Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο
Η μετανάστευση έχει αναδειχθεί σε τομέα πολιτικής της Ε.Ε. τα τελευταία μόνο χρόνια, καθώς η Ευρώπη έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει μια δέσμη αλληλένδετων ζητημάτων: τη νόμιμη και παράνομη μετανάστευση, το δικαίωμα στο άσυλο, τη δημογραφική παρακμή και την ωρολογιακή βόμβα των συντάξεων. Από το 1999 ακόμη, έχουν τεθεί σε ισχύ αρκετές οδηγίες για τη μετανάστευση που προέρχεται εκτός της Ε.Ε.
Στις προσπάθειές του να διαμορφώσει αυτή τη νομοθεσία, το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο έχει τονίσει την ανάγκη να εξισορροπούνται τα συμφέροντα των μεταναστών, των κρατών - μελών της Ε.Ε. και των χωρών καταγωγής των μεταναστατών. Η μετανάστευση είναι ζήτημα που προκαλεί έντονες συγκινήσεις και διχάζει. Ορισμένοι Ευρωπαίοι τη θεωρούν απειλή για την εθνική τους ταυτότητα, ενώ άλλοι την υποδέχονται ευνοϊκά ως πηγή πολιτιστικής πολυμορφίας. Ωστόσο, κρίνοντας αποκλειστικά με βραχυπρόθεσμα οικονομικά κριτήρια, μπορεί κανείς να υποστηρίζει ότι η Ευρώπη χρειάζεται μετανάστες απλώς και μόνο για να ξεπεράσει ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό. Ορισμένοι κλάδοι, όπως η γεωργία, οι οικοδομές, τα ξενοδοχεία κ.λπ., καθώς και οι οικιακές και προσωπικές υπηρεσίες, διατηρούνται σε κίνηση μόνο και μόνο χάρη σε ανειδίκευτους μετανάστες εργαζομένους. Επίσης, οι Ευρωπαίοι εργοδότες όλο και περισσότερο αναζητούν ειδικευμένους και μορφωμένους μετανάστες με υψηλά προσόντα, για παράδειγμα στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών. Εξετάζοντας το ζήτημα σε πιο μακροπρόθεσμο επίπεδο, η Ευρώπη αντιμετωπίζει δύο τάσεις που δεν προοιωνίζονται καλά για τα συνταξιοδοτικά της συστήματα: την επιβράδυνση της αύξησης του πληθυσμού και τη θεαματική άνοδο της μέσης ηλικίας του πληθυσμού.
Στα 27 κράτη – μέλη της Ε.Ε., ο πληθυσμός αναμένεται να φτάσει στο ανώτατο ύψος του το 2028 και στη συνέχεια να αρχίσει να μειώνεται. Η ευρύτερη τάση σε όλες τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι παρόμοια ή χειρότερη. Αν και κανείς δεν ισχυρίζεται ότι η μετανάστευση μπορεί να δώσει την ολοκληρωτική παρακμή, όλο και περισσότεροι πιστεύουν ότι μπορεί να προσφέρει τμήμα της λύσης. Ωστόσο, η μετανάστευση είναι άκρως περίπλοκο θέμα, με οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές προεκτάσεις, κάτι που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν πάντοτε να αντιμετωπιστεί από τα κράτη – μέλη σε μεμονωμένη βάση. Λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική κινητικότητα, την ενιαία ευρωπαική αγορά και τη σταθερή διάλυση των συνόρων μέσα στην Ευρώπη, απαιτούνται τυποποιημένες πολιτικές της ΕΕ για άδειες παραμονής, το δικαίωμα των μεταναστών να προσκαλούν μέλη της οικογένειάς τους και το ζήτημα των νόμιμων διαύλων μετανάστευσης. Όσον αφορά στο δικαίωμα διαμονής, το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο υποστηρίζει ότι οι νόμιμοι κάτοικοι μακράς διάρκειας πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κινούνται ελεύθερα στην Ευρώπη, αλλά ότι οι κάτοικοι βραχείας διάρκειας πρέπει να περιορίζονται σε ένα κράτος - μέλος.
Σχετικά με την αγορά εργασίας, το Κοινοβούλιο συμφώνησε ότι μια κοινοτική πολιτική για τη μετανάστευση θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης και της αδήλωτης εργασίας, που αποτελούν πραγματικό πρόβλημα δεδομένου ότι οι παράνομοι εργαζόμενοι και οι εργοδότες τους δεν πληρώνουν φόρους και συχνά περιφρονούν τους κανόνες για τις ώρες εργασίας, τον ελάχιστο μισθό και την υγεία και ασφάλεια κατά την εργασία. Ωστόσο, οι βουλευτές έκριναν ότι θα ήταν αντιρρεαλιστικό να προσπαθήσει η ΕΕ να προβλέψει τις ανάγκες σε εργατικό δυναμικό ολόκληρης της Ευρώπης.
Αντί για αυτό, κάθε κράτος – μέλος θα πρέπει να αποφασίσει τις ανάγκες του. Το Κοινοβούλιο υπογράμμισε επίσης τη σημασία της ενσωμάτωσης, και ιδίως του να συμμετέχουν οι μετανάστες περισσότερο στην πολιτική, για παράδειγμα με το να χορηγείται στους κατοίκους μακράς διάρκειας δικαίωμα για ψήφο στις τοπικές εκλογές. Τέλος, οι βουλευτές υπογράμμισαν ότι και το θέμα της κίνησης των πληθυσμών έχει δύο όψεις και τόνισαν τη ζημία που μπορεί να προκαλέσει η μετανάστευση στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπό τη μορφή διαφυγής εγκεφάλων.
