Ψυχολογική βία θεωρείται το σύνολο των πράξεων ή των συμπεριφορών των γονέων ή οποιουδήποτε άλλου εμπλέκεται με παιδιά και έχει αρνητική επίδραση πάνω τους. Συγκεκριμένα:
- Η άρνηση αγκαλιάς ως μέσο τιμωρίας για μια ανεπιθύμητη πράξη.
- Η σύγκριση με άλλα παιδιά. Κάνει το παιδί να αισθάνεται μειονεκτικά και πιστεύει ότι δεν γίνεται αποδεκτό από τους γονείς του.
- Οι δυνατές φωνές των γονιών του όταν κάνει κάτι άσχημο. Τρομοκρατούν το παιδί. Δεν το αφήνουν να σκεφτεί σωστά και καθαρά για να καταλάβει το λάθος του.
- Η περιφρόνηση από τους γονείς του. Ας το αφήσουμε να εκφραστεί χωρίς να το περιφρονούμε ή να του επισημαίνουμε ότι είναι μικρό και δεν μπορεί να έχει γνώμη.
- Το να είναι τα παιδιά παρόντα σε καβγάδες των γονιών τους. Το παιδικό μυαλό έχει την ιδιότητα να αποτυπώνει όσα ακούει ή βλέπει. Αν το παιδί εξοικειωθεί με τη βία, μεγαλώνοντας θα πράξει βία!
- Η επιβολή εξουσίας χωρίς να ξέρει το λόγο. Για να πράξει κάτι χρειάζεται να ξέρει το λόγο που το κάνει. Δεν μπορούμε για παράδειγμα να του λέμε «θα κάνεις αυτό επειδή το λέω εγώ».
- Η γελοιοποίηση. Το να κάνουμε το παιδί να αισθανθεί άσχημα, είναι το μόνο εύκολο. Πώς όμως μετά θα το κάνουμε να ξεχάσει ότι ένιωσε άσχημα; Η γελοιοποίηση των παιδιών μόνο δύο επιπτώσεις μπορεί να φέρει: Ή το παιδί θα φοβάται να μιλήσει και να εκφραστεί, ή θα βρεί τρόπο να αμυνθεί και να γελοιοποιήσει αυτό το γονέα.
- Το να το αναγκάζουμε να μείνει μαζί μας για να έχουμε εμείς με κάτι να ασχοληθούμε. Ας μην αναγκάζουμε τα παιδιά μας να νιώθουν τύψεις που μας εγκαταλείπουν.
- Οι τιμωρίες, η άρνηση τροφής, η απομόνωση, η απαγόρευση επικοινωνίας με τον ένα γονέα σε περίπτωση διαζυγίου στιγματίζουν την ψυχή του και πολλές φορές ο φόβος δεν μπορεί να ξεχαστεί. Άλλωστε είναι γνωστό ότι τα ψυχικά τραύματα που αποκτούμε στην παιδική ηλικία, μας ακολουθούν για μια ζωή.
Ας προσπαθήσουμε να έρθουμε στη θέση του παιδιού για να μπορέσουμε να καταλάβουμε πώς νιώθει όταν του ασκείται ψυχολογική βία . Το παιδί είναι μικρό και σε ηλικία και σε μέγεθος. Στα παιδικά του μάτια οι γονείς φαντάζουν γίγαντες που το απειλούν. Είναι λογικό να φοβάται . Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι για το παιδί είμαστε το πρότυπο, το παράδειγμα προς μίμηση. Η συμπεριφορά μας και οι πράξεις μας διαμορφώνουν το χαρακτήρα του, την ψυχική του υγεία, τη συνείδησή του, το μέλλον του.
Η ψυχολογική ή η σωματική βία στο παιδί δεν είναι απαραίτητο να ασκείται μόνο από τους γονείς. Μπορεί να ασκείται από τα μεγαλύτερα αδέρφια, από τους δασκάλους, από τους παππούδες και τις γιαγιάδες, από συμμαθητές στο σχολείο.
Παρά το γεγονός ότι τα παιδιά δεν έχουν ακόμα ολοκληρωμένη συνείδηση, ούτε τη λογική των μεγαλύτερων, μπορούν να αντιληφθούν την ψυχολογική βία το ίδιο εύκολα με τους μεγαλύτερους. Απλά δεν ξέρουν τον τρόπο να εκφραστούν με λέξεις και να μας εξηγήσουν τί νιώθουν ή τι συμβαίνει. Μας δείχνουν αυτό που νιώθουν με τη συμπεριφορά τους. Ορισμένα σημάδια ψυχολογικής βίας στα παιδιά είναι:
- Η απάθεια
- Η κατάθλιψη
- Η δυσκολία στη συγκέντρωση
Τα αποτελέσματα που μπορεί να έχει η ψυχολογική βία στα παιδιά είναι σημαντικά και ενδέχεται να τα κουβαλούν σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Κάποια από αυτά είναι:
- Προβλήματα στον ύπνο
- Προβλήματα στο σχολείο
- Άγχος
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Κατάθλιψη
- Διατροφικές διαταραχές.
Για να μεγαλώσουμε σωστά ένα παιδί πρέπει να θυμόμαστε ότι: Η επιλογή, η συνειδητοποίηση και η ωριμότητα είναι αρετές που μεταβιβάζονται.
Σωματική βία θεωρείται οποιαδήποτε βίαιη ή επιθετική συμπεριφορά που δημιουργεί βλάβη, τραύμα, φόβο, αίσθηση δυσαρέσκειας και έχει αρνητική επίδραση στο παιδί που τη δέχεται.
Σωματική βία θεωρείται:
- Το να χτυπά κάποιος ένα παιδί δυνατά, να το τσιμπά, να του τραβάει τα μαλλιά, να το χαστουκίζει, να το καίει για παράδειγμα με τσιγάρο.
- Το να χρησιμοποιεί αντικείμενα για να το πονέσει για παράδειγμα ξύλο με ζώνη, βέργα.
- Το να χρησιμοποιεί ακατάλληλες μεθόδους πειθαρχίας για την ηλικία του παιδιού για παράδειγμα να ταρακουνά κάποιος ένα βρέφος.
Δυστυχώς οι περισσότεροι γονείς δεν καταλαβαίνουν το λάθος τους. Θεωρούν οτι το κάνουν για το καλό του παιδιού τους. Η σωματική τιμωρία αποτελεί συνηθισμένη τακτική για την πειθαρχία των παιδιών σε πολλές χώρες. Ανάμεσα στις χώρες αυτές είναι και η Ελλάδα. Το να δώσει ένας γονιός ένα χαστούκι στο παιδί του δεν θεωρείται κακό ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τη συμμόρφωσή του και τη σωστή του διαπαιδαγώγηση. Εκεί όμως εστιάζεται το λάθος που κάνουν όλοι οι γονείς. Δεν αναγνωρίζουν οτι η τακτική αυτή είναι λανθασμένη και έτσι υπάρχει πιθανότητα να εξελιχθεί και από ένα χαστούκι για το καλό του παιδιού, να μετατραπεί σε σωματική κακοποίηση.
Σύμφωνα με μελέτες σε ολόκληρο τον κόσμο, οι γονείς που ασκούν σωματική βία στα παιδιά τους και φτάνουν μέχρι το βαθμό της κακοποίησης μπορεί να αντιμετωπίζουν:
- Σοβαρές ψυχικές παθήσεις όπως για παράδειγμα κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας κ.α.
- Περιορισμένες νοητικές ικανότητες
- Αίσθημα βαθιάς ανεπάρκειας για τον εαυτό τους και για το ρόλο τους ως γονείς.
- Κακές σχέσεις με τους δικούς τους γονείς ως παιδιά. Μέσα από τη βιαιότητα που ασκούν στα παιδιά τους, προσπαθούν να ελέγχουν και να ανακουφίζουν τα δικά τους παιδικά τραύματα, ή θεωρούν οτι με αυτό τον τρόπο εκδικούνται τους δικούς τους γονείς.
Η άσκηση σωματικής βίας στα παιδιά πλέον τιμωρείται από το νόμο. Στο νόμο 3500 για την ενδοοικογενειακή βία, το άρθρο 4 του νόμου αναφέρεται στην εξάλειψη της σωματικής βίας ως μέσο τιμωρίας και στις κυρώσεις που έχει όποιος την ασκεί.
Η Ιωάννα Κωστοπούλου είναι απόφοιτος του τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου
