*Του Κων. Α. Οικονόμου δασκάλου του 32ου Δ. Σχ. Λάρισας
Η πρώτη σημασία της λέξης άγγελος στην Αγία Γραφή είναι αυτή του αγγελιαφόρου (Μτθ. ια΄10, Λουκ. ζ΄24). Πολλές φορές σημαίνει τον φέροντα την αγγελία (Ιωβ α΄14, Α΄ Βασ. ια΄3), άλλες τον Προφήτη (Ησ. μβ΄19, Αγγ. α΄13), άλλες τον ιερέα (Εκκλ. ε΄6, Μαλαχ. β΄7), άλλες τον ιεροκήρυκα (Αποκ. β΄1,8,12) και τέλος τον ίδιο τον Ιησού Χριστό ως μέγα άγγελο της Διαθήκης (Μαλαχ. γ΄1).
Κυρίως, όμως, με τη λέξη άγγελος η Αγία Γραφή εννοεί το πνευματικό και λογικό ον, που είναι ανώτερο από τον άνθρωπο στο χαρακτήρα, στις διαθέσεις και τις δυνάμεις. Οι άγγελοι αυτοί του Θεού στέκονται πάντοτε ενώπιον του Θεού, Τον υπηρετούν, μεταφέρουν στους ανθρώπους τις διαταγές Του: «Ταύτα δε αυτού ενθυμηθέντος ιδού άγγελος Κυρίου κατ' όναρ εφάνη αυτώ λέγων· Ιωσήφ υιός Δαυΐδ, μη φοβηθής παραλαβείν Μαριάμ την γυναίκα σου, το γαρ εν αυτή γεννηθέν εκ πνεύματος εστιν αγίου» (Μτθ. α΄20) και ενεργούν υπέρ της ευημερίας και της σωτηρίας των ανθρώπων και της ανθρωπότητας γενικά: «Και πληρωθίντων ετών τεσσαράκοντα ώφθη αυτώ εν τη ερήμω του όρους Σινά άγγελος Κυρίου εν φλογί πυρός βάτου» (Πράξ. ζ΄30). Ως πνευματικά όντα οι άγγελοι δεν έχουν διάκριση φύλου: «Εν γαρ τη ανασάσει ούτε γαμούσιν ούτε εκγαμίζονται, αλλ' ως άγγελοι Θεού εν ουρανώ εισί». (Ματθ. κβ΄30). Οι άγγελοι δημιουργήθηκαν πολύ προ της δημιουργίας του ορατού κόσμου: «ότε εγενήθησαν άστρα, ήνεσάν με φωνή μεγάλη πάντες άγγελοί μου», λέει ο Θεός στον Ιώβ, (Ιώβ λη΄7). Στη Βίβλο οι άγγελοι παρουσιάζονται πολυπληθείς: «ποταμός πυρός είλκεν έμπροσθεν αυτού· χίλιαι χιλιάδες ελειτούργουν αυτώ, και μύριαι μυριάδες παρειστήκεισαν αυτώ· κριτήριον εκάθισε, και βίβλοι ηνεώχθησαν» (Δαν. ζ΄10) και αλλού: (Μτθ. κστ΄53, Λουκ. β΄13, Εβρ. ιβ΄22,23), ως όντα μεγάλης ισχύος: «ευλογείτε τον Κύριον, πάντες οι άγγελοι αυτού, δυνατοί ισχύι ποιούντες τον λόγον αυτού του ακούσαι της φωνής των λόγων αυτού» (Ψαλ. ρβ΄20) και αλλού (Β΄Πέτρ. β΄11, Αποκ. ε΄2, ιη΄21, κ.α.), ως ενεργητικοί: «και εγένετο εν τω αναβήναι την φλόγα επάνω του θυσιαστηρίου έως του ουρανού και ανέβη ο άγγελος Κυρίου εν τη φλογί του θυσιαστηρίου, και Μανωέ και η γυνή αυτού βλέποντες και έπεσαν επί πρόσωπον αυτών επί την γην.» (Κριτ. ιγ΄20) και αλλού (Ησ. στ΄2-6, Δαν. θ΄21-23, Μτθ. ιγ΄49, Πράξ. κζ΄23, Αποκ. η΄13), ως ομαδοποιημένοι σε τάξεις ή στρατιές, Χερουβείμ, Σεραφείμ, Θρόνοι, Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες, Αρχές, Άγγελοι, Αρχάγγελοι, (Ι.Κ.): (Ησ. στ΄1-6) και (Ιεζ. ι΄1, Κολοσ. α΄16, Αποκ. ιβ΄7), ως ενδιαφερόμενοι για την ευημερία και τη σωτηρία των ανθρώπων: (Λουκ. Β΄9-12, κατά τη κατά σάρκα Γέννηση του Κυρίου), αλλά και στο Α΄Πέτρ. α΄12 και ως απολαμβάνοντες της ουρανίου μακαριότητος μαζί με τους αγίους: (σχετ. Εβρ. ιβ΄22,23).
Μια ομάδα αγγέλων αμαρτάνοντας από οίηση, δεν τήρησε τις αρχές της και αποπέμφθηκε από τον Θεό στην Άβυσσο: «και παρεκάλει (το δαιμόνιο στο θαύμα της θεραπείας στα Γάδαρα) αυτόν ίνα μη επιτάξη αυτοίς εις την άβυσσον απελθείν» (Λουκ. η΄29-31). Αυτοί ονομάστηκαν διάβολοι, δαίμονες ή πειρασμοί εξαιτίας της πορείας τους εναντίον του θεού και της ανθρωπότητας. Ο αρχηγός τους ονομάζεται στην εβραϊκή γλώσσα Βεελζεβούλ (άρχων των μυγών), Σατάν ή Αβαδδών: «έχουσι βασιλέα επ' αυτών τον άγγελον της αβύσσου· όνομα αυτώ Εβραϊστί Αβαδδών, εν δε τη Ελληνική όνομα έχει Απολλύων». (Αποκ. θ΄11), και Απολλύων ή Ολοθρεύων στην ελληνική, ενώ στη μετάφραση των Εβδομήκοντα καλείται άγγελος της Αβύσσου. Από τους αγαθούς αγγέλους λέγεται ότι επτά είναι οι Αρχάγγελοι, εκ των οποίων οι πιο γνωστοί στους ανθρώπους είναι ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ, οι και σήμερα εορτάζοντες, οι οποίοι βρίσκονται μπροστά στο θρόνο του Θεού: «Και είδον τους επτά αγγέλους οι ενώπιον του Θεού εστήκασι, και εδόθησαν αυτοίς επτά σάλπιγγες» (Αποκ. η΄2) και έχουν εξουσία πάνω στους άλλους αγγέλους και προστατεύουν ορισμένα έθνη: «Και εν τω καιρώ εκείνω αναστήσεται Μιχαήλ ο άρχων ο μέγας, ο εστηκώς επί τους υιούς του λαού σου· κα έσται καιρός θλίψεως, θλίψις οία ου γέγονεν αφ' ου γεγένηται έθνος εν τη γη έως του καιρού εκείνου· και εν τω καιρώ εκείνω σωθήσεται ο λαός σου, πας ο γεγραμμένος εν τη βίβλω» (Δαν. ιβ΄1). Τέσσερα ονόματα Αρχαγγέλων γνωρίζουμε, από τους οποίους οι δύο αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη, ο Μιχαήλ (Ιουδ. 9) και ο Γαβριήλ (Λουκ. α΄16), ο ένας στην Παλαιά Διαθήκη, ο Ραφαήλ (Τωβίτ ιβ΄15), ενώ σε εβραϊκά συγγράμματα άλλος ένας, ο Ουριήλ. Σε ένα από τα αρχαιότερα χριστιανικά συγγράμματα, στο έργο «Ο Ποιμήν» του Ερμά, διαβάζουμε ότι ο εφεστώς του πιστού, δηλαδή ο φύλαξ άγγελος: «τρυφερός εστί και αισχυντηρός και πραϋς και ησύχιος. Όταν μεν ουν επί την καρδία σου αναβή, ευθέως λαλεί μετά σου περί δικαιοσύνης, περί αγνείας, περί σεμνότητος και περί αυταρκείας και περί παντός έργου δικαίου και περί πάσης αρετής ενδόξου», ενώ προσθέτει πιο κάτω πως όταν γεννιούνται στην καρδιά σου τέτοιες σκέψεις και αισθήματα, μάθε ότι ο άγγελος ο αγαθός είναι μαζί σου (1). Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός προσθέτει: «Είναι ο άγγελος φύση λογική, πνευματική και ελεύθερη, μεταβλητή σύμφωνα με την απόφασή της, δηλαδή μεταβλητή με τη θέλησή της· διότι καθετί που έχει δημιουργηθεί είναι και μεταβλητό και μόνο το αδημιούργητο είναι αμετάβλητο. Επίσης καθετί λογικό είναι ελεύθερο. Επειδή λοιπόν ο άγγελος είναι λογική και πνευματική φύση, είναι ελεύθερη· επειδή όμως είναι φύση που έχει δημιουργηθεί, είναι μεταβλητή, με δυνατότητα να μένει σταθερή και να προοδεύει στο αγαθό, αλλά και να κατευθύνεται στο κακό. Επίσης, δεν έχει τη δυνατότητα να μετανοήσει, διότι είναι και ασώματος. Ο άνθρωπος δηλαδή μπορεί να μετανοήσει λόγω της ασθένειας του σώματός του. Είναι αθάνατος όχι εκ φύσεως, αλλά κατά χάρη· διότι καθετί που έχει αρχή, έχει και τέλος σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους. Και μόνος ο Θεός είναι αιώνιος, ή καλύτερα πέραν από το αιώνιο· διότι ο Δημιουργός του κόσμου δεν εξαρτάται από το χρόνο, αλλά είναι πέραν από το χρόνο. Οι άγγελοι είναι δεύτερα πνευματικά φώτα, που παίρνουν το φωτισμό από το πρώτο και άναρχο φως και δεν έχουν ανάγκη από γλώσσα και ακοή, αλλά πληροφορούνται μεταξύ τους τα προσωπικά διανοήματα και τις αποφάσεις τους χωρίς τον προφορικό λόγο(2). «Αξίζει να αναφέρουμε ότι, εκτός της εορτής των Αγίων Αρχαγγέλων Γαβριήλ και Μιχαήλ, η Εκκλησία μας έχει αφιερώσει τη Δευτέρα κάθε εβδομάδας προς τιμήν των αγγέλων.
1. Ερμάς, Ποιμήν, Εντολή ε΄11, 3-4., ΒΕΠΕΣ.
2. Ιωάννης Δαμασκηνός, Περί Αγγέλων, Migne P.G.94, 865.
