*Του Γ. Καραβάνα (karavanas1@hotmail.com)
Τελευταία ακούμε συχνά ότι «η Ελλάδα έκανε ότι έπρεπε και τώρα είναι σειρά των πιστωτών να διευθετήσουν το ελληνικό πρόβλημα». Πράγματι, η Ελλάδα πήρε μέτρα με σημαντικό δημοσιονομικό αντίκτυπο. Υπό αυτή την έννοια είμαστε εντάξει με τους εταίρους μας. Με τις προοπτικές της χώρας μας όμως, είμαστε εντάξει; Έγιναν οι αλλαγές που θα μας επέτρεπαν να πιστεύουμε ότι το πρόβλημά μας θα λυθεί, αν αύριο εκταμιευθεί μια μεγάλη δόση; Η άποψή μου είναι πως «όχι». Όλο το προηγούμενο διάστημα οι ελληνικές κυβερνήσεις πήραν μέτρα, που μετρίασαν μεν την ποσοτική διάσταση του οικονομικού μας προβλήματος, ελάχιστα όμως έθιξαν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Πολύ φοβάμαι ότι η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα στην αρχή αναφορικά με τα διαρθρωτικά της προβλήματα – που δεν είναι μόνον οικονομικά αλλά και πολιτικά, πολιτιστικά, παιδείας –με ανοιχτό το ενδεχόμενο να ξαναβρεθεί στην ίδια θέση μετά από λίγα χρόνια, ακόμα κι αν πάρουμε σήμερα τη δόση. Αιτία των παραπάνω, ότι δεν βρέθηκε μέχρι σήμερα μια ηγεσία με όραμα για την Ελλάδα. Μια ηγεσία που να ξέρει πού θέλει να πάει τη χώρα και έχει σχέδιο για να τη φτάσει εκεί. Το μόνο που κάνουμε είναι να ακολουθούμε συμβουλές, για την τακτοποίηση των ταμειακών μας προβλημάτων. Συνθήκη αναγκαία αλλά όχι και ικανή για να οδηγηθεί η οικονομία σε πορεία σταθερότητας και βιώσιμης ανάπτυξης.
Παρακάτω θα προσπαθήσω να απαριθμήσω κάποιες από τις αλλαγές που δεν έγιναν αλλά είναι απαραίτητο να γίνουν. Ίσως το βασικότερο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (η αρνητική σχέση ανάμεσα στις εισαγωγές και τις εξαγωγές μας). Όσα χρήματα κι αν δανειστεί η Ελλάδα, αν δεν διορθωθεί η παραπάνω σχέση, αυτά μοιραία θα καταλήξουν ξανά σε ξένα χέρια, για την αγορά καταναλωτικών αγαθών. Έχω ξαναγράψει πως στην Ελλάδα απασχολούνται συγκριτικά πάρα πολλοί στους μη-εμπορεύσιμους κλάδους της οικονομίας (κυρίως στο Δημόσιο αλλά και στους τομείς του εμπορίου και των υπηρεσιών που απευθύνονται αποκλειστικά σε εγχώριους καταναλωτές) και πολύ λίγοι στους εμπορεύσιμους κλάδους της οικονομίας (παραγωγή αγαθών ή υπηρεσιών που μπορούν να πωληθούν σε ξένους ή να αντικαταστήσουν εισαγωγές). Για να αλλάξει αυτό, μεγάλος αριθμός ανθρώπων θα χρειαστεί τελικά να αλλάξει δουλειά! Αυτό πρακτικά σημαίνει περιορισμό της εγχώριας κατανάλωσης στο μέτρο των παραγωγικών μας δυνατοτήτων - και συνεπώς λουκέτο σε μία σειρά εσωστρεφών επιχειρήσεων – καθώς και απολύσεις στο Δημόσιο. Προς την κατεύθυνση αυτή, η μεν αγορά έχει προσαρμοστεί βιαίως, το δε Δημόσιο παραμένει ακόμα άθικτο. Αντί να μειώνουμε θέσεις, μειώνουμε μισθούς και συντάξεις, εξαθλιώνοντας ολόκληρες κοινωνικές ομάδες αλλά συντηρώντας απαράλλαχτο τον εσωστρεφή χαρακτήρα της οικονομίας μας. Και βεβαίως, δεν αρκεί να αφαιρέσεις αντιπαραγωγικές δουλειές, πρέπει και να προσθέσεις νέες, στους παραγωγικούς κλάδους (άλλο πράγμα να αλλάξεις δουλειά κι άλλο να μείνεις χωρίς δουλειά!). Για να συμβεί αυτό, πρέπει να δημιουργηθεί ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον. Κι εδώ όμως, κάνουμε το αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε: αντί να διευκολύνουμε την επιχειρηματικότητα, αφήνουμε απλήρωτο και υπερφορολογούμε τον ιδιωτικό τομέα (τον μόνον που μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας) κι οδηγούμε σε κλείσιμο ακόμα και υγιείς εξωστρεφείς επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό, καταφέρνουμε μεν να πετύχουμε τα ταμιακά αποτελέσματα που θα επιτρέψουν στους δανειστές μας να μας ξαναδανείσουν, καταστρέφουμε όμως συθέμελα την παραγωγική και κοινωνική μας βάση. Ο λόγος για τον οποίο το πολιτικό σύστημα κάνει αυτή την επιλογή, είναι ξεκάθαρος: οι διαρθρωτικές αλλαγές δημιουργούν συγκρούσεις με μεγαλύτερα και πιο οργανωμένα συμφέροντα συγκριτικά με τις οριζόντιες περικοπές.
Τι θα έπρεπε λοιπόν να γίνει για να μπει η Ελλάδα σε υγιείς βάσεις; 1. Να αλλάξει ο τρόπος που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα και να αναιρεθούν οι εξαρτήσεις του από οργανωμένες ομάδες. Αλλαγή του εκλογικού νόμου, περιορισμός της σταυροδοσίας, συνταγματική καθιέρωση ασυμβίβαστου εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας. 2. Αλλαγές στην ταχύτητα απόδοσης δικαιοσύνης αλλά και θέσπιση μηχανισμών για την άμεση επιβολή των δικαστικών αποφάσεων. 3. Αξιολόγηση παντού, με θέσπιση μετρήσιμων δεικτών υπό το καθεστώς ανωνυμίας κρινόμενου – κριτή και όπου απαιτείται σχηματισμός διακομματικών ή και διεθνών επιτροπών αξιολόγησης. 4. Ανάθεση με διαφανή κριτήρια, όσο το δυνατόν περισσότερων δραστηριοτήτων του κράτους σε ιδιώτες. Το Κράτος διατηρεί τις απαραίτητες δομές και λειτουργίες, σε ρόλο εγγυητή της νομιμότητας και της ασφάλειας στην κοινωνία και αμερόληπτου διαιτητή – αλλά όχι παίκτη – στην οικονομία. 5. Επένδυση στην Παιδεία. Έμφαση, εκτός των άλλων, στις βασικές γνώσεις για τη λειτουργία του Πολιτεύματος αλλά και της Οικονομίας. 6. Άνοιγμα, απελευθέρωση, απλοποίηση των διαδικασιών έναρξης επιχείρησης ή επαγγέλματος. Τέλος στα συντεχνιακά στεγανά και τα τοπικιστικά συμφέροντα. Κάθε νέος άνθρωπος που αισθάνεται ικανός να κάνει μία δουλειά κι έχει τα απαιτούμενα προσόντα γι’ αυτήν, θα πρέπει να μπορεί εύκολα να την κάνει. 7. Απλοποίηση και ελαστικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας, ώστε να συμπεριλαμβάνει όχι μόνο τα συμφέροντα όσων έχουν δουλειά, αλλά και όσων ζουν σε καθεστώς ανεργίας. 8. Εμπέδωση αισθήματος κοινωνικής δικαιοσύνης. Απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, μείωση των συντελεστών αλλά και αμείλικτη τιμωρία όσων παρανομούν. 9. Εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας και κοινωνικής συνοχής. Κατάργηση κοινωνικών επιδομάτων που σχετίζονται με το είδος κι όχι την ποσότητα της κοινωνικής ανάγκης. Στήριξη των φτωχότερων από τους πλουσιότερους με παράλληλη κατάργηση κάθε συντεχνιακού προνομίου. 10. Εμπιστοσύνη στους Έλληνες και τις δυνατότητές τους. Αλλαγή νοοτροπίας απέναντι στο κέρδος και την επιχειρηματικότητα. 11. Εξωστρέφεια αντί ξενοφοβίας και εθνικισμού. Οι Ελληνες βγήκαν πάντα κερδισμένοι όταν ανοίχτηκαν στον κόσμο. Αυτό θα πρέπει να κάνουν και τώρα, βασιζόμενοι στη δική τους παραγωγή, στον δικό τους πολιτισμό, στα δικά τους συγκριτικά πλεονεκτήματα. Είναι ανάγκη να καταργήσουμε άμεσα κάθε γραφειοκρατικό, συντεχνιακό ή άλλο εμπόδιο, που στέκεται μπροστά σ’ αυτή την πορεία.
Εκτός από τις απαραίτητες κινήσεις για την εκπλήρωση των ταμειακών μας υποχρεώσεων, είναι νομίζω πλέον καιρός να κάνουμε και τις αλλαγές που χρειαζόμαστε εμείς! Για τις περισσότερες μάλιστα δεν θα χρειαστεί να δαπανήσουμε ούτε ένα ευρώ! Θα χρειαστεί όμως, να σπάσουμε πολλά αυγά...
*Ο Γιώργος Καραβάνας είναι Μορ. Βιολόγος και μέλος της Κ.Ε. της ΔΡΑΣΗΣ (www.drassi.gr)
