Του Κων/νου Ι. Παπακωνσταντίνου
Ο Ιανουάριος ή ο Γενάρης, όπως τον αποκαλούν πολλοί, είναι ο πρωτοχορευτής, στο δωδεκαμελές χορευτικό του χρόνου. Ο πρώτος του γιος, αγέρωχος και πολυτραγουδισμένος. Με υποσχέσεις, αλλά και φορτωμένος με μυστήρια στο μέλλον. Μπαίνει χιλιόχρονος στην καινούργια χρονιά.
Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά.
κι αρχή καλός μας χρόνος.
Ο άνθρωπος, που τον φοβίζει το μέλλον και στέκεται πάντα με δέος για το αύριο, στέκεται καλόβουλος στον πρώτο μήνα. Τον αποκαλεί καλόν. Τον περιβάλλει με ευχές. Τον συντροφεύει με χαρές, τον γιορτάζει με δώρα. Το ξέρει καλά ο άνθρωπος, πως είναι μια ασήμαντη κουκίδα στον αενάως ρέοντα χρόνο. Γι’ αυτό προσπαθεί να εξερευνήσει τον Ιανουάριο, τον εκλιπαρεί για αίσια μηνύματα. Προσμένει να πέμψει τα καλύτερα. Να’ ναι ο χρόνος τούτος αναίμακτος και ειρηνικός. Με υγεία και χαρά.
Ο Ιανουάριος, με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο του 1852, πήρε την πρωταρχική του θέση, στη διαδικασία της χρονοροής. Ο χρόνος βέβαια είναι διαρκής, αέναος, άναρχος και ατελεύτητος. Ρέει ακατάπαυστα, χωρίς να γνωρίζει σταθμούς, αναστολές και πισωγυρίσματα. Ο άνθρωπος είναι αυτός, που δεν μπορεί να τρέχει αδιάκοπα πίσω από τον χρόνο. Θέλει σταθμούς και ορόσημα. Να καθίσει να σκεφθεί τι έκανε ως τώρα και τι πρέπει να κάνει. Κόβει τον χρόνο, τον τεμαχίζει. Βάζει όρια τερματικά και ορόσημα αφετηρίας. Θέλει ν’ απαλλαγεί από το παρελθόν. Να δώσει νέο χρώμα στη ζωή του. Έτσι λοιπόν την Πρωτοχρονιά, ρίχνουμε τη νέα μας ζωή, με ελπίδα και προσδοκίες.
Το όνομά του ο Γενάρης, το πήρε από τον Ιανό. Θεός αυτόχθων, της Ρωμαϊκής μυθολογίας. Ο Θεός των θεών. Με ένα πρόσωπο στραμμένο προς το παρελθόν και το άλλο προς το μέλλον... Φύλακας των εσόδων και εξόδων και προϊστάμενος του Εθνικού ταμείου.
Η λαϊκή φαντασία και η παράδοσή μας, επιφυλάσσει για τούτον τον μήνα τα αμφότερα και κολακευτικά κοσμητικά επίθετα. Τον καλοπαίρνουμε για να μας ανοίξει πόρτες ευκολοδιάβατες στο αύριο. Είναι «Ο Μεσοχείμωνας» για τη θέση του στο χρόνο. «Ο Καλαντάρης» για τα κάλαντα των παιδιών, «Κρυαρίτης» αποκαλείται από τους φτωχούς, γιατί φέρνει κρύα και χιόνια. «Μεγάλος» είναι ο Γενάρης. «Τρανός μήνας», ο «Μεγαλομήνας» σε αντιδιαστολή με τον επακολουθούντα κουτσοφλέβαρο. «Πρωτάρης» ως πρωτότοκος γιος του χρόνου.
Πολλές προλήψεις του λαού, έχουν σχέση, με τα μελλούμενα του χρόνου, που αρχίζει να μας αποκαλύπτει ο Γενάρης. Σαν τέτοια είναι το νόμισμα της βασιλόπιτας η προσφορά των δώρων σε οικείους μας, ο αγιασμός των σπιτιών και των υδάτων, η αποχώρηση των καλικατζαραίων κ.ά. Πολύ όμως γνωστός και φιλικός μας γίνεται ο Γενάρης, για τις Αλκυονίδες μέρες του, που διαρκούν μεσοχείμωνα. Περίπου δέκα μέρες. Μέρες ζεστές και ηλιοχαρείς. Μια ανάπαυλα της βαρυχειμωνιάς. Φαινόμενο καθαρά μετεωρολογικό, που οφείλεται σε κάποια αντικυκλωνική κατάσταση.
Το όνομά τους πήραν από το πουλί Αλκυόνα, πουλί δύστροπο, άγριο και με τρυφερή συζυγική ζωή. Αφήνει τ’ αυγά του να επωάσουν στα βράχια κι αμέσως ξενιτεύεται. Θεωρείται από τα πιο γούρικα πουλιά. Οι παραδόπιστοι και φιλάργυροι άνθρωποι, το πιάνουν, το εγκλωβίζουν και το περιποιούνται στοργικά, για να τους φέρει πλούτη, οι έμποροι για να μεγαλώσουν τον τζίρο τους και οι γεωργοί για να αποστρακίζουν τους κεραυνούς από το σπίτι τους. Οι παροιμίες, τον περιβάλλουν με καλοσύνη!
Του Γενάρη το φεγγάρι
παραλίγο μέρα κάνει.
Κότα πίτα το Γενάρη
και παπί τον Αλωνάρη».
Ο Γενάρης μας πλούσιος σε γιορτές. Πρώτος, ο Αϊ – Βασίλης. Μορφή της διεθνούς λαογραφίας. Στη σύγχρονη εκδοχή του, είναι ένας γελαστός και παχουλός γεράκος, πάνω σε έλκηθρα με ταράνδους, με κόκκινη στολή και πάλλευκη γενειάδα. Ξεχάσαμε το λιτό και πνευματικό δικό μας Αϊ – Βασίλη, από την Καισάρεια, τον γνωστό από τη «Βασιλειάδα» και το ευρύτατο κοινωνικό του έργο.
Στη συνέχεια έχουμε «Τα φώτα» και «Των Τριών Ιεραρχών» που λάμπρυναν την οικουμένη με τη σοφία και την ευφράδειά τους. Αυτός είναι ο Γενάρης. Ας ακολουθήσουμε τη γενναιοδωρία του, όχι με δώρα και τετριμμένες ευχές. Αλλά με αισθήματα, ζεστή αγάπη και ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο που πονά και υποφέρει. Και σαν Ιανός, να έχουμε τη ματιά μας στραμμένη στο παρελθόν διδαχές ενοχές, μεταμέλειες) και το άλλο πρόσωπό μας, στο μέλλον με ελπίδα οράματα και ελπίδες. Καλό μήνα.
