«Άγια νύχτα, σε προσμένουν με χαρά οι Χριστιανοί...-. Και ποιος δεν σιγοψιθυρίζει αυτές τις μέρες το πιο αγαπημένο χριστουγεννιάτικο τραγούδι, την «Άγια Νύχτα».
Πόσες φορές δεν θα τ' ακούσουμε σε διάφορες γλώσσες, σε διάφορες μορφές, από χορωδίες μέχρι μπάντες; Από μεγάλες ορχήστρες μέχρι το ακορντεόν του πλανόδιου μουσικού;
Η «Άγια Νύχτα», όμως έχει μια πολύ όμορφη ιστορία, που δεν διαφέρει από ένα τρυφερό παραμύθι. Μια ιστορία, που φέτος γιορτάζει τα 193 χρόνια της...Τόση είναι η ηλικία της «Άγιας Νύχτας»! Τόσα χρόνια πέρασαν από εκείνη τη χειμωνιάτικη νύχτα, που ένας άσημος παπάς κι ένας φτωχός δάσκαλος έγραψαν ένα μικρό αριστούργημα.
Για να δούμε, όμως, με λεπτομέρειες αυτό το αληθινό παραμύθι:
Ο χειμώνας είναι μακρύς και παγερός αυτή τη χρονιά του 1818 στο μικρό χωριό Άρντορφ στην περιοχή του Σάλτσμπουργκ. Πλησιάζουν τα Χριστούγεννα και η νύχτα έχει τυλίξει τα σπίτια με το παγωμένο της σεντόνι. Ένα φοβερό αγιάζι περονιάζει τους ελάχιστους διαβάτες στους χιονισμένους δρόμους και όλα σχεδόν τα σπίτια είναι θεοσκότεινα. Μόνο στη μικρή πλατεία του χωριού, ένα σπιτάκι λίγο μεγαλύτερο από τ' άλλα, έχει δύο μικρά φωτισμένα παράθυρα. Είναι...το σχολείο του χωριού όπου στο πρώτο του πάτωμα μένει ο δάσκαλος Φραντς Γκρούμπερ.
Ο δάσκαλος, πέρα από τη δουλειά του να μαθαίνει γράμματα στα παιδιά, έχει κι άλλα καθήκοντα. Κάνει χρέη καντηλανάφτη και οργανοπαίκτη στην εκκλησία. Κι αυτή την ώρα, κοντά στη μισόσβηστη σόμπα, αντιγράφει στο φως της λάμπας, την παρτιτούρα για το αρμόνιο. Είναι απορροφημένος από την αντιγραφή, όταν τον ξαφνιάζουν τα χτυπήματα στην πόρτα. Ανοίγοντας με περιέργεια, βλέπει να στέκεται χουχουλιάζοντας τα χέρια του ο παπάς του χωριού, ο πάτερ Γιόζεφ Moρ, που συνηθίζει να επισκέπτεται τον καλό του φίλο Φρανχς και να συζητούν για την αγαπημένη τους ποίηση και μουσική. Μόνο που απόψε τον επισκέφτηκε σε κάπως προχωρημένη ώρα. Και είχε το λόγο του. Ήθελε οπωσδήποτε απόψε να του δείξει ένα χριστουγεννιάτικο ποιηματάκι που είχε γράψει και να του ζητήσει τη γνώμη του.
Ο Γκρούμπερ το διάβασε με πολλή προσοχή αρκετές φορές και υποσχέθηκε στο φίλο του πως θα καθόταν τη νύχτα να του βάλει μουσική για να το παρουσιάσουν στη λειτουργία του μεσονυκτίου.
Έτσι στις 24 Δεκεμβρίου του 1818, αντήχησαν για πρώτη φορά μέσα στην εκκλησία του Ομπερντορφ οι νότες του πιο αγαπημένου χριστουγεννιάτικου τραγουδιού στον κόσμο.
Ο Γκρούμπερ είχε γράψει τη μουσική του για τη χορωδία με συνοδεία κιθάρας.
Ο ίδιος ο Γκρούμπερ ήταν ο τενόρος ενώ ο εφημέριος Μορ ήταν ο μπάσος έπαιζε κιθάρα και η χορωδία της εκκλησίας επαναλάμβανε τις στροφές ύστερα από κάθε σόλο.
Το τραγούδι άφησε κατάπληκτους τους πιστούς που είχαν κατακλύσει την εκκλησία. Ποτέ δεν είχαν ξανακούσει αυτό τον μελωδικότατο ύμνο, που τους προξενούσε συγκίνηση και κατάνυξη. Σε λίγο όλο το εκκλησίασμα είχε μεταβληθεί σε μια καλλίφωνη χορωδία. Παρά την επιτυχία της «πρώτης εκτέλεσης», μετά το 1818 η «Άγια Νύχτα» δεν ακουγόταν σε πολλές εκκλησίες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του μεσονυκτίου. Και ίσως με τα χρόνια να ξεχνιόταν, αφού τραγουδιόταν μόνο μια φορά το χρόνο, κάθε Χριστούγεννα, σ' ένα μικρό χωριό, αν δεν το άκουγε τυχαία ένας κατασκευαστής οργάνων, ο Μαουράχερ, που πήγε στο χωριό για να επισκευάσει το χαλασμένο αρμόνιο της εκκλησίας. Ο Μαουράχερ όταν άκουσε τον ύμνο ενθουσιάστηκε και αποφάσισε να το λανσάρει στην πατρίδα του, το Λάιητσβιγκ, όπου ακούστηκε για πρώτη» φορά το 1831. Από τότε άρχισε να γίνεται γνωστό σε ολόκληρη τη Γερμανία σε διάφορες παραλλαγές. Ακόμα και σαν λαϊκό τυρολέζικο τραγούδι.
Σύντομα οι νότες του πέρασαν τα γερμανικά σύνορα και κατέκτησαν την Αγγλία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία.
Στην Αμερική άργησε να καθιερωθεί η «Αγια Νύχτα». Μόλις το 1873 το ακούμε εκεί με τον τίτλο «Χορωδιακό του Σάλτσμπουργκ, άγνωστου δημιουργού»... Σύντομα θα διαδοθεί στη Λατινική Αμερική, στη Νέα Ζηλανδία και στην Αφρική από τους ιεραπόστολους που ταξίδευαν στις πιο απίθανες γωνιές της γης.
Σήμερα η «Άγια Νύχτα» είναι μεταφρασμένη σε όλες σχεδόν τις γλώσσες και τις διαλέκτους του κόσμου και κανένας από τους χριστουγεννιάτικους ύμνους που γράφτηκαν στο μεταξύ δεν μπόρεσε να τη φτάσει σε δημοτικότητα. Κάποιοι ειδικοί υπολόγισαν πως αν οι «άγνωστοι δημιουργοί» της, ο παπάς και ο δάσκαλος, εισέπρατταν ποσοστά από το τραγούδι τους, θα ανήκαν στο διεθνές κλαμπ των δισεκατομμυριούχων.
Εκατόν ενενήντα τρία χρόνια μετά, η «Άγια Νύχτα», η γλυκιά και νοσταλγική μελωδία, έχει γίνει το σύμβολο των Χριστουγέννων. Δεν υπάρχει άνθρωπος στον κόσμο, που να μην έχει τραγουδήσει αυτόν τον ύμνο, νιώθοντας αγαλλίαση και συγκίνηση. Κι αυτές τις μέρες, οι ορίζοντες του κόσμου θα πλημμυρίσουν και πάλι με τη θεία μελωδία, θυμίζοντάς μας πως έχουμε Χριστούγεννα... Ελάχιστοι, όμως, ξέρουν πως η «Άγια Νύχτα» γράφτηκε πριν από τόσα πολλά χρόνια από έναν δάσκαλο και έναν παπά, που η μοναδική φιλοδοξία τους ήταν να δώσουν λίγη χαρά στους κατοίκους ενός ταπεινού αυστριακού χωριού.
Τώρα, πόσο γαλήνιες και πόσο άγιες είναι οι νύχτες μας,193 χρόνια μετά, είναι μια άλλη, θλιβερή ιστορία..
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
