Κάθε χρόνο στην επέτειο του έπους του ’40 αυτό το ερώτημα κοντεύει να προκαλέσει casus belli για το ποιος το είπε. Το «ΟΧΙ» (το πρώτο) το είπε το αντιτορπιλικό Έλλη στις 15 Αυγούστου του ’40 στο λιμάνι της Τήνου.
Οι μόνιμα διχασμένοι Έλληνες γίνονται μια ατσάλινη γροθιά όταν τους θίξεις το φιλότιμο ή και το θρησκευτικό συναίσθημα. Αυτό έγινε εκείνη την ημέρα. «Αυτό το βόδι το μανό που τόσο βαθιά μουγκρίζει, τόσο εύκολα μυγιάζεται και ανεμογυρίζει και που το κράζουνε λαό!» Βαλαωρίτης.
Ο Μεταξάς το είπε επίσημα εξ ονόματος του ελληνικού λαού στις 28 Οκτωβρίου του ’40. Αυτός ο ψίθυρος με τα τρία γράμματα έγινε ολύμπια βροντή που την άκουσαν η θάλασσα και τα βουνά, οι λαγκαδιές, τα δένδρα και την έκαναν πολεμική ιαχή, την είπανε αέρα.
Το είπε σε συνέχεια η πεζοπόρα φάλαγγα που από την Καλαμπάκα ίσαμε το Καλπάκι με το «το χαμόγελο στα χείλη» έσπασαν κάθε ρεκόρ αθλητικής πεζοπορίας!
Το είπε η Βέμπο με τραγούδι και η ανατριχίλα εκμηδένισε τον φόβο του θανάτου.
Το είπαν οι γυναίκες της Πίνδου, οι μανάδες, όλες οι μανάδες, που παρά τον κάματο της ημέρας ξενυχτούσαν για να πλέξουν κάλτσες και φανέλες για τα παλικάρια.
Το είπε, τέλος, ο Ζαχαριάδης από τις φυλακές της Κέρκυρας. Η στερεότυπη πρωινή «καλημέρα» αντικαταστάθηκε από το «τι νέα από το μέτωπο; Προχωρεί ο στρατός μας;».
Και όμως, πολύ σύντομα αυτό το όχι έγινε γιατί; Όταν οι ήρωές μας επέστρεψαν από το μέτωπο με κεφάλι σκυφτό, ταπεινωμένοι και ντροπιασμένοι σαν απατημένοι σύζυγοι. Γιατί; Γιατί;
Ο Ι. Μεταξάς ήταν ένας χαρισματικός ηγέτης. Ευθύς, πατριώτης, διπλωμάτης, άριστος στρατιωτικός και φοβερός «γιδοκυνηγός». Είχε όμως βαθιά επηρεαστεί από το πολιτικό status της εποχής, τον φασισμό, που είχε επικρατήσει στη μισή Ευρώπη. Ακόμα και ο Βενιζέλος έγινε θαυμαστής του Μπενίτο. Πόσο μάλλον ο γερμανοσπούδαστος Μεταξάς να μην θαυμάζει τον ναζισμό! Έτσι «κατέβηκε» στην πολιτική με πλήρη στρατιωτική εξάρτυση...
Όμως, η πολιτική του διαίσθηση τον οδήγησε να πολεμήσει ενάντια στον «άξονα», παρά την ιδεολογική του συγγένεια. Αξίζει να αναφερθεί πως ο αυτοεξόριστος στο Παρίσι Βενιζέλος έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον βασιλιά για την επιλογή του να κάνει πρωθυπουργό τον Μεταξά.
Επιπλέον, ο Μεταξάς είπε το «όχι» για τον ίδιο λόγο που ο Πλαστήρας είπε το «ναι» για την εκτέλεση των «έξι» να καταλαγιάσουν τη λαϊκή οργή!
Παρά τα αρνητικά που του καταλογίζουν και δεν είναι λίγα ούτε άδικα «το τελευταίο εκβάν» του δίνει το εισιτήριο για να περάσει στο πάνθεο των «Μεγάλων».
Σπύρος Χαλικιάς
