Είναι ηλίου φαεινότερο, πως, οι λαοπλάνοι στον πλανήτη μας περισσεύουν. Από πάντα οι άνθρωποι, μεταχειρίζονταν τρόπους και μέσα, για να περάσουν τα όποια σχέδιά τους, τις όποιες επιδιώξεις τους. Αγίαζαν τους τρόπους και τα μέσα λοιπόν, για να πετύχουν τους όποιους στόχους και σκοπούς έβαζαν στα πλάνα τους, σε κάθε περίπτωση, σε κάθε ιεραρχία. Αυτό μας διδάσκει η ζωή και η μακραίωνη η όποια ιστορία, αν ρίξουμε ξοπίσω μια ματιά στο πέρασμα του χρόνου, μα, και στο σήμερα που ζούμε, το παρόν, τα ίδια και χειρότερα θα δούμε ολόγυρά μας.
Οι λαοπλάνοι, οι άρχοντες και οι ψευτοσωσίες για ν’ ανεβούν στη ράχη μας να πάρουν εξουσίες, τα πάντα κάνουνε «σωστά» να φαίνονται στα μάτια, ψέματα, αλήθειες σμίγουνε και φτιάχνουνε σενάρια, ωραία λογοπαίχνια, να χαϊδεύουν τ’ αυτάκια μας να τέρπουν το μυαλό μας. Το ίδιο όλοι οι άνθρωποι, στο γήινο πλανήτη, θα έλεγα πως κάνουμε, με κάποιες εξαιρέσεις, όπως μας λέει κι ο ποιητής με τους σοφούς τους στίχους: (Ένα ψευτοπαραμύθι είναι η ψεύτικη ζωή μου, και ψευτοπετά στο τέλος σ’ άλλο ψέμα η ψυχή μου. Δυστυχείς, ψευτογελούμε, ψευτοζούμε, ψευτοκλαίμε, κι όταν λέμε ψεύτη κόσμε, ψέματα κι αυτό το λέμε. Στ’ άλλου κόσμου αντί για πλάκα, βάλτε μου εμένα στέμμα, μιαν αλήθεια βρήκα μόνο, την ψευτιά και τούτη ψέμα).
Φαίνεται πως η αλήθεια είναι πολύ βαριά κι ασήκωτη και υπερβαίνει τις δυνάμεις, ακόμα και του πιο προικισμένου πνευματικά ανθρώπου, και βρίσκεται συχνά πολύ μακριά από τις προθέσεις μας, παρότι την επικαλούμαστε και την αναζητούμε παντού και πάντα ολοζωής.
Όταν η αλήθεια αποκαλύπτεται ολόκληρη, πληγώνει βαριά, πληγώνει πολλές φορές ανεπανόρθωτα, ακόμη και θανάσιμα, όπως καλά γνωρίζουμε. Άλλωστε το έχουν με πολλούς και ποικίλους τρόπους διδάξει οι φιλόσοφοι και οι ποιητές μας αυτό. Κατά κανόνα, ακάλυπτη την αλήθεια, την οποιαδήποτε αλήθεια (με μόνη προϋπόθεση να αναφέρεται σ’ ένα σοβαρό θέμα της σκέψης και της ζωής) δεν τη σηκώνουν οι ώμοι του πνευματικά, και προπάντων ηθικά, αδύνατου ανθρώπου. Έχει βάρος συντριπτικό. Δεν υπάρχει βέβαια καλύτερο κριτήριο ηθικής και πνευματικής αντίστασης από τη γυμνή αλήθεια, όταν πρόκειται να δοκιμάσεις και να καταγράψεις τις αντιδράσεις ανθρώπων που μεθοδικά την αποσιωπούν και την αποκρύπτουν με σπουδή. Και για να την υποφέρουμε (για να πείσουμε λιγότερο τους άλλους και περισσότερο τον εαυτό μας), αρχίζουμε τη νόθευσή της με το ψέμα, ώστε να πετύχουμε το κράμα της αληθοφάνειας πού να το χωνέψει το δικό μας το μυαλό πρώτα κι ύστερα των άλλων.
Έτσι, «η αληθινή αλήθεια είναι πάντοτε αληθοφανής» λέει ο Ντοστογιέφσκι, για να κάνουμε την αλήθεια αληθοφανή πρέπει οπωσδήποτε να της προσθέσουμε λίγο ψέμα. Αυτό κάνουν πάντοτε οι άνθρωποι στις κοινωνίες των λαών, σε όλες τις ενασχολήσεις και τις συναλλαγές τους.
Σε ό,τι αφορά, στο χώρο και τη σφαίρα της πολιτικής, δεν χρειάζεται να αναφέρουμε παραδείγματα, γιατί εδώ η αλήθεια ψευτίζεται συστηματικά και οι πολιτικές «ιδεολογίες» το ομολογούν περίτρανα, πως, το λάβαρο της αλήθειας, είναι το είδωλο της αληθοφάνειας που κάνει κάθε άνθρωπο να πιστεύει στην αρχή της ύπαρξης και της ανυπαρξίας. Ότι κι αν πεις για τους πολιτικούς θα είναι πάντα λίγο, για όλα αυτά που λέγονται και τίποτα δεν γίνεται, κι αυτά που μας φορτώνουν στην πλάτη μας αιώνια.
Την αλήθεια και το δίκιο τα ’χουμε με το μέρος μας και το ξέρουμε – λέει ο Γιάννης Ρίτσος – κι όσο σιγά κι αν σου μιλήσω θα μ’ ακούσεις και θα με πιστέψεις φίλε.
Ας είναι όμως – λέει ο Έλιοτ – «θα ’πρεπε να υπάρχουν πάντα μερικοί συγγραφείς και δημόσιοι καλαμαράδες που να τους απασχολεί το πώς θα φτάσουν στο βάθος των πραγμάτων και που να προσπαθούν να βρουν την αλήθεια και να την προβάλουν δίχως πολλές ελπίδες και δίχως τη φιλοδοξία ν’ αλλάξουν την άμεση ροή των πραγμάτων...».
Ελπίζω να μην παρεξηγηθώ που παραχωρώ θέση στη ψευτιά και δίνω την πρωτιά στο ψέμα. Περιγράφω με λίγες λέξεις τα φαινόμενα της ζωής που με ταλανίζουν βασανιστικά ατέλειωτες φορές στο διάβα του πολύπαθου βίου μου και λέω: Δεν θ’ αλλάξει αυτός ο κόσμος, έτσι θα ναι εσαεί, η ψευτιά θα πρυτανεύει στους αιώνες με σπουδή;...
Αισιόδοξα θα πρέπει μ’ ένα λόγο να σας πω, συνεχόμενα αλλάζει με τη λέξη «σ’ αγαπώ».
* Ο Δημήτρης Τσικούρας είναι Λογοτέχνης
