Η τελική Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) θα διαμορφωθεί μέσα από μια επίπονη και μακρά διαδικασία διαπραγμάτευσης που θα εμπλέκει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Επ.), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Ε.Κ.) και το Συμβούλιο, βάσει των νομοθετικών προτάσεων της Ε.Επ. που αναμένονται τον προσεχή Νοέμβριο.
Τον περασμένο Νοέμβριο, η Ε.Επ. ανακοίνωσε τις κατευθυντήριες γραμμές για τη μελλοντική ΚΓΠ. Σε αυτή την ανακοίνωση είχε ενσωματώσει αρκετές θέσεις που είχαν διατυπωθεί από το Ε.Κ. πριν από ένα χρόνο.
Αν και σε ό,τι αφορά στα δημοσιονομικά, δεν έχουμε ακόμα κάτι το συγκεκριμένο, είναι κοινό μυστικό, ότι στην καλύτερη περίπτωση οι συνολικές δαπάνες για τη γεωργία στην Ε.Ε. θα παραμείνουν στα σημερινά επίπεδα. Με δεδομένο ότι θα γίνει σίγουρα μια ανακατανομή των πόρων μεταξύ των 27 πλέον κρατών - μελών, ώστε να υπάρχουν μικρότερες αποκλίσεις μεταξύ τους στις ενισχύσεις που εισπράττουν, είναι βέβαιο ότι οι δημοσιονομικοί πόροι που θα διατεθούν για την Ελλάδα θα είναι σημαντικά λιγότεροι. Κι αυτό διότι η Ελλάδα μέχρι σήμερα ήταν μια από τις πιο ευνοημένες χώρες ως προς τις ενισχύσεις που εισέπραττε ανά στρέμμα.
Έχουν δίκιο λοιπόν όσοι προεξοφλούν το τέλος της ελληνικής γεωργίας με τη νέα ΚΓΠ; Ναι, εάν στο μυαλό τους έχουν το μοντέλο που λειτουργούσε μέχρι σήμερα. Όχι, εάν κατανοούν ότι η εστίαση αποκλειστικά στο ύψος των πόρων που διατίθενται στην ελληνική γεωργία είναι στην καλύτερη περίπτωση ανεπαρκής για την κατανόηση των ευκαιριών και στη χειρότερη, στρεβλωτική. Τα χρήματα από μόνα τους δεν εγγυώνται βελτιώσεις.
Αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό είναι η ΚΓΠ να έχει προσανατολισμό τέτοιο που να στηρίζει τις προτεραιότητες της χώρας για τη γεωργία και την ύπαιθρο και να ευνοεί την ανάδειξη των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων. Πρέπει λοιπόν να δούμε την ΚΓΠ ως πλαίσιο ευκαιριών για την ελληνική γεωργία και ύπαιθρο, ακόμα κι αν χάνονται πόροι.
Σύμφωνα λοιπόν με την ανακοίνωση της Ε.Επ., η νέα ΚΓΠ θα συνεχίσει να κινείται με προσανατολισμό προς την αγορά. Γι’ αυτό και επιλέγει ως κύριο μέτρο πολιτικής τις άμεσες ενισχύσεις που είναι αποσυνδεδεμένες από τον όγκο και το είδος της παραγωγής. Έτσι επιτρέπει στον αγρότη να κάνει το δικό του προγραμματισμό και τις επιλογές του με βάση τα μηνύματα της αγοράς. Του εξασφαλίζει όμως ένα βασικό επίπεδο εισοδηματικής στήριξης, υπό την προϋπόθεση της τήρησης των όρων πολλαπλής συμμόρφωσης. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ε.Επ. αυτό το επίπεδο θα είναι ενιαίο για ένα κράτος - μέλος ή για μια περιφέρεια, αλλά δεν θα είναι ενιαίο για όλη την ΕΕ.
Εκτός από αυτό το βασικό ποσό προβλέπεται και μια επιπρόσθετη πράσινη κοινοτική ενίσχυση για όσους υιοθετήσουν ετήσιες περιβαλλοντικές δράσεις, πέραν αυτών που απαιτεί η πολλαπλή συμμόρφωση (π.χ. για φυτοκάλυψη, αμειψισπορά, μόνιμους βοσκοτόπους, οικολογική αγρανάπαυση, ενδεχομένως και περιοχές NATURA 2000). Τέλος προβλέπεται και μια ετήσια κοινοτική ενίσχυση για τους αγρότες σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς.
Οι μηχανισμοί παρέμβασης περιορίζονται στο ρόλο ενός «πλέγματος ασφαλείας» σε περιπτώσεις κρίσεων, αλλά αναγνωρίζεται η ανάγκη βελτίωσης της λειτουργίας της αγροδιατροφικής αλυσίδας.
Σε ό,τι αφορά στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα για την ανάπτυξη της υπαίθρου, αυτά διατρέχονται οριζοντίως από ένα πνεύμα αναγνώρισης της σημασίας του περιβάλλοντος, της κλιματικής αλλαγής και της καινοτομίας. Δίνεται πάντως μεγάλη έμφαση στην ενίσχυση και την απλοποίηση πολιτικών ποιότητας και προώθησης των γεωργικών προϊόντων.
Έτσι, εάν συνυπολογίσουμε ότι αναγνωρίζεται παντού και η ανάγκη για απλοποίηση των κανόνων και για περιορισμό της γραφειοκρατίας, ιδιαίτερα για τους μικρούς αγρότες, η νέα ΚΓΠ προσφέρει πολλές και μεγάλες ευκαιρίες για το ελληνικό περιβάλλον. Αρκεί ο Έλληνας αγρότης να εξοικειωθεί με έναν άλλο τρόπο αναζήτησης και εντοπισμού τους.
Συνοψίζοντας, η νέα ΚΓΠ νομιμοποιεί κατά κάποιο τρόπο τον πολυλειτουργικό ρόλο που έχει η γεωργία και τονίζει τη σύνδεση της ΚΓΠ όχι μόνο με τους αγρότες αλλά και με όλους τους πολίτες. Ο ενεργός αγρότης καλείται να προσφέρει όχι μόνο διατροφικά προϊόντα στις αγορές, αλλά και υπηρεσίες προς το κοινωνικό σύνολο, που θα επιχειρήσει να καλύψει μέρος των άμεσων ενισχύσεων της ΚΓΠ.
Ο χώρος αναζήτησης και εντοπισμού των ευκαιριών θα είναι η ίδια η αγορά, οι προτιμήσεις του καταναλωτή. Το πλαίσιο των ευκαιριών φαίνεται ήδη να βρίσκεται στα προϊόντα ποιότητας και με ταυτότητα, και στη χρήση καινοτομίας και μεθόδων που διασφαλίζουν μέγιστη αποδοτικότητα των πόρων, φυσικών, ανθρώπινων και δημοσιονομικών.
Η νέα ΚΓΠ λοιπόν δε θα δίνει μαγικές απαντήσεις. Δεν θα υπάρχει ένα προϊόν που να υπερέχει έναντι ενός άλλου από πλευράς αποδόσεων, ανεξάρτητα από τις συνθήκες. Τη βιώσιμη λύση θα τη δώσει η μεθοδολογία και όχι το «λυσάρι». Η γεωργία και η ύπαιθρος πρέπει να αναβαπτισθούν και να αναπτυχθούν, σε νέα βάση, με νέα αντίληψη για το ρόλο του ενεργού αγρότη και του κράτους, για το τι ωφελεί και τι βλάπτει, για τη θέση και τις υποχρεώσεις του καθενός μας ως προς το κοινωνικό σύνολο.
* Ο Σπύρος Δανέλλης είναι Ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και μέλος της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου.
