* Από τον Μιλτιάδη Γ. Δεληχά
«Ο ηθικός νόμος είναι κατά πολύ ανώτερος του γραπτού
και αφορά σε ζητήματα μεγαλύτερης σημασίας.
Ο άρχων μπορεί να είναι ασφαλής
από τον γραπτό νόμο, όχι όμως και από τον ηθικό»
Αριστοτέλης
Η πολιτική όπως και η ίδια η ζωή, δεν μπορεί να υποκύψει σε μαθηματικούς κανόνες. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι πρέπει να κινείται εντός πλαισίου ηθικής και νομιμότητας. Όμως, η αντιστοιχία της νομιμότητας με την ηθική δεν είναι αμφιμονοσήμαντη ενώ στην ασαφή διαχωριστική τους γραμμή βρίσκεται το νομότυπο, αυτό δηλαδή που είναι μεν – τυπικά – νόμιμο, αλλά δεν είναι και ηθικό. Το νομότυπο, συχνά χρησιμοποιείται εκ του πονηρού καθώς μπορεί να παρέχει (νομική) κάλυψη σε σκοπιμότητες. Νομότυπα π.χ. ήταν τα δάνεια που υπερχρέωσαν τη χώρα μας, ομοίως και οι υπερτιμολογημένες συμβάσεις δημοσίων έργων των μεγαλοεργολάβων. Νομότυπες ήταν όλες οι προσλήψεις στο δημόσιο ακόμα κι εκείνες που προέκυψαν μετά από παράτυπες διαμεσολαβήσεις (κοινώς «μέσα»). Γενικά το νομότυπο, συνίσταται στη χρήση κάποιας νομικής διόδου, διάτρητης στην αδικία, για την εξυπηρέτηση του ιδιωτικού και όχι του κοινού συμφέροντος.
Ζούμε στην εποχή του homo economicus, του ανθρώπου που ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα δικά του συμφέροντα. Το κλίμα αυτό, επηρεάζει και τους πολιτικούς ως ανθρώπους, με αποτέλεσμα η στάση πολλών από αυτούς να ενοχλεί το κοινό αίσθημα. Πρόκειται για όσους με καλυμμένη υποταγή, ταυτίζουν την (πολιτική) ηθική με τη νομιμότητα, υπονοώντας ότι όλα μπορούν να δικαιολογηθούν με το νομότυπο... Και είναι ιδιαίτερα αποκρουστικές οι ενέργειες των πολιτικών που αφορούν καθαρά στο προσωπικό τους συμφέρον, ακόμη κι όταν είναι νόμιμες. Η πρόσφατη αποκάλυψη ότι εν μέσω κρίσης, συγγενείς βουλευτών μετέφεραν χρήματα στο εξωτερικό, αναδεικνύει ένα έλλειμμα ηθικής. Αντίθετα, εξαίρεση και λαμπρό παράδειγμα, αποτελεί ο πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος, όχι μόνον γιατί δεν δέχτηκε να λαμβάνει το (νόμιμο) μισθό του, αλλά ακόμα περισσότερο διότι δεν κοινοποίησε την απόφασή του αυτή, για να διαφημίσει τον εαυτό του.
Το νόμιμο και το ηθικό, είναι ευδιάκριτα στην καθημερινότητά μας. Για παράδειγμα, η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων είναι νόμιμη (!) αλλά η ίδια η ύπαρξή τους εξ ορισμού είναι μη ηθική. Τα διάφορα έξοδα παραστάσεως των λειτουργών του δημοσίου είναι νόμιμα αλλά η συχνή τους χρήση δεν είναι ηθική. Και το μέτρο, καθορίζεται κάθε φορά από το πόσο εξυπηρετείται ή όχι το κοινό συμφέρον, μια έννοια η οποία στη χώρα μας τις περισσότερες φορές είναι κενό γράμμα. Ενδεικτική είναι η αρνητική διάθεση που υπάρχει απέναντι στις Ανεξάρτητες Αρχές, των οποίων οι παρεμβάσεις κρίνονται ενοχλητικές και συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα την αναζήτηση τρόπων αντίκρουσης και απαξίωσης. Αντίθετα, στις προηγμένες χώρες οι αντίστοιχες Αρχές αντιμετωπίζονται καλόπιστα ως σύμβουλοι εμπέδωσης της νομιμότητας και της διαφάνειας.
Ο οικονομικός μαρασμός, η πολιτισμική φτώχεια και η ευρύτερη κοινωνική απαξίωση, αποδίδει πλέον πλούσια συγκομιδή σε πάσης φύσεως νεόπτωχους. Σε μια κοινωνία χαμηλών προσδοκιών, εν μέσω μιας πολιτικής, στην οποία το νόμιμο προέχει του ηθικού, βαδίζουμε ζεμένοι στο άρμα της ψωροκώσταινας, ευελπιστώντας ότι οι πολιτικοί με πράξεις και όχι με ευχολόγια ή βερμπαλισμούς, θα αποκηρύξουν τον πολιτικό συμψηφισμό. Το πρότυπο των ευρωπαϊκών κοινωνιών και δομών συνιστά τον ασφαλή μονόδρομο που θα βγάλει τη χώρα μας από το τέλμα και θα την εκσυγχρονίσει. Αυτό το οποίο λείπει είναι η πολιτική βούληση...
Ο Μιλτιάδης Γ. Δεληχάς είναι Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ.
