Η Εκκλησιαστική Γραμματολογία, διέσωσε ένα υπέροχο αλλά και πασίγνωστο Εκκλησιαστικόν Ύμνον, τον Ακάθιστον Ύμνον.
Τμηματικά ψάλλεται κατά τις πρώτες τέσσερις Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και εξ ολοκλήρου κατά την πέμπτη Παρασκευή. Στο σύνολό του, είναι ένα εγκώμιο προς τη Θεομήτορα, αφθάστου λεκτικού κάλλους λεπτομερών χαρακτηρισμών και απαράμιλλης πνευματικής πληρότητας.
Στον Ακάθιστο Ύμνο ξεδιπλώνεται λυρικά και ρητορικά η εξύμνηση της Παναγίας, ως μητέρας Ουρανού και Γης και ως μετάγουσα στη σωτηρία τους ανθρώπους. Ικετεύουμε τη Θεοτόκο να μεσιτεύσει και να μας σώσει από την επίγειο αμαρτία και τη μέλλουσα κόλαση.
«Σβέσον τα πεπυρωμένα βέλη του πονηρού τα καθ’ ημών δολίως κινούμενα».
Όλο το ποίημνα του Ακ. Ύμνου, είναι γνωστό σε μας ως «Χαιρετισμοί». Κι αυτό γιατί από τους 24 Οίκους του οι 13 κατακλείονται με το «Χαίρε νύμφη ανύμφευτε».
Από τη συχνή επανάληψη του «Χαίρε» ονομάστηκαν Χαιρετισμοί.
«Χαίρε δι’ ής η χαρά εκλάμψει
Χαίρε δι’ ής η αρά εκλείψει
Χαίρε ύψος δυσανάβατον ανθρωπίνοις λογισμούς
Χαίρε βάθος δυσθεώρητον και αγγέλοις οφθαλμοίς
Χαίρε ότι βαστάζεις τον βαστάζοντα πάντα
Χαίρε δι’ ής νεουργείται η κτίσις
Χαίρε δι’ ης βρεφουργείται ο κτίστης».
Ο ανυπέρβλητος υμνωδός, δημιουργείται με εξαιρετική πυκνότητα νοημάτων, με εικόνες απαράμιλλες, και με στίχους μελίρυτους και αφθάστου μεγαλείου.
Οι Χαιρετισμοί θέλγουν και συγκινούν βαθύτατα τον Ορθόδοξο Ελληνισμό από τα παλιά χρόνια. Από τότε που η Εκκλησιαστική Υμνογραφία βρισκόταν στον κολοφώνα της δόξας και το κραταιό και αήττητο Βυζάντιο, εναπέθετε τη λαμπρή του σφραγίδα στο διάβα της Ιστορίας.
Ο Ακ. Ύμνος συγκινεί τις ψυχές όλων μας (πιστόν και «εκσυγχρονιστών») για την απαράμιλλη ποίησή του για τη λυρική του αξία, για την ασυναγώνιστη σύνθεσή του, αλλά και για το υπέροχον της υποθέσεώς του.
Πλημμυρίζουν οι Ορθόδοξοι ναοί από ταπεινούς και ευλαβείς πιστούς, που συνωθούνται κυριολεκτικά για να μεταλάβουν το χαρμόσυνο και Θεοπρεπές άσμα.
Ο δημιουργός του ποιήματος παρέμεινε ανώνυμος.
Άγνωστος. Αν και εργασίες, μελέτες και έρευνες, που έγιναν σχετικά με το θέμα, κατέληξαν πώς υμνωδός και στιχουργός δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Η γλώσσα, το ύφος, το μέλος και η σύνθεση μαρτυρούν διακεκριμένον δημιουργό. Και όλοι κατατείνουν στον Ρωμανό του Μελωδό, αυτόν τον Πίνδαρο του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας. Ανέσπερος αστέρας στολίζει και τιμά την εκκλησιαστική μας ποίηση.
Ο Ακάθιστος Ύμνος παλιότερα ψαλλόταν «ορθοστάδην» και γι’ αυτό ονομάστηκε Ακάθιστος.
Οικειότατο, ευχάριστο, συγκλονιστικό και διακεκριμένο δημιούργημα της Εκκλησιαστικής Υμνογραφίας, είναι και το προοίμιο του Ακάθιστου Ύμνου, το αυτόμελο: «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια...».
Το 626 μ.Χ. (7 Αυγούστου) ήταν χρονιά πολύ δύσκολη για τη Βασιλεύουσα. Βάρβαροι παραβίαζαν τα σύνορα του Βυζαντίου, με σκοπό να καταλύσουν τη δύναμη και την αίγλη του. Ο Ηράκλειος εκστρατεύει για να αναχαιτίσει τους εισβολείς και η Πόλη μένει μόνη. Τότε βρίσκουν ευκαιρία οι Άβαροι, λαός βάρβαρος και αμαξώδης (είχαν για σπίτια τσαντήρια πάνω σε κάρα, που τα έσερναν οι γυναίκες τους, γιατί τα άλογα ήταν φορτωμένα με πλιάτσικο, που έπαιρναν στο δρόμο) και πολιορκούν τη Βασιλεύουσα. Ο Πατριάρχης Σέργιος φοβάται και διατάσσει ολονύκτιες λιτανείες. Ο λαός όρθιος έψελνε τον Ακάθιστο Ύμνο σε ναούς και αμυντικά τείχη και οι πολεμιστές στην άμυνα, σκληρά μαχόμενοι. Το πρωί στη θάλασσα βυθίστηκαν τα μονόξυλα των Αβάρων όσοι απόμειναν τράπηκαν σε φυγή.
Η Παναγία έγινε ασπίδα της Βασιλεύουσας. «Ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, αναγράφω Σοι η πόλις Σου Θεοτόκε...».
Ο Χαγάνος αρχηγός των Αβάρων, κατεπλάγη αντικρίζοντας μια γυναίκα στα κάτασπρα, την Παναγία, να επικουρεί τους μαχητές και να κατακεραυνώνει τους Αβάρους. Από τότε και κάθε χρόνο οι Ορθόδοξοι ψάλλουν τον Ακάθιστο Ύμνο στην Αρχιστράτηγο των πολιορκημένων και την προστάτιδα της Βασιλεύουσας. «Εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον ίνα κράζω Σοι, Χαίρε νύμφη ανύμφευτε».
Στα παλιά χρόνια στο χωριό μου, συνήθιζαν τ’ ανύπαντρα κορίτσια που πήγαιναν στους Χαιρετισμούς, να δένουν στο μαντηλάκι τους λίγα σπόρια σταριού. Τα θεωρούσαν ευλογημένα και το βράδυ πριν κοιμηθούν τα έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους για να ονειρευτούν τον καλό τους. Όσες είχαν καλπάζουσα φαντασία, τον έβλεπαν. Οι άλλες διαπίστωναν το μάταιο και ανόητον του εγχειρήματός των.
