Στα χρόνια της γερμανο - ιταλικής και βουλγαρικής κατοχής 1941-’44, ο ελληνικός λαός υπέφερε να πάνδεινα, η πείνα, οι εκτελέσεις, οι φυλακές, τα βασανιστήρια ανάγκασαν το λαό να αντισταθεί και να παλέψει για τη σωτηρία του. Έτσι, τα νιάτα της πατρίδας μας δεν έμειναν αδιάφορα, απεναντίας, από τις πρώτες ημέρες της Κατοχής οργανώθηκαν σε διάφορες μικροοργανώσεις για να χτυπήσουν τον κατακτητή. Αυτή η πανσπερμία των μικροοργανώσεων δεν είχε τα σοβαρά αποτελέσματα που είχε ανάγκη η πατρίδα μας. Γι’ αυτό ανάγκη επιτακτική ήταν να δημιουργηθεί μια μεγάλη οργάνωση, που να φέρει στους κόλπους της όλα τα νιάτα της πατρίδας μας, αυτούς τους νέους που ήθελαν να πολεμήσουν τον κατακτητή. Και έτσι έγινε. Εξακόσιες χιλιάδες αγόρια και κορίτσια οργανώθηκαν στην Ε.Π.Ο.Ν., έχασαν τη ζωή τους πάνω από 1.300, καμιά άλλη νεολαιίστικη οργάνωση δεν είχε το εύρος της Ε.Π.Ο.Ν., από τη Μακεδονία έως την Κρήτη και από τα νησιά του Αιγαίου έως τα Ιόνια νησιά η Ε.Π.Ο.Ν. κυριαρχούσε. Ό,τι και να πεις για τη θρυλική Ε.Π.Ο.Ν. είναι λίγα, ο πατριωτισμός που φλόγισε τις καρδιές εκείνων των Ελληνόπουλων, σε μια από τις κρισιμότερες στιγμές της πατρίδας μας, με μια πρωτοφανή προσφορά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, στην ενδοξότερη και μεστότερη σε νοήματα περίοδο της Νεοελληνικής Ιστορίας, ανέβασαν στις πιο ψηλές κορυφές τα ιδανικά, τη λεβεντιά, την ανθρωπιά, την αξιοπρέπεια και τον πολιτισμό του ανθρώπου.
Ο ΕΠΟΝίτης στέκει πλάι στον ιερολοχίτη και το κλεφτόπουλο του ’21, πολέμησε τον κατακτητή με αυταπάρνηση, ηρωισμό και ανιδιοτέλεια. Πάρα πολλοί έχασαν τη ζωή τους στις διαδηλώσεις ενάντια στην επιστράτευση που ήθελαν να επιβάλουν οι Γερμανοί, στην κάθοδο των Βουλγάρων στη Δυτική Μακεδονία, οι ανταρτο-ΕΠΟΝίτες υποδειγματικές ομάδες που έδρασαν μέσα στο στρατό του ΕΛΑΣ με πολύ σπουδαία κατορθώματα, δύσκολοι και σκληροί αγώνες. Δύσκολα εκφράζεται σε αριθμούς το πρωτοφανέρωτο στις συνθήκες κατεχόμενης χώρας. Το εκπολιτιστικό, αναγεννητικό, ηθικοπλαστικό έργο της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων, δημιουργήθηκαν εκ του μηδενός χορωδίες, θέατρα, άνοιγμα σχολείων, πρωτάκουστα για την ύπαιθρο εκείνης της εποχής, σ’ όλη την πατρίδα μας ακούγονταν τα επαναστατικά τραγούδια που έδιναν θάρρος και αυτοπεποίθηση ότι ο αέρας της λευτεριάς γρήγορα θα φυσήξει. «Πολεμάμε και τραγουδάμε» ήταν το σύνθημα που φλόγιζε τις καρδιές των νέων μας. Τους έδινε το θάρρος να συνεχίσουν τον ωραίο αγώνα για λευτεριά και δημοκρατία. Τα επαναστατικά συνθήματα που έγραφαν οι ΕΠΟΝίτες κρυφά στους τοίχους, με μεγάλο κίνδυνο να πιαστούν και να τους εκτελέσουν επί τόπου, το χωνί (ο πρόχειρος τηλεβόας) έλεγε κάθε βράδυ τα νέα για την έκβαση του πολέμου, για τις κινητοποιήσεις, διαδηλώσεις και απεργίες και έδινε θάρρος και κουράγιο στο βασανισμένο και προδομένο λαό μας.
Συγκρούσεις με τους κατακτητές και τους προδότες ταγματασφαλίτες και Γερμανο-τσολιάδες ήταν καθημερινές στην Αθήνα και σ’ όλες τις μεγάλες πόλεις, θρύλος έχει γίνει η θυσία των τριών ΕΠΟΝιτών, των Δημ. Αυγέρη, Θανάση Κιουμενίδη, Κώστα Φολτόπουλου, αμυνόμενοι στο μικρό σπιτάκι του Υμηττού, που το είχε η οργάνωση ως αποθήκη οπλισμού και πυρομαχικών. Κατόπιν προδοσίας, μεγάλη δύναμη Γερμανών και ταγματασφαλιτών κύκλωσαν το σπιτάκι, οι ηρωικοί νέοι αμύνθηκαν και προξένησαν μεγάλη ζημιά στους Γερμανούς, έως ότου σκοτώθηκαν και τρεις ήρωες, ο ποιητής έγραψε «κάστρο δεν ήταν, μα σαν κάστρο άντεξε». Αλλά το ίδιο θρυλική ήταν και η αντίσταση των 10 ΕΠΟΝιτών που έπεσαν λίγους μήνες αργότερα, υπερασπιζόμενοι το φρουραρχείο του ΕΛΑΣ στην Καλλιθέα και άλλα πάρα πολλά ηρωικά κατορθώματα των ΕΠΟΝιτών, που δεν είναι δυνατόν να γραφούν στο μικρό αυτό αφιέρωμα. Το καταστατικό της Ε.Π.Ο.Ν. αποτελεί για τη νεολαία εκείνης της εποχής το φωτεινό οδηγό που δείχνει το δρόμο της πάλης για λευτεριά, δημοκρατία, πρόοδο, πολιτισμό και αποτελείται από 3 άρθρα:
Άρθρο πρώτο: Ιδρύεται πανελλαδική οργάνωση της νέας γενιάς με τον τίτλο «Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων» (Ε.Π.Ο.Ν.) και με έδρα την Αθήνα.
Άρθρο δεύτερο: Η Ε.Π.Ο.Ν. είναι η οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική, προοδευτική, φιλειρηνική.
Άρθρο τρίτο: Βασικοί σκοποί της οργάνωσης είναι:
Α. Η εθνική απελευθέρωση, η πλήρης ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Ελλάδας, με καθημερινό και αδιάκοπο αγώνα.
Β. Η υπεράσπιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων της νέας γενιάς στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό.
Γ. Η εξολόθρευση τώρα και στο μέλλον του φασισμού με οποιαδήποτε μορφή και αν παρουσιαστεί. Αυτό σημαίνει ότι το εσωτερικό μας καθεστώς θα πηγάζει από τη λεύτερη εκδήλωση της κυρίαρχης θέλησης του λαού και της νέας γενιάς. Επιπρόσθετα για τη νέα γενιά αυτό σημαίνει ίσα πολιτικά δικαιώματα για τους νέους και νέες που είναι πάνω από 18 χρόνων, αφού έχουν ενεργητική συμμετοχή στην κοινωνική ζωή.
Δ. Ο αγώνας κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων, για την κατοχύρωση της ειρήνης με βάση την αυτοδιάθεση των λαών και νεολαίων για την αδελφική συνεργασία τους.
Ε. Η ανοικοδόμηση της χώρας μας από τα ερείπια του πολέμου και της αξονικής κατοχής, προς το συμφέρον και την ευημερία ολόκληρου του πληθυσμού. Μπορούμε να πούμε με μια φράση πως η Ε.Π.Ο.Ν. στάθηκε άξια της πατρίδας μας, των υψηλών εθνικών παραδόσεων της ένδοξης Ιστορίας μας και έγινε παράδειγμα στις νεότερες γενιές του 114 και του Πολυτεχνείου.
Απάνω στα ψηλά βουνά αντάρτες ΕΠΟΝίτες
παλεύουν για τη λευτεριά, Ελλάδας μας, κτυπώντας τους φασίστες.
Της νέας γενιάς είμαστε εμείς το πιο κρυφό καμάρι
π’ ανοίξαμε το δρόμο μας, Ελλάδα μας, στις είκοσι τρεις Φλεβάρη.
Πανελλήνια Οργάνωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης Π.Ο.Α.Ε.Α.
Περιφ. Συμβούλιο Θεσσαλίας
Ο πρόεδρος
Ν. Παπαθανασίου
