Σε ιδιαίτερα ολισθηρό δρόμο βρίσκονται η ελληνική κοινωνία και το ελληνικό πολιτικό σύστημα, ως επακόλουθα της δεινής οικονομικοκοινωνικής κρίσεως που μαστίζει τον τόπο, μίας κρίσεως που έχει οδηγήσει τους πολίτες σε απόγνωση, μίας κρίσεως από την οποία δεν φαίνεται ορατή η διαφυγή.
Την ίδια στιγμή, τόσο η κυβέρνηση του Γ. Α. Παπανδρέου, όσο και τα λοιπά κόμματα (έστω κι αν το ΚΚΕ διατηρεί αλώβητες τις εκλογικές του δυνάμεις, ή ενδεχομένως έχει εξαπλώσει την ιδεολογική του απήχηση) δείχνουν ανίκανα να αντιληφθούν τα σημάδια των καιρών και κινδυνεύουν να παρασυρθούν από τη δίνη των επερχόμενων (ίσως και ανεξέλεγκτων) εξελίξεων.
Της κοινωνίας, η οποία μοιάζει με καζάνι που βράζει (με δεδομένο μάλιστα ότι και η λεγομένη «μεσαία τάξη» πλήττεται και αυτή από την κρίση) και που έχει, ήδη, «γυρίσει την πλάτη» στην πολιτική και τους πολιτικούς (και αυτό δεν είναι απότοκος μόνο της κρίσεως και της αδυναμίας των πολιτικών όχι μόνο να τη διευθετήσουν, αλλά ούτε καν να την διαχειριστούν) ταυτόχρονα δε δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί ως πού θα φτάσει η (οργισμένη) αντίδρασή της.
«Οι πολιτικοί δεν πείθουν, οι δημοσιογράφοι απωθούν και οι άνθρωποι που κατέχουν θεσμικές θέσεις, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έως τον Αρχιεπίσκοπο, απογοητεύουν», υποστηρίζει ο Αλέξης Παπαχελάς (στην «Καθημερινή») και προσθέτει ότι «το κτήνος του λαϊκισμού και της βίας θεριεύει, όποτε μυρίζεται κενό ηγεσίας και κοινωνική αναστάτωση».
Προσώρας έχουμε καταγράψει περιορισμένης εκτάσεως φαινόμενα «βίας» – από μη οργανωμένες ομάδες πολιτών – φαινόμενα που έχουν εκδηλωθεί με προπηλακισμούς πολιτικών (σ.σ. στην κηδεία του Λάκη Σάντα αποδοκιμάσθηκε και ο πρωθυπουργός Γ. Α. Παπανδρέου, αλλά... περιέργως τα σχετικά τηλεοπτικά πλάνα δεν «έπαιξαν») αλλά και φαινόμενα ανομίας και εγκληματικότητας (τα κρούσματα ληστειών έχουν αυξηθεί) ορισμένοι δε διερωτώνται (και φοβούνται) ποιο μπορεί να είναι το απρόβλεπτο γεγονός, το οποίο θα βάλει τη φωτιά και θα οδηγήσει σε κοινωνικά ξεσπάσματα.
ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΑΧΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ
Τόσο οι έρευνες της κοινής γνώμης, όσο και οι αναλύσεις των (κατά τεκμήριο) ειδικών πολιτικών επιστημών, δείχνουν πως συνεχίζεται η τάση «εξόδου από το εκλογικό σώμα» και εντείνεται η απώλεια κοινωνικής νομιμοποιήσεως των κυρίαρχων κομματικών μηχανισμών, με άμεσο εξαγόμενο την αναγκαστική αναδιάταξη της πολιτικής σκηνής – και αυτό αναμένεται να καταγραφεί σε επόμενη εκλογική αναμέτρηση (οψέποτε υπάρξει) η οποία (όπως τονίζουν σχεδόν όλοι οι αναλυτές) δεν θα αναδείξει αυτοδυναμία.
Ο αναλυτής Γιάννης Μαυρής υποστηρίζει (στην «Καθημερινή») ότι ο ισχύων εκλογικός νόμος (προϊόν πολιτικών συσχετισμών άλλης εποχής) αδυνατεί να διασφαλίσει λύση «παλαιού τύπου» και ότι η δυναμική των πολιτικών εξελίξεων υπερβαίνει την έως σήμερα θεσμική του λειτουργία.
Εν προκειμένω, δεν είναι τυχαίο ότι προωθείται η αλλαγή του εκλογικού νόμου, ούτε είναι τυχαία η όλη συζήτηση (και όχι μόνο, αφού υπάρχει και σαφής ασφυκτική παρώθηση από το οικονομικό και εκδοτικό «κατεστημένο» και όχι μόνο) για τη συγκρότηση συμμαχικών κυβερνήσεων, εκδοχή την οποία ξορκίζουν μεν οι αρχηγοί του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, αλλά η οποία ίσως να καταστεί αναπόφευκτη, αν από τις προσεχείς εκλογές δεν προκύψει (όπως όλα δείχνουν) αυτοδυναμία.
Ιστορικά, βεβαίως, οι ηγεσίες των δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας (του δικομματισμού, ο οποίος αθροιστικά έχει φτάσει στο ναδίρ, στα χαμηλότερα μεταπολιτευτικά του επίπεδα) έχουν δίκιο, όταν ισχυρίζονται πως δύσκολα μπορούν να συγκυβερνήσουν, είναι δε γεγονός ότι στην ελληνική πολιτική ιστορία η συζήτηση περί συμμαχικών κυβερνήσεων είναι ταυτισμένη με μείζονες πολιτικές κρίσεις.
Σήμερα, όμως, η κρίση δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά οικονομική και κοινωνική, οι δε θέσεις των δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας, παρά τις όποιες επιμέρους διαφορές, είναι σχεδόν ταυτόσημες (κινούμενες στον αστερισμό του νεοφιλελευθερισμού και της κατακρήμνισης κοινωνικών - και όχι μόνο- δικαιωμάτων) και όσο και αν αυτό δεν είναι προς όφελος της κοινωνίας (αφού θα σημάνει ουσιαστικά αυξημένη νομιμοποίηση σε μια αντιλαϊκή και αντικοινωνική πολιτική) δεν είναι λίγοι εκείνοι που φρονούν πως μια συμμαχική κυβέρνηση (με τις απαραίτητες «τσόντες») ίσως να ευρίσκεται ενώπιόν μας και δη συντόμως.
«Κάτι παρόμοιο φαίνεται ότι πρόκειται να επαναληφθεί και σήμερα. Μάλιστα, η σχετική συζήτηση δεν θα ανοίξει με τη συναίνεση των υφιστάμενων κομματικών σχηματισμών, οι οποίοι προσπαθούν αγωνιωδώς να διατηρήσουν το status quo ante. Θα επιβληθεί «διά της βίας» και μάλιστα «από τα κάτω», δηλαδή από το ίδιο το εκλογικό σώμα», φρονεί ο Γιάννης Μαυρής αναφερόμενος στην εκδοχή των συμμαχικών κυβερνήσεων, παραλλαγή των οποίων υποδεικνύει και ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Μητσοτάκης.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ
Όμως, την ίδια στιγμή εν εξελίξει τελούν διεργασίες και στο εσωτερικό των δυο μεγάλων κομμάτων εξουσίας (ίσως λένε ορισμένοι γνωρίζοντες τα εσωτερικά του Περισσού, να έχουμε αναδιάταξη στην κορυφή της ηγετικής πυραμίδας του ΚΚΕ σε επίπεδο προσώπων, αλλά όχι πολιτικής) αν δει κανείς τα συμβαίνοντα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ.
Η κυβέρνηση αδυνατεί να βρει το βηματισμό της και να διαχειριστεί την οικονομική και κοινωνική κρίση, η ΝΔ, εν μέσω εσωτερικών αντιθέσεων (των εκφραστών του κοινωνικού φιλελευθερισμού και του νεοφιλελευθερισμού, της λαϊκής εθνικοπατριωτικής δεξιάς και του λαϊκισμού και των οπαδών του κατακρημνιζόμενου μεσαίου χώρου) ειδικεύεται στην «εύκολη» αντιπολίτευση, τα δε κόμματα της Αριστεράς επιδίδονται σε έναν αμφίβολης ποιότητας και αποτελεσματικότητας ακτιβισμό, ή σε μεταφυσικές προσεγγίσεις.
«Ενθαρρυμένα από τη δικαίωση της κριτικής Σαμαρά στο Μνημόνιο, πολλά στελέχη της ΝΔ στηρίζουν αιτήματα και διεκδικήσεις που δεν έχουν πλέον σχέση με την οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα, που έχει διαμορφωθεί με ευθύνη των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Η αποτυχία του Μνημονίου δεν πρέπει να αποτελέσει αφορμή για την ανάπτυξη του «γαλάζιου» λαϊκισμού, αλλά κίνητρο για την επεξεργασία και διατύπωση προτάσεων για έξοδο από την κρίση. Αυτές οι προτάσεις θα είναι αναγκαστικά δύσκολες, ακόμη και επώδυνες για τον ελληνικό λαό», υποστηρίζει ο Γιώργος Κύρτσος.
Στο δε χώρο του ΠΑΣΟΚ, πέραν των βουλευτών και των στελεχών (όπως ο Κ. Σημίτης ή η Βάσω Παπανδρέου) που διαφωνούν με τις αποφάσεις και τις κινήσεις της κυβερνήσεως, είναι γεγονός πως τον τελευταίο καιρό ο πρωθυπουργός έχει έρθει αντιμέτωπος ακόμη και με παλαιούς πολιτικούς και προσωπικούς φίλους της οικογενείας των Παπανδρέου, οι οποίοι μάλιστα (λησμονώντας τις δυσκολίες που έχει ως εκ της θεσμικής θέσεώς του) βάλλουν και κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια, στον οποίο αποδίδουν ευθύνες διότι δεν ανέπεμψε το σχετικό νόμο προκειμένου να «καταπέσει», ως νομικό κείμενο, το Μνημόνιο.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τον καθηγητή Γιώργο Κασσιμάτη, επί οκταετία διευθυντή του νομικού γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου και τον τότε γραμματέα του Υπουργικού Συμβουλίου, καθηγητή Κώστα Μπέη, οι οποίοι τόνισαν ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα να αναπέμψει τον νόμο για το Μνημόνιο, διότι δεν ετέθη στη Βουλή με την ειδική πλειοψηφία των 180 ψήφων που απαιτείται, όταν το σώμα καλείται να κυρώσει διεθνείς συμβάσεις, όπως το Μνημόνιο.
Στην «Καθημερινή» γράφτηκε ότι υπέρμαχος των συγκεκριμένων απόψεων εμφανίζεται - από αρκετές πηγές - και ο κ. Αντώνης Λιβάνης, άλλοτε εξ απορρήτων του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος φέρεται να θεωρεί ότι δεν μπορεί να εκθέσει δημοσίως τις επιφυλάξεις του για το Μνημόνιο.
ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΣΟΚ
Έχει γραφτεί κατ’ επανάληψη ότι τα βάρβαρα μέτρα που προβλέπει το Μνημόνιο δεν θα μπορούσε να τα περάσει άλλος πολιτικός (και δη δεξιός) πέραν ενός «σοσιαλιστή», όπως ο σημερινός πρωθυπουργός, ο οποίος φέρει και το όνομα «Παπανδρέου».
Την Πέμπτη στη Βουλή, ο επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας υποστήριξε πως ο Γ. Α. Παπανδρέου «μεθόδευσε την υπαγωγή της χώρας στον έλεγχο της Τρόικας και του ευρωατλαντισμού - μια απόφαση προαποφασισμένη και καθοδηγούμενη από την ντόπια ολιγαρχία, αλλά και από κύκλους στην άλλη μεριά του Ατλαντικού. Τη δουλειά των Αμερικανών έκανε, που ήθελαν να πατήσουν πόδι στην ΕΕ και να καθορίζουν την οικονομική προοπτική των χωρών της ευρωζώνης».
Με αφορμή δε και τις δηλώσεις του επικεφαλής του ΔΝΤ Ντ. Στρος Καν για «υπόγειες» διαβουλεύσεις με τον πρωθυπουργό για την υπαγωγή της Ελλάδος στο Ταμείο, ο Αλέξης Τσίπρας πρόσθεσε: «Η επιλογή, όμως, της οικονομικής ολιγαρχίας του τόπου είχε δρομολογηθεί σίγουρα πριν απ’ τις εκλογές και συνυπεύθυνος είναι και ο κ. Κ. Καραμανλής, που δεν μιλά. Αυτός ήταν και ο λόγος που άδειασε τη γωνιά με ελαφρά πηδηματάκια. Γιατί, αν εφήρμοζε αυτός τις αποφάσεις αυτές, δεν θα μπορούσε να κρατηθεί ούτε δυο εβδομάδες - και εσείς (του ΠΑΣΟΚ) θα αναγκαζόσασταν να βγάλετε τη χώρα από το ΔΝΤ. Τα πράγματα μιλούν από μόνα τους και δεν καταθέτουμε θεωρίες συνωμοσίας - γιατί πλέον μιλούν και πρωταγωνιστές αυτού του δράματος».
Ωστόσο, όλα δείχνουν πως αυτό, δηλαδή το όνομα «Παπανδρέου», δεν ήταν και δεν είναι πια ικανό και επαρκές, αφού, σε περίοδο κρίσεως, ουδείς μπορεί να ισχυρισθεί ότι η πολιτική θα εξακολουθεί να λειτουργεί με τρόπο ορθολογικό και ως εκ τούτου είναι ήδη εμφανές πως ο Γ. Α. Παπανδρέου βρίσκεται σε αντίθεση και με τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ.
«Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν πέτυχε απλώς διότι ήταν «χαρισματικός» ή «λαϊκιστής» ηγέτης, αλλά διότι παρείχε χρήμα και εργασία - στο Δημόσιο- με δανεικά, πλην, όμως, με χρήμα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ηγέτης της πλαστής ευφορίας και όσοι εψήφισαν τον σημερινό πρωθυπουργό προσδοκούσαν τη διαιώνιση μιας εικονικής ευημερίας. Το κόμμα του ΠΑΣΟΚ κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της μεταπολιτεύσεως, διότι πέραν της διανομής πλούτου πλασματικού ήταν το κόμμα, που νομιμοποίησε ηθικώς την Αριστερά. Αλλά, μετά τριάντα χρόνια η κομμουνιστική αριστερά - ορθόδοξη ή ανορθόδοξη - δεν έχει ανάγκη των υπηρεσιών ενός κόμματος, το οποίο ταυτίζει πλέον με τους νεοφιλελευθέρους», υποστηρίζει ο Κώστας Ιορδανίδης στην «Καθημερινή».
Είναι προφανές πως η καθοδική πορεία της χώρας, αλλά και του πολιτικού της συστήματος, δημιουργούν κλίμα αστάθειας, που μοιάζει ιδιαιτέρως δύσκολο να αντιστραφεί με την συνταγή του Μνημονίου, η οποία είναι, ούτως ή άλλως, προβληματική, αλλά ούτε με λαϊκισμούς, ακτιβισμούς ή και μεταφυσικές προσεγγίσεις.-
