Από τον Κων/νο Α. Οικονόμο
Ο ΟΙΚΟΣ ΤΩΝ ΑΛΕΥΑΔΩΝ: Γενάρχης αυτής της φημισμένης οικογένειας θεωρείται ο Αλεύας ο Πυρρός, γύρω από το πρόσωπο του οποίου πλέκεται η ιστορία κι ο μύθος. Κατά την ελληνική μυθολογία ο Αλεύας ο Πυρρός (ξανθός) ήταν γιος του Θεσσαλού και εγγονός του Ηρακλή. Κατά την ιστορία γονείς του ήταν ο Σίμος και η Αρχεδίκη. Οι ιστορικοί τοποθετούν χρονικά τη δράση του μεταξύ 8ου αι. και 6ου αι π.Χ. Γιοι του ήταν ο Θώραξ, ο Ευρύπυλος κι ο Θρασυδαίος. Φαίνεται πως οι μύθοι γύρω από το πρόσωπό του γράφηκαν στα χρόνια της κυριαρχίας του Μ. Αλεξάνδρου. Κι αυτό όχι τυχαία: Φίδι εμφανίστηκε, κατά το μύθο, κοντά στον Αλεύα, φίδι παρουσιάστηκε και στην Ολυμπιάδα πριν γεννήσει τον Μ. Αλέξανδρο. Κατά τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιήθηκε και ο μύθος του Νεοπτόλεμου, γιου του Αχιλλέα. Σύμφωνα μ’ αυτόν, ο Νεοπτόλεμος, μετά την άλωση της Τροίας, κατέφυγε στη Δωδώνη και ίδρυσε δικό του βασίλειο, από το οποίο καταγόταν ο Μ. Αλέξανδρος από την πλευρά της μητέρας του. Από το βασίλειο αυτό ήρθαν λίγα χρόνια αργότερα οι εισβολείς Θεσσαλοί. Συμπερασματικά, σύμφωνα μ’ αυτούς τους συλλογισμούς, Θεσσαλοί και Μακεδόνες είναι αδελφά φύλα - Ηρακλειδείς. Αργότερα οι Θεσσαλοί θέσπισαν τη λατρεία του Νεοπτόλεμου στους Δελφούς και, μέσω των ψήφων που είχαν στην Αμφικτυονία καθώς και των ψήφων των ήδη κατακτημένων περιοίκων (Αινιάνων, Δολόπων, Μαγνητών, κ.ά.), ήλεγχαν για μεγάλο διάστημα τις αποφάσεις των αμφικτυονικών συνόδων και να κατευθύνουν... τους χρησμούς της Πυθίας. Άλλος γνωστός Αλεύας ήταν ο Ευρύλοχος που ήταν επικεφαλής στον πόλεμο της Δελφικής Αμφικτυονίας εναντίον της Φωκικής πόλης Κίρρα το 592 π.Χ. Ο Θουκυδίδης μας αναφέρει έναν άλλο Αλευάδη βασιλιά των Θεσσαλών, τον Ορέστη, στην αρχή του Πελοποννησιακού πολέμου. Ο Ορέστης ήταν φίλος του Σιμωνίδη και του λυρικού Ανακρέοντα. Η δύναμη των Αλευάδων κλονίστηκε το 404 π.Χ. όταν ο τύραννος των Φερών Λυκόφρων συνέτριψε το στρατό τους κοντά στις Φερές. Το 394 π.Χ. ένας άλλος ταγός από τον οίκο των Αλευάδων, ο Μήδιος, νίκησε τον τύραννο των Φερών Λυκόφρονα και κυρίεψε τη Φάρσαλο. Με την αυτοανακήρυξη του Φιλίππου (342) ανώτατου άρχοντα της Θεσσαλίας, οι Αλευάδες έπαψαν πια να έχουν τη δύναμη του παρελθόντος. Τελευταίος γνωστός Αλεύας ήταν ο Θώραξ που ήταν φίλος και συμπολεμιστής του Μακεδόνα Αντιγόνου.
Οι Αλευάδες ήταν φιλότεχνοι και στην αυλή τους συγκεντρώνονταν προσωπικότητες, όπως ο Γοργίας, ο Ανακρέων κι ο Σιμωνίδης. Μάλιστα ο τελευταίος καθώς και ο Πίνδαρος ύμνησαν τις νίκες των Αλευάδων στους ιππικούς αγώνες και στα Πύθια.
Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΑΛΕΥΑΔΩΝ: Ο Αλεύας έκανε πρωτεύουσα όλης της Θεσσαλίας τη Λάρισα και χώρισε τη χώρα σε τέσσερα μέρη (Τετραρχία): την Εστιαιώτιδα και τη Θεσσαλιώτιδα δυτικά και την Πελασγιώτιδα με την Αχαΐα Φθιώτιδα ανατολικά. Οι περίοικοι λαοί (Περραιβοί, Δόλοπες, Αινιάνες, Μάγνητες) υποτάχτηκαν στους Λαρισαίους. Η διαίρεση αυτή ανατράπηκε για μικρό διάστημα (4ος π.Χ. αι.), στα χρόνια της ανόδου της δύναμης των Φερών, αλλά επανήλθε στα χρόνια της μακεδονικής κυριαρχίας και διατηρήθηκε μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή. Πραγματικός όμως κυρίαρχος; του θεσσαλικού κράτους ήταν η Πελασγιώτιδα. Για το μεγαλείο και την ακμή των Θεσσαλών αρχόντων εκείνης της εποχής, χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι διατηρούσαν ανάκτορα στη Λάρισα και κατέπλητταν τους καλεσμένους τους με την πολυτελή ζωή τους, το πλήθος των δούλων, τα αναρίθμητα φημισμένα άλογα και τις πνιγμένες στη χλιδή γιορτές τους. Όμως συχνά εμπλέκονταν σε έριδες με άλλους συμπολίτες τους.
Εκτός από το θεσμό της ταγείας υπήρχαν και άλλα αξιώματα όπως ο «επεστακών ταγός» για κάθε πόλη, οι «γραμματεύοντες», οι «θεσμοθέται», οι «ιερομνήμονες» (σύνεδροι της Αμφικτυονίας), οι «ταμίες», οι «ίππαρχοι» και ο «υλωρός», που ήταν υπεύθυνος των δασών.
Το πολίτευμα όμως αυτό, έπαψε να υφίσταται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. Αιτία ήταν οι διενέξεις των ολιγαρχικών οικογενειών των διαφόρων Θεσσαλικών πόλεων που εξαντλήθηκαν απ’ αυτούς τους αλληλοσπαραγμούς.
ΟΙ ΣΚΟΠΑΔΕΣ: Οι Σκοπάδες ήταν κλάδος της οικογένειας των Αλευάδων. Είχαν κέντρο της εξουσίας τους την Κραννώνα, με πρώτο άρχοντά τους το Σκόπα του Κρέοντα. Αυτός θεωρούνταν προστάτης των γραμμάτων και των ποιητών, γι’ αυτό κι ο Σιμωνίδης, που έζησε αρκετό χρονικό διάστημα στην αυλή του, έγραψε επίγραμμα πολύ τιμητικό για τον προστάτη του. Τον χαρακτηρίζει άνδρα αγαθό και αλάθητο, άψογο και βασιλιά με τετράγωνη λογική. Ένα δυσάρεστο, όμως, γεγονός σκίασε την ιστορία αυτής της οικογένειας. Σε μια εορταστική συγκέντρωση στο μέγαρο του Σκόπα, κατέπεσε η στέγη του κτιρίου και σκοτώθηκε ο Σκόπας κι ο Αντίοχος Εχεκρατίδας, ταγός κι αυτός την ίδια περίοδο. Μεταξύ των διασωθέντων ήταν ο ποιητής Σιμωνίδης. Πολλοί ιστορικοί τοποθετούν χρονικά αυτό το επεισόδιο πριν από την εκλογή του Αλεύα του γιου του Σίμου στην ανώτερη θέση της θεσσαλικής ιεραρχίας. Άλλο γνωστό μέλος της οικογένειας των Σκοπάδων ήταν ο Διακτορίδης που ήταν υποψήφιος, γαμβρός του τυράννου της Σικυώνας Κλεισθένη. Γενικά η οικογένεια των Σκοπάδων θεωρούνταν ότι είχε μοναδική στην Ελλάδα ευμάρεια, ώστε ο Κριτίας, ένας από τους τριάντα τυράννους, να την καταστήσει παροιμιώδη: «πλούτον μεν Σκοπάδων, μεγαλοφροσύνην δε Κίμωνος». Ο Θεόκριτος (16, 34-35) λέει ότι στον οίκο των Σκοπάδων και των Αντιοχίδων (Εχεκρατιδών) πολλοί Πενέστες έπαιρναν κάθε μήνα μεγάλες ποσότητες τροφίμων1. Έφτασαν μάλιστα στο σημείο να στέλνουν στο Μαντείο των Δελφών κάθε χρόνο, ως αφιερώματα θυσίας, 100 βόδια με χρυσωμένα κέρατα και 10.000 πρόβατα. Όλα αυτά τα ζώα έρχονταν με πομπή από τη Λάρισα ως το Μαντείο με τον πιο επιβλητικό τρόπο, που θα έκανε βεβαίως μεγάλη εντύπωση στις άλλες ελληνικές πόλεις. Ακολούθως αναφέρουμε τα γνωστότερα ονόματα των Θεσσαλών ταγών από τον 7ο μέχρι και τον 5ο αιώνα π.Χ.: Κλεόμαχος Φαρσάλιος 720 π.Χ., Αλεύας Α΄ (Λάρισσα) 7ος αι., Ευρύλοχος Λαρισσαίος 592-580 π.Χ., Κρέων Κραννώνιος και Σκόπας, 6ος αι., Λατταμύας ο Λαρισαίος 530, Εχεκρατίδας ο Φαρσάλιος περίπου 530 π.Χ., Αντίοχος Φαρσάλιος τέλος του 6ου αι., Κινέας (Γόννοι) 510 π.Χ., Θώραξ ο Λαρισαίος 500- 470, Εχεκρατίδας {β΄} ο Φαρσάλιος, περίπου 450, Αρίστιππος ο Λαρισαίος 404, κ .ά.
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ: Οι τέσσερις σπουδαιότερες οικογένειες του τέλους του 6ου αι. στη Θεσσαλία αποφάσισαν να συγκροτήσουν μια ομοσπονδία, που ονομάστηκε «Κοινόν των Θεσσαλών». Αυτές οι οικογένειες ήταν: των Αλευάδων στη Λάρισα, των Σκοπάδων στην Κραννώνα, των Αντιοχιδών στα Φάρσαλα και του Κινέα στους Γόννους. Η ομοσπονδία διοικούνταν από εξαμελές διευθυντήριο που εκλεγόταν μεταξύ των ευγενών σε εκλογές που γίνονταν γι’ αυτό το σκοπό στη Λάρισα. Μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις, όπως σε πολεμική σύγκρουση, οι πόλεις του «Κοινού» εξέλεγαν έναν κοινό αρχηγό που ονομαζόταν «Ταγός». Αυτός είχε εξουσία ανάλογη μ’ αυτή των δικτατόρων και θύμιζε τους βασιλείς του προηγούμενου αιώνα. Ο Ξενοφών μας αναφέρει ότι σε πολεμικές περιόδους υπήρχε ένας κατάλογος στρατευσίμων που απέδιδε 6.000 ιππείς και 10.000 οπλίτες από την κυρίως Θεσσαλία καθώς και ένας θεσμοθετημένος φόρος που επιβαλλόταν στους περίοικους λαούς ο οποίος ήταν σταθερός.
kao@in.gr www.scribd.com/oikonomoukon
1. Κων. Α. Οικονόμου: Η Λάρισα και η Θεσσαλική Ιστορία, τόμος Β΄, Λάρισα 2008.
Ο Κων/νος Α. Οικονόμου είναι δάσκαλος του 32ου Δ. Σχ. Λάρισας - συγγραφέας
