* Του Κώστα Γιαννούλα
Αν η Αθηναϊκή δημοκρατία έγινε παγκόσμιο σύμβολο και θαυμάζεται αιώνες ολόκληρους ως την εποχή μας, αυτό οφείλεται στον Περικλή. Το μυστικό της επιτυχίας του εδράζονταν, κατά τους μελετητές, στην προσπάθειά του να πραγματοποιήσει την κλασική ισορροπία εναρμονίζοντας το στοιχείο του λαού, τη δημοκρατία, με την προσωπικότητα, στην οποία στηρίζονταν κατά βάση το αριστοκρατικό ή ολιγαρχικό πολίτευμα προηγούμενης περιόδου.
Την περίοδο του Περικλή η Αθήνα διέθετε, εκτός των άλλων, δύο νομοθετικά σώματα, την Εκκλησία του Δήμου και τη Βουλή των Πεντακοσίων. Η πρώτη αποτελούσε το κυρίαρχο Σώμα, στο οποίο έπαιρναν μέρος μόνο όλοι οι Αθηναίοι άνδρες ηλικίας άνω των 20 ετών, 30.000 περίπου, που είχαν πλήρη δικαιώματα, ήταν δηλαδή και οι δύο γονείς τους πολίτες Αθηναίοι. Δεν έπαιρναν μέρος σ’ αυτή ούτε οι γυναίκες ούτε οι δούλοι. Ψήφιζε τους νέους νόμους, αφού είχαν υποβληθεί προηγουμένως σ’ αυτή τα σχετικά «προβουλεύματα» από τη Βουλή των Πεντακοσίων, που κατά βάση έκανε την προεργασία.
Τα μέλη αυτής της Βουλής έπρεπε να έχουν ηλικία τουλάχιστον 30 ετών. Η εξουσία τους ήταν ετήσια. Κάθε χρόνο, με ψηφοφορία, κάθε μία απ’ τις 10, τότε, Αθηναϊκές φυλές, εκ των οποίων κάθε μία, περιελάμβανε, επίσης 10 δήμους, με πληθυσμούς ανάμικτους από πολίτες της παραλίας, της μεσογαίας και του άστεως, πρόκρινε από τους Δήμους, που της ανήκαν, 100 πολίτες (τους προκρίτους). Απ’ αυτούς τους 1000 συνολικά, κατόπιν, εκλέγονταν με κλήρο πεντακόσιοι τακτικοί βουλευτές, 50 από κάθε φυλή. Οι υπόλοιποι 500 «πρόκριτοι» ήταν οι «επιλαχόντες» και αποτελούσαν εφεδρεία.
Το αξίωμα του Βουλευτού το επιζητούσαν μόνο, όσοι από τους πολίτες είχαν πραγματικό ενδιαφέρον για τα κοινά, γιατί, και όταν ακόμα παραχωρήθηκε ο «βουλευτικός μισθός», ήταν πολύ χαμηλός, αφού αντιστοιχούσε στο κατώτερο ημερομίσθιο ενός εργαζομένου. Επρόκειτο, μάλιστα, για μια καθημερινή εργασία, ιδιαίτερα επίπονη και σε υψηλό βαθμό υπεύθυνη. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο κάθε βουλευτής, πριν αναλάβει υπηρεσία, περνούσε από ειδικό έλεγχο της προηγούμενης Βουλής, τη λεγόμενη «δοκιμασία», όπου ελέγχονταν όλα όσα τον αφορούσαν. Αν ήταν γνήσιος πολίτης, αν ήταν έντιμος, αν πλήρωνε τακτικά τους φόρους του στο κράτος, αν ήταν ευσεβής προς τους θεούς, αν είχε πάρει μέρος σε εκστρατείες και, τέλος, αν ήταν άψογη η συμπεριφορά του έναντι των γονέων. Αν, λοιπόν, αποδεικνυόταν ότι πληρούσε όλες αυτές τις προϋποθέσεις κατά τρόπο αναμφισβήτητο, μόνο τότε μπορούσε να ορκιστεί και να αναλάβει τα καθήκοντά του.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, άνθρωποι ύποπτοι ή αδιάφοροι για τα κοινά δεν επιζητούσαν να αναλάβουν τόσο υπεύθυνο αξίωμα, γι’ αυτό και δεν τους προέκριναν ασφαλώς οι φυλές τους, γνωρίζοντας το ήθος και το χαρακτήρα των φυλετών τους, αλλά ταυτόχρονα και την έφεσή τους για την πολιτική.
Οι πενήντα βουλευτές κάθε μιας απ’ τις 10 φυλές, με σειρά που οριζόταν με κλήρο, γίνονταν «πρυτάνεις», κάτι σαν υπουργοί, αποτελούσαν, δηλαδή, ένα είδος κυβέρνησης για διάστημα ίσο προς το ένα δέκατο του έτους. Κατά τη διάρκεια της πρυτανείας τους οι 50 πρυτάνεις έμεναν και σιτίζονταν στη θόλο, ένα κυκλικό κτίριο στη δυτική πλευρά της Αγοράς της Αθήνας. Έτσι μπορούσαν ν’ ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και οι φτωχοί βουλευτές.
Κάθε μέρα, αναδείκνυαν με κλήρο τον «επιστάτη των πρυτάνεων», τον πρωθυπουργό τους κατά κάποιο τρόπο, με θητεία 24ώρου. Δεν επιτρεπόταν, μάλιστα, ούτε περισσότερο χρόνο, ούτε δύο φορές να γίνει το ίδιο πρόσωπο πρωθυπουργός. Και μια που δεν υπήρχε ταξικός περιορισμός και είχαν τη δυνατότητα όλοι οι γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες να κληρωθούν βουλευτές, κάθε Αθηναίος μπορούσε να υπολογίζει ότι στο διάστημα της ζωής του θα έπαιρνε ίσως το υψηλό αυτό αξίωμα. Γνώριζαν, όμως, ότι με τη λήξη της θητείας τους οι πάντες λογοδοτούσαν.
Αυτές και πολλές άλλες πληροφορίες, μπορεί να αποκομίσει κανείς επισκεπτόμενος τις σελίδες ιστορίας του ελληνικού έθνους της Εκδοτικής Αθηνών. Μήπως, για να απαλλαγούμε απ’ τα «τζάκια» και τους επαγγελματίες της πολιτικής, και για να ελπίζουν στο πλαίσιο της ισονομίας και των ίσων ευκαιριών όλοι οι Έλληνες, πλούσιοι και μη, ότι μπορούν να γίνουν βουλευτές, θα έπρεπε να προστρέξουν σ’ αυτές τις σελίδες οι βουλευτές, πολιτευτές και άλλοι πολιτικοί παράγοντες, προκειμένου να αντλήσουν ιδέες για το σήμερα; Λέω μήπως!!!
