Του Παναγιώτη Κούτσικου
Είναι κοινή πεποίθηση πλέον ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες τα έχουν χαμένα όσον αφορά στους χειρισμούς τους για το διαρκώς επιδεινούμενο ευρωπαϊκό πρόβλημα. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίλυση του οποιουδήποτε προβλήματος είναι πρώτα από όλα να γίνει σε βάθος και σφαιρικά η κατανόησή του. Εδώ είναι που αρχίζουν τα δύσκολα.
Η ευρωζώνη αυτή τη στιγμή δεν αντιμετωπίζει ένα (όπως λαθεμένα πολλοί πιστεύουν), αλλά πέντε προβλήματα ταυτόχρονα:
1. Κρίση κρατικών χρεών
2. Κρίση τραπεζικού συστήματος
3. Κρίση επενδύσεων
4. Κρίση των ευρωπαϊκών θεσμών της ΕΕ
5. Προβληματική συνύπαρξη πλεονασματικών - ελλειμματικών χωρών υπό την ομπρέλα κοινού νομίσματος
Ο λόγος που όλες οι πολιτικές προσπάθειες επίλυσης της κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέχρι στιγμής απέτυχαν μάλλον παταγωδώς, είναι ένας: Η προσπάθεια των ηγετών εστιάστηκε κατά κύριο λόγο σε μία από τις πέντε εκφάνσεις της κρίσης (αυτής του δημόσιου χρέους), και τώρα τελευταία με τρομερή βραδυπορία και ατολμία λίγο με το τραπεζικό σύστημα, ενώ έμειναν προκλητικά ανέγγιχτες οι υπόλοιπες τρεις. Όπως είναι αναμενόμενο, μια μερική και καθυστερημένη απάντηση είναι καταδικασμένη να αποτύχει.
Μελετώντας σε βάθος τα παραπάνω ένα προς ένα και λαμβάνοντας υπόψη τον Dr.Stuart Holland, προτείνονται οι παρακάτω λύσεις (όσο πιο απλοποιημένα γίνεται):
ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΧΡΕΩΝ
Για την περίπτωση της Ελλάδας η διαγραφή χρέους της τάξης του 50% είναι υπεραρκετή (πέρυσι δεν θα χρειαζόταν πιθανόν καθόλου) ενώ για τις υπόλοιπες χώρες πλην ίσως της Ιταλίας δεν θα χρειαστεί κάτι αντίστοιχο εφόσον πραγματοποιηθεί το ακόλουθο πλάνο:
Αναβαθμίζεται ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και πλέον παίζει καθοριστικό ρόλο ως εξής: H κάθε χώρα περνάει το οριακό κατά Μάαστριχτ χρέος της (αυτό που αντιστοιχεί στο 60% του ΑΕΠ της) στην ΕΚΤ. Για παράδειγμα η Ελλάδα περνάει το 36% περίπου των ομολόγων της που αντιστοιχούν στο 60% του ΑΕΠ. Αυτά τα ομόλογα πλέον εξυπηρετούνται από την ΕΚΤ μέσω έκδοσης δικών της ομολόγων, διάρκειας 10 ετών και άνω. Τα ελληνικά ομόλογα όμως που θα έχει πλέον στην κατοχή της η ΕΚΤ θα έχουν βραχύτερες ημερομηνίες λήξης. Με αυτόν τον τρόπο το ελληνικό δημόσιο χρωστά αυτά τα χρήματα στην ΕΚΤ αλλά πλέον δύναται να τα αποπληρώσει σε βάθος χρόνου αλλά και με χαμηλότερα επιτόκια που εξασφάλισε για τον εαυτό της η ΕΚΤ (2,8% - 3%).
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ΕΚΤ θα δημιουργήσει έναν λογαριασμό δανειοδότησης για την Ελλάδα (όπως αντιστοίχως και για τις άλλες προβληματικές χώρες), στον οποίο οι ετήσιες καταβολές θα είναι τέτοιες που θα τις αντέχει η χώρα αλλά και οι συνέπειες για την ΕΚΤ μακροπρόθεσμα να είναι μηδενικές. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται ουσιαστικά αναδιάρθρωση του χρέους χωρίς ν’ ανοίξει ρουθούνι (για τους Ευρωπαίους φορολογούμενους και τα ασφαλιστικά ταμεία).
Επιπλέον, η ΕΚΤ θα αποκτήσει τη δυνατότητα, κάθε φορά που θα δανείζει μία τράπεζα με αδύνατα εχέγγυα (πολύ της μόδας τελευταία), να της ζητά να σκίζει ως αντάλλαγμα ένα μέρος των ομολόγων των προβληματικών χωρών που έχει στην κατοχή της. Στη συνέχεια η ΕΚΤ θα χρεώνει τον παραπάνω λογαριασμό (δανειοδότησης) της Ελλάδας με ένα ποσοστό αυτών των διαγραμμένων χρεών, που σημαίνει αυτόματη μείωση του συνολικού χρέους.
ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης είναι ουσιαστικά πτωχευμένο στο σύνολό του άσχετα αν δεν τολμάει κανείς να το παραδεχτεί. Ο λόγος είναι ότι είναι γεμάτο με τοξικά προϊόντα (παράγωγα, δάνεια, ομόλογα) μέρος των οποίων δεν θα πληρωθεί ποτέ. Η αθρόες χορηγήσεις δανείων χωρίς καμία αίσθηση του ρίσκου, συνέβαλαν τα μέγιστα σ’ αυτό. Το αποτέλεσμα είναι να μη λειτουργούν αλλά να υπολειτουργούν και μάλιστα με μηχανική υποστήριξη από την ΕΚΤ, αδυνατώντας να χρηματοδοτήσουν την οικονομία. Το ανησυχητικό είναι ότι έχουν αναπτύξει έναν εθισμό στη φτηνή ρευστότητα που τους παρέχει αφειδώς η ΕΚΤ, που συντηρεί έναν φαύλο κύκλο χρεών στην Ευρωζώνη. Εδώ επιβάλλεται η άμεση και σωστή ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αφού προηγηθεί ένας σοβαρός λογιστικός έλεγχος που να παίρνει ως δεδομένο τη διαγραφή του 80% των τοξικών προϊόντων και του 50% των ομολόγων των υπερχρεωμένων χωρών. Η ανακεφαλαιοποίηση θα γίνει μέσω του ΕFSF με κοινές μετοχές που θα πάρει στην κατοχή του το τελευταίο εκ μέρους των Ευρωπαίων φορολογούμενων. Έτσι οι τράπεζες εξυγιαίνονται και επανέρχονται στον αρχικό τους θεσμικό ρόλο. Τέλος το EFSF πουλάει τις μετοχές αυτές πιθανότατα με κέρδος με το οποίο καλύπτει το λειτουργικό του κόστος. Χωρίς σωστή ανακεφαλαιοποιήση το τραπεζικό σύστημα δε θα δει ποτέ άσπρη μέρα
ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
Τα τελευταία τουλάχιστον πέντε χρόνια οι επενδύσεις στο νότο της ευρωζώνης τείνουν να μηδενιστούν. Αυτό δημιουργεί προβλήματα στο σύνολο της ευρωζώνης καθώς αυτές οι χώρες λειτουργούν σαν βαρίδια στην οικονομική πρόοδο της ευρωζώνης. Εδώ τη λύση καλείται να δώσει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Η ΕΤΕπ έχει σαν θεσμικό ρόλο τη δημιουργία υποδομών αλλά και την προαγωγή της κοινωνικής συνοχής μέσω επενδυτικών project που αφορούν στην υγεία, παιδεία, περιβάλλον κτλ. Ενώ όμως η ΕΤΕπ έχει απεριόριστες χρηματοδοτικές ικανότητες, βάσει του καταστατικού της μπορεί να χρηματοδοτήσει το 50% του project ενώ το υπόλοιπο 50% το χρηματοδοτεί το ενδιαφερόμενο κράτος. Ένα υπερχρεωμένο κράτος όμως δεν μπορεί να καλύψει τη συμμετοχή του και έτσι τα πράγματα μένουν στάσιμα. Αυτό το πρόβλημα λύνεται με την παροχή δυνατότητας στα κράτη να αντλούν το δικό τους 50% από τον δανειακό λογαριασμό που έχουν στην ΕΚΤ (που αναφέρθηκε παραπάνω) χωρίς αυτά τα δάνεια να προσμετρούνται στο κρατικό χρέος εφόσον υπάρχει έγκριση του project από την ΕΤΕπ. Επί της ουσίας αναβαθμίζεται η ΕΤΕπ και λειτουργεί σαν ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ διοχετεύοντας τα πλεονάσματα της ευρωζώνης σε παραγωγικές επενδύσεις χωρίς να χρειάζονται αλλαγές στις βασικές συνθήκες της ΕΕ
ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν), είναι θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απώτερο σκοπό τη προστασία των κοινοτικών συμφερόντων των κρατών μελών της Ένωσης. Ενώ λοιπόν θα έπρεπε να έχει τον πρώτο λόγο στις εξελίξεις, διαπιστώνουμε ότι το δίπολο Μέρκελ-Σαρκοζί έχει απαξιώσει τον ρόλο της και την έχει μερικώς περιθωριοποιήσει. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς νομπελίστας για να καταλάβει ότι το εν λόγω δίπολο υπηρετεί πιο πολύ τα συμφέροντα των χωρών του παρά τα κοινά συμφέροντα των κρατών μελών. Επιπλέον, προωθούνται προσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες, πράγμα επικίνδυνο για όλους τους υπόλοιπους. Εδώ τίθεται θέμα Ευρωπαϊκής δημοκρατίας και πρέπει να ξαναπάρει τα ηνία η Κομισιόν μέσω μιας νέας πολιτικής απόφασης (υπενθυμισης ουσιαστικά) των κρατών μελών (δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται).
ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗΣ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΩΝ – ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ
Για να υπάρχει μια ελλειμματική οικονομία, υπάρχει υποχρεωτικά μια άλλη πλεονασματική και το αντίστροφο. Είναι σχεδόν αδύνατο για κάποιες οικονομίες (π.χ Ελλάδα, Πορτογαλία) όσο καλές κυβερνήσεις κι αν έχουν, να καταφέρουν να μην είναι ελλειμματικές σε σχέση με άλλες (π.χ. Γερμανία), έστω στο εμπορικό ισοζύγιο. Κι αυτό γιατί δεν έχουν την υποδομή και την αποτελεσματικότητα αλλά πολύ περισσότερο την κουλτούρα και την παράδοση στα βιομηχανικά προϊόντα της Γερμανίας. Αυτό το θέμα για να λυθεί απαιτείται να τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θέμα επένδυσης κεφαλαίων των πλεονασματικών χωρών, στις ελλειμματικές. Δηλαδή να δημιουργηθεί ένα κανάλι χρηματοδότησης – επένδυσης της τάξης του 5% -10% του ΑΕΠ, ανάλογα την περίπτωση, με ένα μέρος των πλεονασμάτων από τις πλεονασματικές χώρες στις ελλειμματικές, σε παραγωγικούς τομείς που έχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα. Είναι ας πούμε σαν μια υποχρέωση, μέρος των κερδών τους να επανεπενδύεται πίσω από εκεί όπου προέκυψαν αυτά, για χάρη της αρμονικής συνύπαρξης. Και αν αναρωτιέστε γιατί να «θυσιάσει» π.χ. η Γερμανία μέρος των πλεονασμάτων της, η απάντηση είναι μα για να συνεχίσει να τα έχει, αλλιώς το σύστημα δεν δουλεύει επ’ άπειρον.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Σύμφωνα με τα παραπάνω (αλλά και σύμφωνα με την μέχρι τώρα παταγώδη αποτυχία), φαίνεται πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι μερικώς τουλάχιστον σε λάθος δρόμο. Εστιάζουν με παροιμιώδη εμμονή στο χρέος με αδιέξοδες πολιτικές λιτότητας και υπερφορολόγησης. Τα πακέτα διάσωσης (κρατικά δάνεια για να πληρωθούν ιδιωτικά δάνεια), καθώς και η τιμωρία στους ανίσχυρους λαούς (και ιδιαίτερα στην Ελλάδα), επιδεινώνουν τελικά το πρόβλημα. Επίσης, φαίνεται ότι μάλλον (όπως εκτέθηκε παραπάνω), υπάρχουν ορθόδοξες τεχνοκρατικές λύσεις. Τώρα γιατί οι πολιτικοί ηγέτες και οι σύμβουλοί τους δεν βρίσκουν μια ολοκληρωμένη αντίστοιχη λύση, δεν έχω απάντηση.
Το θέμα είναι πως με τέτοιους ακατανόητους χειρισμούς τα πράγματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί να πάρουν πολύ πιο άσχημη τροπή με απροσδιόριστες συνέπειες. Και εδώ τίθεται το ερώτημα: Τι μπορεί να κάνει ο καθένας από εμάς για να προστατευτεί από πιθανές δυσάρεστες εξελίξεις; Οι απαντήσεις αρκετές και εξαρτώμενες από το επενδυτικό μας προφίλ. Το σίγουρο πάντως είναι πως αν δεν δει κανείς να γίνεται σοβαρή δουλειά Και στα πέντε παραπάνω «μέτωπα» ταυτόχρονα, δεν πρέπει να αισιοδοξεί...
* Ο Παναγιώτης Κούτσικος είναι χρηματιστής, υπεύθυνος της EUROCORP ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ Α.Ε.Π.Ε.Υ. Λάρισας
