Της κ. Βίκυς Μανούκα,
αναισθησιολόγου – βελονιστή
Το κάπνισμα είναι η κυριότερη τροποποιήσιμη αιτία θανάτου. Με βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία υπολογίζεται ότι περίπου το 1/3 όλων των καρκίνων, η πλειονότητα των καρκίνων των πνευμόνων, καθώς και των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου, το 1/3 των ισχαιμικών καρδιοπαθειών και εγκεφαλικών επεισοδίων προκαλούνται από το κάπνισμα.
Οι καπνιστές παρουσιάζουν πιθανότητα περιοδοντικής νόσου, υψηλά ποσοστά αποτυχίας των οδοντικών εμφυτευμάτων, αυξημένη επίπτωση των προκαρκινικών καταπτώσεων και του καρκίνου στόματος.
Η ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση καπνού στην Ελλάδα είναι 3.600 τσιγάρα η υψηλότερη μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι περισσότεροι καπνιστές ξεκινούν το κάπνισμα στην εφηβεία. Η έναρξη του καπνίσματος είναι αποτέλεσμα συνδυασμού περιβαλλοντικών συμπεριφορών και προσωπικών προδιαθεσικών παραγόντων.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
- Γονείς καπνιστές
- Φίλοι - αδέλφια καπνιστές
- Διαφήμιση και εκστρατείες προώθησης που στοχεύουν στους νέους
Παράγοντες συμπεριφοράς
- Κακή επίδοση στο σχολείο, αδικαιολόγητες απουσίες και πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου
- Προβληματική συμπεριφορά όπως κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ουσιών
Προσωπικοί παράγοντες
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ελλιπής πληροφόρηση για τις επιπτώσεις του καπνίσματος
- Άγχος και κατάθλιψη
Άμεσες επιπτώσεις του καπνίσματος
Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 4.000 χημικές ουσίες. Πέρα από την πίσσα και τη νικοτίνη, περιέχει μονοξείδιο του άνθρακα (co), αμμωνία και Αρσενικό. Τουλάχιστον οι 50 από τις χημικές ουσίες που υπάρχουν στον καπνό του τσιγάρου είναι γνωστό ότι προκαλούν καρκίνο του πνεύμονος, του φάρυγγος, του στόματος, της ουροδόχου κύστεως και των νεφρών.
Η νικοτίνη
Είναι ισχυρό φάρμακο που δρα διεγερτικά και είναι υπεύθυνη για τον εθισμό στον καπνό. Μετά την εισπνοή, η νικοτίνη του τσιγάρου περνά στην αιματική κυκλοφορία και μέσα σε επτά δευτερόλεπτα φτάνει από τους πνεύμονες στον εγκέφαλο μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού.
Η νικοτίνη του τσιγάρου έχει τις εξής φαρμακολογικές δράσεις στον οργανισμό:
- Απελευθέρωση αδρεναλίνης στο αίμα με συνέπεια την αύξηση της καρδιακής συχνότητας.
- Σύσταση αρτηριών
- Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι αέριο που υπάρχει στον καπνό του τσιγάρου και συνδέεται χημικά με την αιμοσφαιρίνη, ελαττώνοντας έτσι την ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου του αίματος. Το μειωμένο οξυγόνο στους ιστούς μπορεί να αποβεί επικίνδυνο για τον άνθρωπο.
- Η πίσσα είναι το σύνολο των χημικών ουσιών που σχηματίζουν το παχύρρευστο και κολλώδες συμπυκνωμένο υπόλειμμα του καπνού του τσιγάρου. Εναποτίθεται στους πνεύμονες των καπνιστών και προκαλεί καρκίνο.
Η χρήση τσιγάρων με χαμηλή περιεκτικότητα σε πίσσα δεν φαίνεται ασφαλέστερη, καθώς οι καπνιστές συνήθως εισπνέουν βαθύτερα, κρατούν τον καπνό περισσότερη ώρα με συνέπεια να οδηγούν την πίσσα βαθύτερα μέσα στους πνεύμονες.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του καπνίσματος
α) Μικρότερη διάρκεια ζωής. Η διάρκεια ζωής ενός καπνιστού ελαττώνεται 5 λεπτά περίπου για κάθε τσιγάρο που καπνίζει.
β) Οι καπνιστές σε σύγκριση με τους μη καπνιστές εμφανίζουν 10 φορές συχνότερα καρκίνο στόματος, φάρυγγος, οισοφάγου.
γ) Αναπνευστικά προβλήματα, εμφύσημα, βρογχίτιδες και άλλες μη αναστρέψιμες βλάβες
- Καρδιολογικά προβλήματα
Οι καπνιστές ηλικίας κάτω των 65 ετών έχουν διπλάσια πιθανότητα να καταλήξουν στη στεφανιαία νόσο σε σύγκριση με τους μη καπνιστές.
- Άλλα συστήματα
Το κάπνισμα καταγγέλλει το μηχανισμό άμυνας και συμβάλλει στην αυξημένη ευπάθεια στις λοιμώξεις.
- Εμφάνιση
Το κάπνισμα επηρεάζει τα αιμοφόρα αγγεία του δέρματος, μεταβάλλοντας το χρώμα και την όψη του προσώπου, ρυτίδες γύρω από το στόμα κα τα μάτια, ακόμη και σε μικρότερη ηλικία.
- Επιπτώσεις στις γυναίκες - γονιμότητα - εγκυμοσύνη
Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή στις γυναίκες που καπνίζουν. Οι καπνίστριες έχουν διπλάσια πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο τραχήλου μήτρας και μπαίνουν νωρίτερα στην εμμηνόπαυση από τις μη καπνίστριες
Επιπτώσεις στους παθητικούς καπνιστές
Το τσιγάρο απελευθερώνει δύο είδη καπνού. Το πρώτο είναι το κύριο ρεύμα καπνού που φιλτράρεται μέσω τσιγάρου και εισπνέεται από τον καπνιστή. Το δεύτερο είναι το παράπλευρο ρεύμα καπνού του εξέρχεται από το αναμμένο άκρο του τσιγάρου και διαχέεται στον αέρα. Επειδή δεν φιλτράρεται, περιέχει μεγαλύτερες συγκεντρώσεις βλαβερών ουσιών σε σχέση με το κύριο ρεύμα.
Η παρατεταμένη έκθεση των παιδιών σε παράπλευρο ρεύμα καπνού σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα αναπνευστικών λοιμώξεων, ωτίτιδων, ασθματικών κρίσεων, ερεθισμό ματιών κ.λπ.
Η διακοπή καπνίσματος μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, π.χ. λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων, τα οποία προκαλούν αρκετές παρενέργειες, π.χ. ψυχολογικές διαταραχές, καρδιολογικές επιπτώσεις κ.ά.
Η μόνη θεραπεία, ανεξάρτητα από τη νικοτίνη είναι ο βελονισμός (ηλεκτροβελονισμός).
Είναι αφάρμακη και μόνο μία θεραπεία. Ο βελονισμός προκαλεί αύξηση των επιπέδων ενδορφινών (β-ενδορφίνες, δυνορφίνες) στον οργανισμό όπου καθιστούν τον υποψήφιο προς απεξάρτηση ήρεμο, αισιόδοξο (χωρίς στερητικά φαινόμενα) και κυρίως προκαλεί απέχθεια απέναντι στη νικοτίνη.
Τοποθετούνται βελόνες σε διάφορα σημεία του σώματος εφαρμόζεται ρεύμα μπαταρίας έτσι επιτυγχάνεται η διάσπαση των μορίων της νικοτίνης από τον οργανισμό, με σκοπό την απομάκρυνσή της, μέσω όλων των απεκκριτικών οδών.
Από την ημέρα που σταματά το κάπνισμα τα επίπεδα του μονοξειδίου (co) στο αίμα πέφτουν άμεσα και μετά μία εβδομάδα αρχίζει η παύση του καρδιαγγειακού κινδύνου.
Η έγκαιρη διακοπή καπνίσματος μειώνει τους κινδύνους αγγειοπάθειας, πνευμονοπάθειας, ουρογεννητικών διαταραχών, μυοπάθεια κ.λπ.
Μετά τη θεραπεία του ηλεκτροβελονισμού συστήνεται: α) αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, β) αύξηση κατανάλωσης υγρών και αποχρεμπτικών για την αποβολή της νικοτίνης.
Απλές παρενέργειες που παρατηρούνται μετά τη διακοπή καπνίσματος είναι:
α) Πιθανή αύξηση του βάρους του σώματος, η οποία εύκολα αποφεύγεται με τη μείωση κατανάλωσης υδατανθράκων και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.
β) Παρατηρείται βήχας από την 3η ημέρα, διότι δραστηριοποιείται το επιθήλιο και με τη βοήθεια των αποχρεμπτικών έχουμε αποβολή της νικοτίνης.
Σήμερα είναι ανάγκη όσο ποτέ άλλωστε να απεξαρτηθεί κανείς από την τόσο επικίνδυνη για τον οργανισμό ουσία. Τη νικοτίνη από πλευράς υγείας αφενός και οικονομίας αφετέρου.
