Του Αποστόλου Ποντίκα, δασκάλου, θεολόγου, φιλολόγου, πτυχ. Πολιτικών Επιστημών, επιτ. σχολικού συμβούλου
Συχνά οι μαθητές διατυπώνουν εύλογα ερωτήματα, στους δασκάλους και καθηγητές τους για τους αγγέλους: Τι είναι οι άγγελοι: Πού κατοικούν; Ποιος τους έκανε; Μήπως, εκτός από τον Μιχαήλ και Γαβριήλ, που η εκκλησία μας τους τιμά στις 8 Νοεμβρίου, υπάρχουν και άλλοι άγγελοι; Τι είναι ο Σατανάς και ποιο είναι το έργο του; Με την ευκαιρία της εορτής των Αρχαγγέλων, Μιχαήλ και Γαβριήλ, προστάτες της Αεροπορίας μας, αναφερόμαστε για τους αγγέλους στο παρόν άρθρο μας.
Ο όρος άγγελος, σημαίνει τον αγγελιοφόρο, δηλαδή αυτόν που φέρνει ειδήσεις. Τη λέξη αυτή χρησιμοποίησαν οι Εβδομήκοντα, οι μεταφραστές της Παλαιάς Διαθήκης, για να αποδώσουν την εβραϊκή λέξη «μαλ-ακ» που σημαίνει αγγελιαφόρος, υπηρέτης. Άλλωστε, οι ρίζες της πίστης στην ύπαρξη επουρανίων δυνάμεων που μεταφέρουν τις βουλές του Θεού και καθοδηγούν τους ανθρώπους χάνονται στο διάβα των αιώνων. Ο άνθρωπος για να καταλάβει καλύτερα τους αγγέλους τους έδωσε μορφή, όπως αντίστοιχα συνέβη και με το θείο.
Οι άγγελοι είναι πνευματικά δημιουργήματα του Θεού που σύμφωνα με την Πατερική διδασκαλία, πλάστηκαν προτού ακόμα γίνει ο υλικός κόσμος και έχουν διττό έργο: Να ανακοινώνουν το θείο θέλημα και να εκτελούν τις θείες εντολές. Το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, η Γένεση, μαρτυρεί την παρουσία των αγγέλων, ενώ η Καινή Διαθήκη εισάγει την ύπαρξη αγγέλων με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Είναι οι άγγελοι «αι στρατιαί», η Αυλή του Θεού, όντα πνευματικά, ισχυρά, λογικά, απεσταλμένα από τον Θεό στους ανθρώπους, οι οποίοι ανακοινώνουν το θέλημά του και τους καθοδηγούν.
Κατά τον Διονύσιο Αρεοπαγίτη «ο άγγελος είναι μια εικόνα του Θεού, μια φανέρωση του ακτίστου φωτός, ένας λαμπρός ήλιος, ολοκάθαρος καθρέφτης, χωρίς ρύπο ή κηλίδα, που δέχεται όλη την ομορφιά από την αγάπη και καλοσύνη του Θεού και την αντανακλά μέσα σε μια μυστική σιωπή». Είναι παρόντες σε όλα τα περιστατικά της επίγειας ζωής του Χριστού, όπως στην Ανάσταση, Ανάληψη, Αποκάλυψη, κ.λπ. Είναι ο συνδετικός κρίκος της χριστιανοσύνης και αυτό φαίνεται στο Σύμβολο της Πίστεως, «Ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων αοράτων».
Οι άγγελοι δεν ζουν σε αισθητό υλικό κόσμο, αφού είναι πνευματικά όντα. Ο Ι. Δαμασκηνός τονίζει ότι ζουν σε πνευματικούς, αιθέριους τόπους και έχουν ελαφριά και ευκίνητη φύση. Είναι όντα πνευματικά κατώτερα του Θεού, αλλά ανώτερα από τον άνθρωπο. Μόνο ένας άνθρωπος τους ξεπέρασε, η Παναγία, μέσω της οποίας έγινε η ενσάρκωση του θείου Λόγου.
Εξάλλου, στη λειτουργική ζωή της εκκλησίας ψάλλεται: «Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξωτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ». Σύμφωνα με την Πατερική διδασκαλία, οι άγγελοι έχουν λεπτό σώμα, αίθριο και άφθαρτο. Βέβαια, η παραδοχή αυτή δεν αναιρεί το ασώματο και νοερό της φύσης τους, το απρόσβλητο απο τη φθορά και τον θάνατο, ο οποίος είναι ίδιον των ανθρώπων. Οι άγγελοι διαθέτουν και το αυτεξούσιο, όπως και οι άνθρωποι. Ακριβώς, για τον λόγο αυτό ανυψώνονται σε πλέον εξελιγμένες πνευματικές σφαίρες, αλλά και εκπίπτουν, όπως, συνέβη με τον Εωσφόρο.
Οι άγγελοι, παρά τις θαυμαστές ικανότητες δεν είναι παντοδύναμοι, αφού είναι δημιουργήματα του Θεού και απλά είναι οι προνομιακοί εντολοδόχοι της θείας βούλησης. Οι άγγελοι είναι αναρίθμητοι και οι Πατέρες συμφωνούν ότι μερίζονται σε γένη, ανεξάρτητα μεταξύ τους και κατατάσσονται σε εννέα τάγματα: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι, Κυριότητες, Εξουσίες, Δυνάμεις, Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι. Επίσης διακρίνονται σε τρεις χορούς: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι. Δεν έχουν άμεση σχέση με τον άνθρωπο, αλλά είναι αφοσιωμένοι στην αγάπη του Θεού. Κυριότητες, Εξουσίες, Δυνάμεις. Είναι οι κυρίαρχοι του διαστήματος και των άστρων. Αρχές, Άγγελοι, Αρχάγγελοι.
Μολαταύτα, όμως, οι άγγελοι είναι οι προστάτες των ανθρώπων, οι άγρυπνοι φύλακες των παιδιών και ταχυδρόμοι του Θεού. Βέβαια, οι άνθρωποι από το σύνολο των επουρανίων δυνάμεων γνωρίζουν μόνο τα ονόματα τεσσάρων Αρχαγγέλων. Οι πιο γνωστοί είναι:
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Το όνομά του σημαίνει «Ποιος μοιάζει με τον Θεό» και θεωρείται ο κορυφαίος των ουρανίων πνευμάτων, αφού νίκησε και τον Εωσφόρο και τον έδιωξε από τον Παράδεισο.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Το όνομά του σημαίνει «Άνθρωπος του Θεού» και τον γνωρίζουμε από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Ο Αρχάγγελος Ραφαήλ. Το όνομά του σημαίνει: «Ο Υπηρέτης του Θεού» και είναι ο πρώτος ανάμεσα στους φύλακες αγγέλους, που παράλληλα μεταφέρει στον Θεό τις προσευχές των ανθρώπων.
Ο Αρχάγγελος Ουριήλ. Το όνομά του σημαίνει: «Το πυρ του Θεού» και είναι ο ερμηνευτής άγγελος των προφητειών. Βέβαια, υπήρξαν και οι «πεπτωκότες άγγελοι», που πριν την πτώση τους είχαν προνομιακή θέση. Τέτοιος πεπτωκώς άγγελος είναι ο Εωσφόρος, δηλαδή, αυτός που φέρνει το φως. Ο Εωσφόρος, έπεσε και έγινε μετά, Σατανάς, αφού θαμπώθηκε από την ωραιότητα της αγγελικής φύσης του και οδηγήθηκε στην οίηση, την υπερηφάνεια και στη συνέχεια στην πτώση.
Ο προφήτης Ησαΐας για την υπερηφάνεια και την αλαζονεία του Εωσφόρου λέγει τα εξής λόγια: «Θα ανέβω στον ουρανό, πάνω από τα άστρα, θα βάλω το θρόνο μου, θα καθίσω στην ψηλότερη κορυφή του βουνού, όπου θα στήσω το θρόνο μου. Θα ανέβω πάνω από τα σύννεφα, θα γίνω όμοιος με τον Θεό». Ο Σατανάς, γνώριζε συνειδητά το τι έκανε και για τον λόγο αυτό οι άνθρωποι τον αποκαλούν πρακτικότερα, Διάβολο, δηλαδή, αντίπαλο, αντίδικο. Παρόλα, αυτά, ο Θεός του έδωσε δύναμη, ίση με αυτή των Χερουβείμ, για να πειράζει τους ανθρώπους, να τους δοκιμάζει και να τους σπρώχνει στην αμαρτία. Οι δυνατοί και οι πιστοί στον Θεό δεν θα τον ακολουθήσουν και θα μείνουν ακλόνητοι.
Ο Ι. Θεολόγος, για τον αγώνα των αγγελικών δυνάμεων λέγει τα εξής: «Υστερα έγινε πόλεμος στον ουρανό. Ο Μιχαήλ και οι άγγελοί του πολεμούσαν κατά του δράκου και των αγγέλων του και δεν βρέθηκε τόπος για αυτούς στον ουρανό. Και ρίχτηκε κάτω ο δράκος, το μεγάλο φίδι που ονομάζεται διάβολος ή Σατανάς, αυτός που πλανά την οικουμένη. Χαρείτε για αυτό ουρανοί και όσοι κατοικείτε σε αυτόν. Αλίμονο στη γη και στη θάλασσα, διότι ο διάβολος κατέβηκε με μεγάλο θυμό, επειδή ξέρει ότι λίγος είναι ο καιρός του». Σύμφωνα με τη ορθόδοξη θεολογία, η κυριαρχία του Σατανά είναι απατηλή και πρόσκαιρη γιατί θα κυριαρχήσει το Καλό και αυτό εξαρτάται από την ανθρώπινη ηθική συμπεριφορά. Επίσης, για το λόγο αυτό ο Αρχάγγελος Μιχαήλ μάχεται τον Σατανά, αφού έχει τη φροντίδα του ανθρώπινου γένους. Στην αντίληψη του λαού μας, οι άγγελοι κατέχουν σημαντική θέση, αφού πιστεύουν ότι αυτοί καθοδηγούν τη ζωή τους και ότι ο καθένας έχει έναν ξεχωριστό άγγελο προστάτη και φύλακα. Άλλωστε, πολλοί πιστεύουν ότι τα μικρά παιδιά που φεύγουν γρήγορα από τη ζωή είναι τόσο αγνά και αναμάρτητα, που ο Θεός τα κάνει αγγέλους και φύλακες- προστάτες των ανθρώπων.
