Του Βασίλη Σιτρά, εκπαιδευτικού
Πώς θα σας φαίνονταν η ιδέα να σπουδάσετε στο Χάρβαντ; ‘Η στο περίφημο ΜΙΤ; ‘Η έστω στο Στάνφορντ; Πριν από χρόνια θα το θεωρούσατε αδύνατον εκτός αν ήσασταν κάποιος πολύ προικισμένος μαθητής ή γόνος μιας πλούσιας οικογένειας. Σήμερα είναι πιο απλό: κάνοντας ένα κλικ στον υπολογιστή σας (ή έστω ένα ταπ στην ταμπλέτα σας). Τα περίφημα αυτά πανεπιστήμια προσφέρουν δωρεάν (προς το παρόν!) ανοικτά δικτυακά μαθήματα σε ψηφιακή μορφή. Ήδη από τον Σεπτέμβριο πάνω από ένα εκατομμύριο σπουδαστές από όλο τον κόσμο παρακολουθούν αυτά τα μαθήματα, μετέχοντας σε ένα πείραμα που ίσως αλλάξει το τοπίο στην τριτοβάθμια κυρίως εκπαίδευση.
Τα ανοικτά πανεπιστημιακά μαθήματα μέσω διαδικτύου κλείνουν φέτος τα 10 χρόνια. Ήταν το 2002 όταν το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) αποφάσισε να διαθέσει υλικό από τα μαθήματα που διδάσκονται εκεί ελεύθερα στο διαδίκτυο. Το υλικό αποτελείτο από βιντεοσκοπημένες διαλέξεις των διάσημων καθηγητών του πανεπιστημίου καθώς και από σημειώσεις, ασκήσεις και τεστ αξιολόγησης. Τους μιμήθηκαν στη συνέχεια και άλλα πανεπιστήμια. Το τελευταίο όμως διάστημα υπήρξε μια επιτάχυνση στις εξελίξεις που προωθήθηκε πιθανόν από τις εξελίξεις στη μορφή των υπολογιστών: από τα netbooks στους υπολογιστές ταμπλέτες και φυσικά τις ταχύτητες σύνδεσης στο διαδίκτυο. Ήδη το ΜΙΤ έχει συμμαχήσει με το Χάρβαρντ για να προσφέρουν πλέον τα ανοικτά μαθήματα μέσω μιας ειδικής πλατφόρμας που την ονομάζουν EdX, ενώ αντίστοιχη πλατφόρμα δημιούργησαν τα πανεπιστήμια του Στάνφορντ και του Πρίνσετον με το όνομα Coursera.
Τα μαθήματα στις πλατφόρμες αυτές είναι πιο δομημένα από το αρχικό υλικό που είχε προσφέρει το ΜΙΤ. Τα μαθήματα πλέον έχουν συγκεκριμένες στιγμές έναρξης και συγκεκριμένη διάρκεια σε εβδομάδες με στόχους, περιεχόμενο κ.τ.λ. Τα μαθήματα δεν είναι απλές βιντεοδιαλέξεις, αλλά έχουν διαδραστικότητα: το μάθημα σταματάει για να απαντήσει ο μαθητής μια ερώτηση και συνεχίζει αφού υποβάλλει την απάντησή του. Τα μαθήματα συμπληρώνονται με ασκήσεις και διαγωνίσματα που διορθώνονται είτε αυτόματα, είτε από άλλους «φοιτητές». Υπάρχουν fora συζητήσεων και επικοινωνίας ώστε να δημιουργείται μια δικτυακή «κοινότητα μάθησης». Το καλοκαίρι παρακολούθησα μια τέτοια σειρά μαθημάτων και έμεινα ενθουσιασμένος. Υπάρχουν βέβαια και προβλήματα: αυτό της γλώσσας (τα μαθήματα είναι στα αγγλικά) και βέβαια το ότι δεν αποκτάς πτυχίο!
Το κίνημα βέβαια επεκτείνεται. Τα ελληνικά πανεπιστήμια πρόκειται και αυτά μέσω του ΕΣΠΑ να χρηματοδοτηθούν για την ανάπτυξη τέτοιου υλικού. Γενικότερα πάρα πολλά πανεπιστήμια στον κόσμο διαθέτουν μέσω των ιστοσελίδων τους ψηφιακό υλικό που απευθύνεται κυρίως στους φοιτητές τους. Στην ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπάρχει το ψηφιακό φροντιστήριο του υπουργείου Παιδείας που στηρίζεται στην ελληνική πλατφόρμα opeNeClass. Διεθνώς υπάρχει το ψηφιακό φροντιστήριο της Khan Academy που υποστηρίζεται από τον Μπιλ Γκέιτς και τη Microsoft. Πολλές εμπορικές εταιρίες διαθέτουν ψηφιακά μαθήματα στο διαδίκτυο, όμως όχι δωρεάν. Ποιος είναι ο ρόλος των δασκάλων σε όλο αυτό το σύστημα; Μήπως απειλείται η θέση τους;
Οι νέες παιδαγωγικές απόψεις για αυτό υιοθετούν τη μέθοδο της «αντεστραμμένης» μάθησης (flipped learning). Στην παραδοσιακή τάξη ο δάσκαλος παραδίδει το μάθημα και οι μαθητές εμπεδώνουν τη γνώση με ασκήσεις στο σπίτι. Στη νέα αυτή παιδαγωγική ο μαθητής βλέπει το μάθημα στο σπίτι στον υπολογιστή του, το σκέφτεται, κάνει ασκήσεις και την άλλη μέρα συζητά τις απορίες, τα προβλήματα με τον δάσκαλο στην τάξη. Οι υποστηρικτές της μεθόδου ισχυρίζονται ότι η σχολική αποτυχία έπεσε με τη μέθοδο αυτή από το 45% στο 20%. Και αυτό οφείλεται στο νέο ρόλο του δασκάλου αλλά και τη συνδρομή της συνεργατικής και της ενεργού μάθησης που προωθείται με τον τρόπο αυτό. Σε πιθανούς προβληματισμούς που προκύπτουν για την πρακτικότητα της μεθόδου (έχουν οι μαθητές σύνδεση ίντερνετ στο σπίτι;) απαντούν ότι υπάρχουν λύσεις (οι μαθητές αυτοί για παράδειγμα παίρνουν τις βιντεοδιαλέξεις σε DVD).
Υπάρχουν σίγουρα πολλές πτυχές του θέματος, άλλες ορατές άλλες αόρατες. Δεν φιλοδοξώ στο άρθρο αυτό να τις καλύψω. Ένας φίλος μου είπε: «Εχουν σκοπό να βγάλουν λεφτά από αυτό!». Θα συμφωνήσετε όμως ότι με τη συνδρομή της τεχνολογίας, η εκπαίδευση βρίσκεται σε μια «προ-επαναστατική» περίοδο. Σε δύσκολες στιγμές που περνάμε σαν χώρα και σαν πολίτες οφείλουμε να είμαστε ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι. Όχι σαν εκείνον τον βασιλιά του παραμυθιού που μια παιδική φωνή φανέρωσε τη γύμνια του μπροστά σε όλους του τους υπηκόους.
