Την περασμένη άνοιξη, και συγκεκριμένα το χρονικό διάστημα από 18 - 20 Μαρτίου 2011, η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) και ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ) πραγματοποίησαν επίσκεψη στην περιοχή των Νομών Έβρου και Ροδόπης προκειμένου να διερευνήσουν τις συνθήκες στους χώρους κράτησης αλλοδαπών, την εφαρμογή της νομοθεσίας ασύλου, καθώς και τα επιμέρους θέματα διαχείρισης των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών στα σημεία εισόδου. Τα αποτελέσματα από την επίσκεψη δεν μπορούν να θεωρηθούν ως θετικά. Πολλά προβλήματα στις συνθήκες κράτησης, ελλιπής ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ανεπάρκεια μέτρων ψυχολογικής υποστήριξης αποδεικνύουν ότι για μια ακόμη φορά η χώρα μας είναι εκτεθειμένη σε παρόμοια προβλήματα και εμφανώς αδρανής αναφορικά με τη λήψη κατάλληλων μέτρων για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο. Παρά τα μεμονωμένα μέτρα που έχουν κατά καιρούς ληφθεί ιδίως μετά από παρεμβάσεις ανθρωπιστικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων, που είναι και οι μόνες που δραστηριοποιούνται ουσιαστικά για την στήριξη των ανθρώπων αυτών, η Πολιτεία απουσιάζει επιδεικτικά και το πρόβλημα μετατίθεται ιδιαίτερα στις περιοχές και τις τοπικές κοινωνίες που κρατούνται οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο. Τι θα μπορούσε να πει κανείς, για παράδειγμα, μπροστά στη θέα ανθρώπων που δεν έχουν πού να κάνουν την ανάγκη τους; Ή πόσο θα μπορούσε να δικαιολογηθεί η Πολιτεία στις διαπιστώσεις και τα πορίσματα της ΕΕΔΑ και του ΣτΕ όπου επισημαίνεται η κράτηση ανηλίκων για μεγάλα χρονικά διαστήματα επειδή δεν υπάρχει διαθεσιμότητα στα κέντρα φιλοξενίας ανηλίκων; Οι ευθύνες της Πολιτείας είναι πολύ μεγάλες και κάποιος κάποτε θα πρέπει να ενσκήψει πραγματικά στο πρόβλημα. Δεν ωφελούν τα όποια μέτρα όταν η χώρα μας έχει διασυρθεί διεθνώς για τις πρωτόγονες συνθήκες κράτησης. Ας δούμε τι κατέγραψε η επίσκεψη του κλιμακίου της ΕΕΔΑ τον περασμένο Μάρτιο. Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε επισταμένως τις διαστάσεις του σοβαρού αυτού προβλήματος. Η ΕΕΔΑ λοιπόν υπογραμμίζει ότι στους χώρους κρατούνται μαζί με τους πρόσφυγες και ποινικοί κρατούμενοι λόγω του γεγονότος ότι δεν υπάρχουν θέσεις στα σωφρονιστικά καταστήματα της περιοχής! Αναφορικά με τις συνθήκες κράτησης, κοινή διαπίστωση κατά τον χρόνο διενέργειας της αυτοψίας ήταν ότι οι χώροι αυτοί διαθέτουν ελλιπέστατες υποδομές και είναι ακατάλληλοι ακόμη και για ολιγοήμερη κράτηση, πόσο μάλλον που χρησιμοποιούνται για μακρόχρονη παραμονή. Ως εκ τούτου, ο υπερπληθυσμός που παρατηρείται στους χώρους κράτησης (σε κάποιους ο αριθμός των κρατουμένων ανερχόταν στο τριπλάσιο της δυναμικότητάς τους) σε συνδυασμό με τον ιδιαιτέρως μεγάλο χρόνο κράτησης έχει ως αυτονόητη άμεση συνέπεια τις ιδιαιτέρως δυσμενείς επιπτώσεις στις συνθήκες κράτησης των ανθρώπων αυτών.
Ειδικότερα, το πρόβλημα του συνωστισμού είναι τόσο έντονο, ώστε παρατηρείται το φαινόμενο σε πολλούς χώρους κράτησης (π.χ. Τυχερό, Σουφλί), οι κρατούμενοι να κοιμούνται στο πάτωμα. Επίσης, ιδιαιτέρως σοβαρό είναι το ζήτημα της κράτησης στον ίδιο χώρο ανδρών, γυναικών και παιδιών (π.χ. Φέρες) λόγω έλλειψης κατάλληλου χώρου για την ξεχωριστή κράτησή τους. Έκδηλη, τέλος, σε όλους τους χώρους κράτησης, ήταν η ανεπάρκεια βασικών ειδών πρώτης ανάγκης (είδη υγιεινής, κλινοσκεπάσματα) και υπηρεσιών (καθαριότητα, σίτιση κ.λπ.). Όπως αναφέρθηκε, τα προβλήματα αυτά αυξήθηκαν μετά την κατάργηση της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης με το Ν. 3852/2010, η οποία μέχρι τότε ήταν αρμόδια για την κάλυψη του κόστους λειτουργίας των κέντρων αυτών με χρηματοδότηση του Υπουργείου Εσωτερικών. Και πολλές άλλες διαπιστώσεις, ενίοτε θλιβερές. Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ο Συνήγορος του Πολίτη στις προτάσεις τους, μεταξύ άλλων, αναφέρουν ότι είναι απαραίτητη η εξεύρεση κατάλληλων δομών κράτησης, καθώς και δομών υποδοχής και φιλοξενίας ατόμων, που χρήζουν ειδικής μέριμνας. Υπογραμμίζουν επίσης την εξασφάλιση της πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου και βελτίωση της διαδικασίας ασύλου, προκειμένου ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι να βρουν τις ευκαιρίες ασφαλούς διαβίωσης που αναζητούν. Προτείνεται επίσης η δημιουργία δικτύων συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων φορέων της κεντρικής διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, με σκοπό τη διαβούλευση και άμβλυνση των αντιθέσεων και αντιδράσεων που έχουν εγερθεί από τις τοπικές κοινωνίες κατά της ίδρυσης Κέντρων Πρώτης Υποδοχής, αλλά και στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών, και κυρίως της ΕΛ.ΑΣ., με κατάλληλο και επαρκές προσωπικό, καθώς και παροχή υπηρεσιών υγείας και νομικής συνδρομής σε συνεργασία με τοπικούς φορείς. Οι προτάσεις αυτές πρέπει να προσεχθούν, με δεδομένο το γεγονός ότι η Ελλάδα θα συνεχίζει να αποτελεί πέρασμα για χιλιάδες ανθρώπων από διάφορα μέρη του κόσμου. Η Πολιτεία θα πρέπει να εξετάσει με μεγάλη προσοχή παρόμοια πορίσματα και όχι να επιδιώκει να ορθώσει τείχη που παραπέμπουν αλλού. Η κυβέρνηση επιβάλλεται να δώσει προτεραιότητα στο θέμα αυτό, με δηλωμένη την ευαισθησία του πρωθυπουργού για το θέμα της μετανάστευσης. Σε αντίθετη περίπτωση, κινδυνεύει για μια ακόμη φορά να στιγματιστεί για αδιαφορία αλλά και κακομεταχείριση, καθώς πολλά πρωτοσέλιδα ξένων εφημερίδων θα αναφερθούν επισταμένως στο θέμα. Αλλά πάνω απ’ όλα, για μια ακόμη θα αποδειχθεί πως τα λόγια μένουν λόγια και οι υποσχέσεις, λεκτικοί πειραματισμοί. Και σίγουρα η Ελλάδα δεν είναι ούτε αφιλόξενη ούτε διακατέχεται από ρατσιστικά σύνδρομα όπως κάποιοι λίγοι επιδιώκουν με τις προπηλακίσεις μεταναστών και προσφύγων και τους αλαλαγμούς κατά των αλλοδαπών. Δεν απομένει παρά η ίδια η Πολιτεία να λάβει εδώ και τώρα μέτρα σε ότι αφορά τις συνθήκες κράτησης αλλά γενικότερα διαβίωσης. Για ανθρώπους μιλάμε, όχι για μιάσματα.
