Από τον Νίκο Αγ. Μπλάνα
Πιστή στη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε πριν λίγο καιρό, μέσα στο καλοκαίρι, την πρόταση για τον προϋπολογισμό της Ε.Ε., της περιόδου 2014-2020. Επιπροσθέτως, πριν λίγες ημέρες έδωσε στη δημοσιότητα το προτεινόμενο νομικό πλαίσιο με όλους τους σχετικούς κανονισμούς. Οι προτάσεις αυτές θα αποσταλούν για διαβούλευση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις κυβερνήσεις των κρατών μελών, ώστε σε σύνοδο κορυφής των αρχηγών κρατών τέλους του 2012 να οριστικοποιηθούν τα ποσά και το νομικό πλαίσιο, το 2013 να ετοιμαστούν όλα τα προγραμματικά κείμενα και το 2014 να ξεκινήσει η εφαρμογή του προγράμματος.
Ο συνολικός προτεινόμενος προϋπολογισμός για την περίοδο 2014-2020 ανέρχεται σε 1 τρισεκατομμύριο 25 δισ. ευρώ (1.025 δισ.) και αντιστοιχεί στο 1,05% του συνόλου του ΑΕΠ των 27 κρατών – μελών. Το ποσό αυτό είναι αυξημένο κατά 3% του ποσού που είχε προτείνει η Επιτροπή το 2004 για την περίοδο 2007-2013 (994,3 δισ.). Θυμίζουμε ότι στο Συμβούλιο Αρχηγών το 2005, το ποσό που εγκρίθηκε και ισχύει σήμερα είναι 862,4 δισ. ευρώ και αντιπροσωπεύει το 1.045% του τότε συνολικού ΑΕΠ (η μείωση που επέβαλε το συμβούλιο Κορυφής ανήλθε σε 13%). Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να δούμε πώς θα καταλήξει η πολιτική διαβούλευση σε μια περίοδο έντονης ύφεσης για την Ε. Ένωση. Παραδοσιακά η τελική κατάληξη του ποσού του προϋπολογισμού είναι κατώτερη της πρότασης της Επιτροπής. Το ερώτημα είναι, πόση θα είναι η μείωση και ποιες μεγάλες κατηγορίες δαπανών θα ακουμπά.
Ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. περιλαμβάνει 5 μεγάλες κατηγορίες, με τις 2 πρώτες να κατέχουν ποσοστό άνω του 80% του συνολικού ποσού του προϋπολογισμού. Οι κατηγορίες αυτές είναι (τα ποσά στην πρώτη παρένθεση είναι τα προτεινόμενα από την Επιτροπή και στην δεύτερη τα ισχύοντα σήμερα):
1. Έξυπνη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς (491 δισ.), (380)
2. Βιώσιμη Ανάπτυξη: φυσικοί πόροι (383 δισ.), (371)
3. Ασφάλεια και ιθαγένεια (18,5 δισ.), (10)
4. Η Ευρώπη στον κόσμο (70 δισ.), (50) και
5. Διοίκηση (62,5 δισ.), (50).
Ο νέος προϋπολογισμός είναι στοχευμένος στην επίτευξη της στρατηγικής Ευρώπη 2020, που υιοθετήθηκε τον Μάρτιο του 2010 και περιλαμβάνει 11 θεματικά πεδία. Από την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβόνας, περνάμε στη στρατηγική Ευρώπη 2020 με μεγάλες αλλαγές όπως θα δούμε στη συνέχεια και με έμφαση σε μικρούς αριθμούς έργων, επίτευξη μετρήσιμων στόχων για τη συνέχιση των χρηματοδοτήσεων και συνεχείς αξιολογήσεις, συνέργειες και προσθετικότητα δράσεων και άλλα πολλά.
Ειδικότερα:
* Στην πρώτη κατηγορία «Έξυπνη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς», 376 δισ. αφορούν στην κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή, απλοποιώντας κάπως τους όρους , αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως ΕΣΠΑ, 40 δισ. αφορούν σε ένα καινούργιο μηχανισμό για την «εσωτερική διασύνδεση της Ευρώπης». Σκοπός του μηχανισμού αυτού είναι η προώθηση παρεμβάσεων με στόχο την ενεργειακή ασφάλεια (9 δισ.), την ενίσχυση της εδαφικής συνεργασίας σε δίκτυα μεταφορών (31 δισ.), και την εξάπλωση τηλεπικοινωνιακών δικτύων υψηλών ταχυτήτων (9 δισ.). Ο μηχανισμός αυτός θα διαχειρίζεται κεντρικά και με την επιπλέον συνεισφορά 10 δις από το Ταμείο Συνοχής. Είναι προφανές ότι και το ποσοστό συγχρηματοδότησης θα ποικίλλει ανάλογα με την κατάταξη της Περιφέρειας εντός των ορίων της οποίας εξελίσσεται το έργο. Τα υπόλοιπα κονδύλια που απομένουν στην 1η κατηγορία σε γενικές γραμμές θα διατεθούν σε δράσεις καινοτομίας και τεχνολογίας (όπως π.χ. το 7ο πρόγραμμα έρευνας), σε δράσεις επιμόρφωσης και κινητικότητας φοιτητών (π.χ. το πρόγραμμα Erasmus), κλπ.
* Στη δεύτερη κατηγορία «Βιώσιμη Ανάπτυξη», από τα 383 δισ. ευρώ τα 282 δισ. προορίζονται για τον πρώτο πυλώνα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής [ΚΑΠ] και τα υπόλοιπα 90 δισ. στον 2ο πυλώνα της αγροτικής ανάπτυξης. Στον πρώτο πυλώνα υπάρχουν σημαντικές αλλαγές οι οποίες ήδη έχουν προκαλέσει προβληματισμούς και συζητήσεις σε επίπεδο ΠΑΣΕΓΕΣ και Υπουργείου Γεωργίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι: 1) το 30% της άμεσης στήριξης προς τους αγρότες θα εξαρτάται από το «πρασίνισμα» των εκμεταλλεύσεών τους. 2) το άνοιγμα στους αγρότες του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση. 3) την μείωση των αποκλίσεων που παρατηρούνται μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τις άμεσες πληρωμές. Το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο για την Αγροτική Ανάπτυξη (FEADER), ενσωματώνεται πλέον στο Κοινό Κανονισμό για το σύνολο των διαρθρωτικών Ταμείων, μαζί με το Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ταμείο Συνοχής (ΤΑ) και το Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ).
* Στην τρίτη κατηγορία «Ασφάλεια και ιθαγένεια», οι δράσεις αφορούν την ενίσχυση της ΕΕ ως χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Η διαχείριση των κονδυλίων θα γίνεται κατά κύριο λόγο από κοινού με τα κράτη μέλη.
* Στην τέταρτη κατηγορία «Η Ευρώπη στον κόσμο», η ΕΕ καλείται να ενεργήσει για την καταπολέμηση της φτώχειας, να συνεχίσει την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας που καθορίστηκαν από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), να μεριμνήσει για την αποτελεσματική πολυμερή θέση της και να συμβάλει στην ασφάλεια της περιφέρειας.
* Στην πέμπτη κατηγορία που περιλαμβάνει τις δαπάνες της διοίκησης, ένα 20% πηγαίνει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το 7% στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Συμβούλιο Κορυφής, 40% στην Επιτροπή και το υπόλοιπο σε λοιπούς οργανισμούς και όργανα.
Όπως προαναφέραμε στον τομέα της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, τα προτεινόμενα ποσά ανέρχονται σε 376 δισ. ευρώ. Οι κανονισμοί των Ταμείων απλοποιούνται και εναρμονίζονται στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης παρέμβασης και μεγιστοποίησης του αντίκτυπου του καθενός. Οι περιφέρειες κατατάσσονται σε 3 κατηγορίες. Τις λιγότερο αναπτυγμένες το ΑΕΠ των οποίων είναι κάτω του 75% του μέσου όρου του ΑΕΠ των 27. Σύμφωνα με τον πρώτο χάρτη που κυκλοφόρησε, εδώ υπάγονται οι περιφέρειες της Ηπείρου, Δυτ. Ελλάδας και Αν. Μακεδονίας (3). Στη δεύτερη κατηγορία, με ΑΕΠ 75-90% του μο του ΑΕΠ-27, εντάσσονται οι περιφέρειες Κεν. Μακεδονίας, Δυτ. Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Πελοποννήσου, Β. Αιγαίου και Ιονίων Νήσων (6). Τέλος στην κατηγορία των ανεπτυγμένων περιφερείων (με ΑΕΠ άνω του 90%) έχουμε τις περιφέρειες της Αττικής, Στερεάς Ελλάδας, Κρήτης και Ν. Αιγαίου (4). Σε σύνολο ΕΕ, το 68.7% του ποσού για την συνοχή κατευθύνεται στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες και αφορά 119 εκ. κατοίκους, το 11,6% στις υπό μετάβαση περιφέρειες με 73 εκ. κατοίκους και το 16% στις ανεπτυγμένες περιφέρειες με 307 εκ. κατοίκους. Από την πληθώρα των αλλαγών που προτείνει το κείμενο της Επιτροπής, παραθέτω κάποιες ιδιαίτερα χαρακτηριστικές.
1. Η Επιτροπή θα συνάψει με κάθε κράτος μέλος σύμβαση εταιρικής σχέσης η οποία θα συγκεντρώνει όλες τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει κάθε χώρα με σκοπό την επίτευξη των Ευρωπαϊκών στόχων. Οι στόχοι αυτοί είναι οι 11 της Ευρώπης 2020.
2. Δίνεται η δυνατότητα υλοποίησης πολυταμειακών προγραμμάτων (ΕΤΠΑ-ΕΚΤ-ΤΣ). Σε κάθε πρόγραμμα και για κάθε θεματικό στόχο θα περιγράφονται αναλυτικά και ποσοτικοποιημένα τα επενδυτικά σχέδια. Η καταβολή των πιστώσεων θα γίνεται σε αναλογία με την επίτευξη των στόχων. Όλα τα στοιχεία θα μεταβιβάζονται ηλεκτρονικά (e-συνοχή) θα υπάρχουν κατηγορίες με κόστη ανά μονάδα φυσικού αντικειμένου, απλοποιούνται οι διαδικασίες για τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια άνω των 50 εκ. ευρώ καθώς και οι διαδικασίες χρηματοδότησης σχεδίων μέσω των μηχανισμών Jeremie και Jessica.
3. Δίνεται η δυνατότητα για την εφαρμογή μέρους προγράμματος, μέσω ενός μηχανισμού που καλείται «Joint Action Plan» και προϋποθέτει την καταβολή της συγχρηματοδότησης μέσω της επίτευξης συγκεκριμένου αποτελέσματος σε συγκεκριμένο χρόνο, μέσω απλοποιημένων διαδικασιών διαχείρισης και ελέγχου.
4. Τα ποσοστά συγχρηματοδότησης είναι 75-85% για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, 60% για τις περιφέρειες υπό μετάβαση και 50% στι ανεπτυγμένες περιφέρειες.
5. Θα υπάρξει συγκεκριμένο ποσό για την προώθηση της αστικής ανάπτυξης με τη στήριξη ολοκληρωμένων μέτρων και την προώθηση των ανταλλαγών μεταξύ των πόλεων, ενώ είναι εφικτή η παραχώρηση της διαχείρισης του προγράμματος σε δήμο.
6. Αλλάζει ο κανονισμός επιλεξιμότητας πράξεων του ΕΚΤ, το οποίο ΕΚΤ δεσμεύει τουλάχιστον το 20% των πόρων σε δράσεις κοινωνικού αποκλεισμού και κατέχει το 25% του συνολικού προϋπολογισμού της πολιτικής της συνοχής. Επιπλέον δεσμεύεται ότι οι μισές δράσεις του θα είναι προϋπολογισμού κάτω των 50.000 ευρώ εκάστη, με μεγαλύτερη εμπλοκή των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και των κοινωνικών εταίρων. Τέλος νέα εργαλεία που θα διαχειρίζεται απευθείας η Επιτροπή συνδράμουν την προσπάθεια του ΕΚΤ, όπως το Progress (κοινωνική καινοτομία) και το Eures (δημιουργία θέσεων εργασίας για νέους).
7. Στην Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία (διασυνοριακή – διακρατική – διαπεριφερειακή), απλουστεύονται οι διαδικασίες διαχείρισης, στηρίζεται η πολυκρατική συμμετοχή.
8. Απλουστεύεται η διαδικασία δημιουργίας Ευρ. Ομίλων Εδαφικής Συνεργασίας, γεγονός που θα πρέπει να δουν σοβαρά οι περιφερειακοί και τοπικοί άρχοντες. Επιπλέον μπορούν να συμμετάσχουν στο σχήμα και περιφέρειες εκτός Ευρ. Ένωσης.
Είναι προφανές ότι στον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου είναι αδύνατον να μνημονεύσουμε το πλήθος των προτεινόμενων αλλαγών. Επαφίεται στους σχεδιαστές των τοπικών, περιφερειακών και κρατικών αρχών να μελετήσουν επιμελώς τα προτεινόμενα από την Ε.Ε. νομοθετήματα. Θα είναι σημαντικό να τα λάβουν υπόψη τους για τη μελλοντική αναπτυξιακή στρατηγική σε κάθε επίπεδο, ιδιαίτερα με τις σκληρές νέες οικονομικές συνθήκες, οι οποίες επιβάλλουν πλέον το κάθε ευρώ που θα επενδύεται να έχει ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία. Βεβαίως, σε επίπεδο χώρας, απομένει να δούμε τις τελικές αποφάσεις που θα ληφθούν σε επίπεδο Αρχηγών τέλος του 2012. Για την περίοδο 2007-2013, διατίθενται στην Ελλάδα 25 δισ. ευρώ (με το Γεωργικό Ταμείο) κοινοτικά χρήματα. Θα μπορέσουμε να διεκδικήσουμε ένα αντίστοιχο ποσό για το 2014-2020, σε μια περίοδο με μηδενική διαπραγματευτική ικανότητα; Μάλλον όχι.
