* Του Κωνσταντίνου Β. Πετρωτού, επίκουρου καθηγητή - Μηχανικής Τροφίμων του Τμήματος Μηχανικής Βιοσυστημάτων ΤΕΙ Λάρισας
Η πρώτη αναφορά για τον πραγματικά επικίνδυνο αυτό ρύπο Cr(VI) που αποτελεί μορφή του βαρέως μετάλλου χρωμίου με οξειδωτική κατάσταση +6 εμφανίστηκε δραματοποιημένη στις οθόνες του κινηματογράφου πριν από αρκετά χρόνια και εξιστορούσε την πραγματική ιστορία της Αμερικανίδας περιβαλλοντικής ακτιβίστριας Erin Brockovich.
Μόλις πρόσφατα η απειλή του Cr(IV) χτύπησε και την πόρτα μας στην Θεσσαλία είτε στ’ αλήθεια, είτε στη σφαίρα της φαντασίας και ενός ανεξήγητου πανικού για ένα πρόβλημα το οποίο μπορεί να βρει άμεση λύση αν πράγματι υπάρχει τελικά. Είχε προηγηθεί βέβαια το περιβαλλοντικό άγος της ρύπανσης του Ασωπού με Cr (IV) από Βιομηχανίες που διέθεταν πιστοποίηση περιβαλλοντικής διαχείρισης κατά ISO 14001.
Το επίσημο όριο ασφαλείας για τον συγκεκριμένο χημικό ρύπο, Cr(VI), στο πόσιμο νερό ανέρχεται πλέον σε 0,02 ppb (όπου 0,02 ppb=0,00002 mg Cr(VI) / Kg νερού) δηλαδή ασύλληπτα μικρό γεγονός που δείχνει τη σοβαρή επικινδυνότητα του ρύπου o οποίος εμφανίζεται κατά τη διεθνή βιβλιογραφία 100 φορές πιο τοξικός από την τρισθενή μορφή χρωμίου Cr(III). Παρ’ όλα αυτά και μέχρι της συγκέντρωσης των 0,06 ppb δεν στοιχειοθετείται καρκινογόνα δράση. Αντίθετα για το ολικό χρώμιο που περιλαμβάνει τις δύο μορφές Cr (III) και Cr(VI) ήταν 100 ppb και έχει πρόσφατα τροποποιηθεί σε 50 ppb. Παλαιότερα υπήρχε η άποψη ότι μόλις 7% του ολικού χρωμίου του πόσιμου νερού είναι σε μορφή εξασθενούς χρωμίου κάτι που αποδείχθηκε κραυγαλέα λάθος εκτίμηση καθώς σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Υδατικών Ερευνών στις ΗΠΑ (NWRI-USA) μπορεί ακόμα και το 100% του χρωμίου που περιέχεται στον νερό να είναι στην εξασθενή καρκινογόνο μορφή Cr (VI).
Παράλληλα υπάρχει ένα σοβαρό ζήτημα που αφορά στην εξαιρετικά δυσχερή ανάλυση της συγκεκριμένης μορφής, καθώς ακόμα και υπερσύγχρονες αναλυτικές τεχνικές όπως αυτή του ICP –MS δηλαδή της φασματοσκοπίας ατομικής εκπομπής αποτυγχάνουν να προσδιορίσουν το εξασθενές χρώμιο σε τόσο μικρές συγκεντρώσεις ή δίνουν εσφαλμένα υψηλές τιμές στον προσδιορισμό του μετάλλου λόγω παρεμβολών. Μόνο η τεχνική της ιοντικής χρωματογραφίας με χρήση υψηλής αποτελεσματικότητας ανιονικών ιοντοενναλακτικών στηλών και μέτρηση με UV-Vis ανιχνευτή τoυ έγχρωμου παραγώγου του Cr (VI) που προκύπτει με αντίδραση (post column derivatization) με δι-φαινυλοκαρβαζίδιο μετά την έξοδο από τη στήλη, μπορεί να δώσει αξιόπιστα αποτελέσματα με όριο ανίχνευσης στα επιθυμητά επίπεδα. Αυτό περιπλέκει το πρόβλημα περισσότερο και πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψιν από τις τοπικές αρχές που πολύ πρόσφατα εξέφρασαν την αγωνία τους στην τοπική τηλεόραση και περιμένουν λύση από το IΓΜΕ που ίσως δεν διαθέτει τον απαραίτητο ιονικό χρωματογράφο για να δώσει τη λύση αυτή και να έχει ρεαλιστική εικόνα για το πρόβλημα.
Ανεξαρτήτως από τη δυσκολία της ανάλυσης, λύση στο τεχνικό πρόβλημα μπορεί να δοθεί από το ΤΕΙ Λάρισας και αυτή στηρίζεται στην τεχνολογία μεμβρανών αντιστρόφου οσμώσεως (Reverse Osmosis)/ Nανοδιηθήσεως (Nanofiltration) ή ακόμα και υπερδιηθήσεως (Ultrafiltration) σε συνδυασμό με δέσμευση του χρωμίου με μορφή χηλικών ενώσεων κάτι που μεγαλώνει το μέγεθος των σωματιδίων και βοηθά την κατακράτησή τους από τις ανοιχτού τύπου μεμβράνες υπερδιηθήσεως. Οι εν λόγω τεχνικές μπορούν να μειώσουν την περιεκτικότητα του εξασθενούς χρωμίου έως και στο <1% της αρχικής ποσότητας ουσιαστικά εξαφανίζοντάς το.
Επιπλέον υπάρχει και μία εύκολη άμεση λύση σε επίπεδο οικιακού καταναλωτού που δεν στοιχίζει περισσότερο από 400 ευρώ. Πρόκειται για τις μονάδες αντιστρόφου ωσμώσεως οικιακής χρήσεως που είναι άμεσα διαθέσιμες στο εμπόριο.
Όσον αφορά κεντρικές εγκαταστάσεις καθαρισμού του νερού σε επίπεδο Δήμου, μία απλή εγκατάσταση νανοδιήθησης ενός ή διπλού σταδίου (εξαρτάται από την αρχική περιεκτικότητα του νερού σε Cr(VI)) με χρήση εμπορικά διαθέσιμων οικονομικών μεμβρανών τύπου σπιράλ ή κοίλων ινών μπορεί να προσφέρει εξίσου καλά μία λύση από μόνη της είτε σε συνδυασμό με προ-κατεργασία με προσθήκη ουσιών που δημιουργούν χηλικές ενώσεις μετάλλων (chelators) με σκοπό την αύξηση της κατακράτησης του ρύπου από τη μεμβράνη νανοδιήθησης αλλά και την αδρανοποίησή του, καθώς είναι γνωστό ότι οι χηλικές ενώσεις του εξασθενούς χρωμίου παρουσιάζουν χαμηλή τοξικότητα.
Τέλος, η εγκατάσταση ενός ιοντικού χρωματογράφου με δαπάνη της Πολιτείας στο ΤΕΙ Λάρισας θα μπορούσε να δώσει λύση στο ευαίσθητο θέμα της δύσκολης και απαιτητικής ανάλυσης που φαίνεται να είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από την ίδια την τεχνική αντιμετώπιση του προβλήματος καθαρισμού του πόσιμου νερού από το Cr (VI). Κάτι τέτοιο θα έδινε μεγάλες δυνατότητες εμπεριστατωμένου μαζικού ελέγχου για τα νερά της Θεσσαλίας αλλά και όλης της Ελλάδας.
