥΠΕΠΘ). Οι αρμοδιότητες των Ε.Κ.Φ.Ε. αφορούν μαθήματα του κύριου σχολικού προγράμματος και ασκούνται και στα σχολεία Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (νόμος 3149/2003 άρθρο 13 § 10).
Με προσωπική εργασία και αγώνα των υπευθύνων και των συνεργατών των Ε.Κ.Φ.Ε. οργανώθηκε ένα πρότυπο εργαστήριο Φυσικών Επιστημών, για τη στέγαση του Ε.Κ.Φ.Ε., μέσα σε σχολικά συγκροτήματα χωρίς δαπάνη του Δημοσίου. Οι Υπεύθυνοι Ε.Κ.Φ.Ε. και οι συνεργάτες συμμετείχαν στην συγγραφή εργαστηριακών οδηγών, προδιαγραφών οργάνων και συσκευών, διεξαγωγή διαγωνισμών, αξιολόγηση οργάνων, συγκέντρωση δικαιολογητικών, δημιουργία και εξοπλισμό εργαστηρίων Φυσικών Επιστημών στα Λύκεια μέσω ΕΠΕΑΕΚ και ΠΕΠ, πραγματοποίησαν πλήθος επιμορφωτικών σεμιναρίων, προγραμμάτων κινητικότητας κ.λ.π. προς την κατεύθυνση της ενημέρωσης και ανάπτυξης των εργαστηρίων Φυσικών Επιστημών και της εφαρμογής των Νέων Τεχνολογιών καθώς και επιμόρφωση Δασκάλων στις Φυσικές Επιστήμες σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια στα Προγράμματα εξομοίωσης των Δασκάλων κ.ά. Τα Ε.Κ.Φ.Ε. αποτέλεσαν τον βασικό θεσμό στον οποίο στηρίχτηκε η μεταρρύθμιση του 1997 στις Φυσικές Επιστήμες και «διαφημίστηκαν» στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως μια από τις σημαντικότερες καινοτομίες του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Συστήματος μέσα από το Φυλλάδιο του ΚΕΕ: «THE GREEK EDUCATION SYSTEM , FACT AND FIGURES», KEE, 2002
Οι υπεύθυνοι των Ε.Κ.Φ.Ε. «έχουν την ευθύνη για την επίτευξη των ποιοτικών και ποσοτικών στόχων που τίθενται αρμοδίως στον τομέα της προαγωγής της εργαστηριακής διδασκαλίας και της αξιοποίησης των σχολικών εργαστηρίων φυσικών επιστημών της περιοχής ευθύνης τους και χρησιμοποιούν κάθε πρόσφορο μέσο για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού». Ειδικότερα, σύμφωνα με την υπουργική απόφαση υπ’ αριθμ. 68278/Γ7/6-7-2006 (ΦΕΚ 998 ΤΒ΄/26-7-2006) και την καθημερινή πρακτική των Ε.Κ.Φ.Ε., αυτό επιτυγχάνεται μέσω:
Τοπικών ενημερωτικών – επιμορφωτικών συναντήσεων και επιμορφωτικών σεμιναρίων για τη χρήση και αξιοποίηση των διαθέσιμων εργαστηριακών οργάνων, συσκευών και λογισμικών και τις αντίστοιχες εργαστηριακές δραστηριότητες και πειράματα για εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της περιοχής ευθύνης τους. Τα επιμορφωτικά σεμινάρια των Ε.Κ.Φ.Ε. διεξάγονται «την καθορισμένη ημέρα της εβδομάδας, κατά την οποία οι εκπαιδευτικοί κλάδου ΠΕ4 έχουν μόνο δύο διδακτικές ώρες μάθημα για να διευκολύνονται να παρακολουθούν τις επιμορφωτικές συναντήσεις που οργανώνουν τα Ε.Κ.Φ.Ε.» (Υ.Α. 86213/Γ7/17-7-2009 και ΥΠΕΠΘ/ΣΕΠΕΔ/Γραφείο Εργαστηρίων με αρ. πρωτ.: 88233/Γ7/22-7-2009). Τα σεμινάρια των Ε.Κ.Φ.Ε. που απευθύνονται στους εκπαιδευτικούς των Γυμνασίων έχουν στόχο τις ιδιαίτερες ανάγκες των εκπαιδευτικών της Δράσης «Ψηφιακή Τάξη», καθώς επίσης και της εφαρμογής της διαδραστικής διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών.
Διδασκαλίας, σε συνεργασία με τους καθηγητές ΠΕ04, στα εργαστήρια των Ε.Κ.Φ.Ε., σε τμήματα μαθητών που προέρχονται από σχολεία που δεν έχουν εργαστήρια, τα οποία πραγματοποιούν κύκλους επισκέψεων στα Ε.Κ.Φ.Ε με σκοπό την εκτέλεση των υποχρεωτικών από το Υ.Π.Δ.Β.Μ.Θ. πειραματικών δραστηριοτήτων. Συνδιδασκαλίας με τους καθηγητές ΠΕ04, στις υποχρεωτικές από το Υ.Π.Δ.Β.Μ.Θ. εργαστηριακές ασκήσεις, στα σχολικά εργαστήρια Φυσικών Επιστημών των εκπαιδευτικών μονάδων αρμοδιότητάς τους. Δειγματικών διδασκαλιών, σε συνεργασία με τους Σχολικούς Συμβούλους, με αντικείμενο την πειραματική διδασκαλία των μαθημάτων Φυσικών Επιστημών στο κλασικό εργαστήριο, αλλά και μέσω νέων τεχνολογιών, σε τμήματα μαθητών, σε σεμινάρια καθηγητών ΠΕ04 και στην εισαγωγική επιμόρφωση στα ΠΕΚ.
Κύκλου επισκέψεων εκπαιδευτικών και μαθητών της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης των Δημοτικών Σχολείων της περιοχής ευθύνης του Ε.Κ.Φ.Ε., με αντικείμενο τη διδασκαλία, μέσω πειραματικών ασκήσεων και δραστηριοτήτων του μαθήματος Φυσικά. Ελέγχου, συντήρησης και επισκευής των οργάνων και συσκευών του σχολικού εργαστηρίου Φυσικών Επιστημών. Προμήθειας και διανομής εργαστηριακών οργάνων, χημικών αντιδραστηρίων, εποπτικών μέσων διδασκαλίας και οπτικοακουστικών συστημάτων διδασκαλίας. Επισκέψεων στα σχολεία και διευθέτηση των όποιων προβλημάτων σχετικών με τη λειτουργία του εργαστηρίου Φυσικών Επιστημών. Παραγωγής, παρουσίασης – δημοσίευσης σχετικού εκπαιδευτικού υποστηρικτικού υλικού και λογισμικών σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, επιστημονικές ιστοσελίδες και έντυπο επιστημονικό και εκπαιδευτικό τύπο.
Παραγωγής πρωτότυπου υλικού εργαστηριακών δραστηριοτήτων και καθοδήγησης των εκπαιδευτικών ΠΕ4 στην κατασκευή και στην κατάλληλη διδακτική του αξιοποίηση. Της συνεργασίας με το πλησιέστερο Π.Ε.Κ. σε θέματα επιμόρφωσης των καθηγητών ΠΕ4, σχετικά με την εργαστηριακή εξάσκηση, πειραματική διδασκαλία και χρήση των οπτικοακουστικών συστημάτων και ΤΠΕ στη διδασκαλία, όπως εφαρμογή λογισμικών στις προσομειώσεις πειραμάτων, σενάρια διδασκαλίας στη Φυσική, Χημεία, Βιολογία και Γεωγραφία, καθώς και άλλων διδακτικών – εκπαιδευτικών δράσεων (Αστρονομία, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση κ.τ.λ.).
Συνεργασίας με ΑΕΙ, ΤΕΙ, Ελληνικά και Διεθνή Ερευνητικά Κέντρα, ΚΠΕ, Υπευθύνους Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Υπευθύνους Αγωγής Υγείας σε προγράμματα διαθεματικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων κ.ά. Τα Ε.Κ.Φ.Ε. συμβάλουν γενικότερα στην ανάπτυξη των εργαστηριακών δραστηριοτήτων: Ως τόπος συνάντησης για τους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και χώρος ανταλλαγής απόψεων και διδακτικών προσεγγίσεων στις Φυσικές Επιστήμες και στην διαθεματικότητα. Αποτελούν βασική υποστηρικτική υπηρεσία για τη λειτουργία των εργαστηρίων Φυσικών Επιστημών των σχολικών μονάδων. Οργανώνοντας τοπικούς και πανελλήνιους διαγωνισμούς πειραμάτων. Μετέχοντας σε παγκόσμιους αντίστοιχους διαγωνισμούς μαθητών ή καθηγητών.
Οργανώνοντας διαδραστική έκθεση πειραματικών δραστηριοτήτων και νέων τεχνολογιών στο χώρο του Ε.Κ.Φ.Ε. Προετοιμάζοντας ομάδες μαθητών για τη συμμετοχή σε πανελλήνιους ή πανευρωπαϊκούς διαγωνισμούς πειραμάτων (EUSO) κ.ά.
Να επισημάνω ακόμη, ότι σύμφωνα με τους 5 στόχους του «νέου σχολείου», οι (β), (γ) και (ε), οι οποίοι είναι: (β) Ο Μαθητής γίνεται «μικρός Επιστήμονας», (γ) Ο Μαθητής γίνεται «μικρός ερευνητής» , (ε) Ο Μαθητής κατακτά το «Μαθαίνω πώς να μαθαίνω», και δίνεται τέλος στο «μαθαίνω απ’ έξω» μπορούν να προωθηθούν μέσα από το δίκτυο των Ε.Κ.Φ.Ε. Οι στόχοι αυτοί άλλωστε αποτελούν τους σκοπούς της καινοτόμου δράσης των Ε.Κ.Φ.Ε. Για τους ανωτέρω λόγους, θεωρώ ότι ο ρόλος των Ε.Κ.Φ.Ε. είναι αναντικατάστατος και θα πρέπει να αναβαθμισθούν και να αποτελέσουν τα κέντρα στήριξης της «Ψηφιακής τάξης» και του «Νέου Σχολείου» στις Φυσικές Επιστήμες στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο.
