Του Αποστόλου Ποντίκα, δασκάλου, θεολόγου, φιλολόγου, πτυχ. Πολιτικών Επιστημών, επιτ. σχολικού συμβούλου.
Τα πολεμικά γεγονότα των ετών 1912-1913, αποτελούν σημαντικό σταθμό στην ιστορία του έθνους, μετά την εξέγερση του 1821, οπότε σχηματίστηκε και το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Αλλά, όμως, η κατάληξη του Οσμανοελληνικού πολέμου του 1897, έκοψε τα όνειρα των Ελλήνων για αποκατάσταση των εθνικών εδαφών.
Εξάλλου, ο Μακεδονικός Αγώνας, η πρώτη οργανωμένη ένοπλη προσπάθεια αποτέλεσε το προοίμιο για τη νέα κατάσταση που διαμορφωνόταν στη χώρα μας από τις αρχές του 19ου αιώνα. Επίσης, η απολυταρχική διακυβέρνηση του σουλτάνου Αbdulhamit, βοήθησε να βγει σύντομα η χώρα μας σε έναν ένδοξο πόλεμο. Ο Βενιζέλος, ως κυβερνήτης της χώρας, γνώριζε καλά ότι ένας οργανωμένος και εξοπλισμένος ελληνικός στρατός θα ήταν υπολογίσιμος στις βαλκανικές και ευρωπαϊκές χώρες. Για τον λόγο αυτό προέβη στην ίδρυση ειδικών ταμείων και οργανισμών, για την προμήθεια σύγχρονων στρατιωτικών υλικών μέσων και εφοδίων. Έτσι, στις αρχές του 1912, ο ελληνικός στρατός αποτελείται από τέσσερις μεραρχίες τριών συνταγμάτων πεζικού και ενός πεδινού πυροβολικού. Επίσης είχε έξι Τάγματα Ευζώνων, δύο Μοίρες Ορειβατικού Πυροβολικού, μια Βαρέος Πυροβολικού, τρία Συντάγματα Ιππικού και δύο Μηχανικού. Στο τέλος του καλοκαιριού του 1912 ήταν έτοιμος ο στρατός να αντιμετωπίσει τους Τούρκους.
Η επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908, με το σύνθημα «η Τουρκία στους Τούρκους», είχε ως αποτέλεσμα να επιβληθούν σε βάρος των μη μουσουλμανικών πληθυσμών άγρια και σκληρά μέτρα. Η Βουλγαρία άρχισε να εξοπλίζεται με απώτερο στόχο την έξοδο προς το Αιγαίο, με την κατάληψη Θρακικών περιοχών, αλλά και με όνειρο να μπουν στη Θεσσαλονίκη. Η Σερβία, ήθελε την επέκταση των συνόρων της προς το Νότο, ενώ το μικρό Μαυροβούνιο ένιωθε τις απειλές των Τουρκαλβανών. Τα ευρωπαϊκά κράτη παίζουν το δικό τους παιχνίδι, ανάλογα με τα συμφέροντά τους, όπως το κάνουν και σήμερα Στις 29 Φεβρουαρίου υπογράφεται η Βουλγαροσερβική συνθήκη και παράλληλα στρατιωτική σύμβαση. Η ελληνική κυβέρνηση είχε αρχίσει συζητήσεις με τη Βουλγαρία και υπογράφηκε στη Σόφια πρωτόκολλο αμυντικής συμμαχίας, η οποία πρόβλεπε την ουδετερότητα της Βουλγαρίας σε περίπτωση πολέμου με την Τουρκία, λόγω του Κρητικού ζητήματος. Επίσης, υπογράφηκε ελληνοβουλγαρική στρατιωτική σύμβαση, κατά την οποία η Βουλγαρία, σε περίπτωση που η Τουρκία χτυπούσε μια από τις δύο χώρες, θα διέθετε 300.000 στρατό και η Ελλάδα τον στόλο της με 120.000 άνδρες. Βέβαια, όλα έδειχναν ότι ο πόλεμος ήταν προ των πυλών και οι προετοιμασίες είχαν αρχίσει. Στην πανεθνική αυτή προσπάθεια ο παροικιακός και ο αλύτρωτος ελληνισμός δεν μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος στο κάλεσμα της Μάνας Πατρίδας. Απλοί πολίτες, πλούσιοι και φτωχοί στέλνουν λίρες και χρήματα, ενώ μεγάλος αριθμός εθελοντών από την Κύπρο, Αίγυπτο, Ρωσία και Αμερική καταφθάνει να καταταγεί στις τάξεις του ελληνικού στρατού. Στις 10 Σεπτεμβρίου γίνεται κατάληψη της αυτόνομης Σάμου και μετά από οκτώ ημέρες κηρύσσεται επιστράτευση των ελληνικών δυνάμεων. Στην ίδια περίοδο γίνονται δεκτοί από την ελληνική Βουλή οι Κρήτες βουλευτές. Στις 30 Σεπτεμβρίου, η Ελλάδα, Βουλγαρία και η Σερβία, αφού ενημέρωσαν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις με διακοίνωση, επέδωσαν τελεσίγραφο στην Υψηλή Πύλη, που αφορούσε στις χριστιανικές εθνότητες των βαλκανικών περιοχών. Οι Τούρκοι, όμως το απέρριψαν και ανακάλεσαν τους διπλωμάτες τους από τις χώρες αυτές. Οι Βαλκάνιοι σύμμαχοι στις 4 Οκτωβρίου κήρυξαν τον πόλεμο. Την επόμενη ο Έλληνας πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, ανακοίνωσε στην άλλη πλευρά τη διακοπή των σχέσεων των δύο κρατών και την κήρυξη του πολέμου. Με το χάραμα της άλλης ημέρας τα προκεχωρημένα τμήματα του ελληνικού στρατού πέρασαν τη μεθοριακή γραμμή. Ο αξιωματικός, πιλότος της αεροπορίας μας, Δ. Καμπέρος εκτελεί την πρώτη πολεμική πτήση, με στόχο να κατοπτεύσει τις εχθρικές θέσεις. Τα σύνορα του ελεύθερου ελληνικού κράτους ήταν στην περιοχή Μελούνας της Ελασσόνας και ολόκληρη η επαρχία ήταν ακόμα σκλαβωμένη στους Τούρκους. Ο ελληνικός στρατός στις 6 Οκτωβρίου 1912 από τη Μελούνα μπαίνει στην πόλη της Ελασσόνας και την απελευθερώνει από τον τουρκικό ζυγό. Παράλληλα με την επέμβαση του στρατού στην Ελασσόνα, μια στρατιωτική δύναμη με τον λοχαγό Μαζαράκη, έφτασε στον Όλυμπο και ξεσήκωσε τους κατοίκους των χωριών, ενώ στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς το Λιτόχωρο και κατέλαβε την Καρίτσα και το Δίον. Μετά την απελευθέρωση της Ελασσόνας, ο ελληνικός στρατός προχώρησε βόρεια και επιτέθηκε εναντίον της αμυντικής γραμμής των Τούρκων στο Σαραντάπορο. Το στενό του Σαρανταπόρου το είχαν χαρακτηρίσει οι στρατηγοί, Φον ντερ Γκόλτς και Βοσέρ, ως απόρθητο μέρος.
Σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο του ελληνικού επιτελείου, ταυτόχρονα με τη μετωπική επίθεση της πρώτης, δεύτερης και τρίτης μεραρχίας, αποφασίστηκε να εξαπολυθεί επίθεση και από την τέταρτη και πέμπτη μεραρχία του ευζωνικού. Για την εκτέλεση του σχεδίου, οι ελληνικές δυνάμεις πήραν τις προκαθορισμένες θέσεις τους από τις 8 Οκτωβρίου, ενώ η επίθεση άρχισε την επόμενη ημέρα. Μετά από σκληρή μάχη, η οποία προκάλεσε αρκετές απώλειες και στις δύο πλευρές, οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη νύχτα την αμυντική γραμμή του Σαρανταπόρου και αποχώρησαν προς τα Σέρβια, Κοζάνη και από εκεί προς τη Βέροια και Θεσσαλονίκη, αφήνοντας ελεύθερο πια το έδαφος στις ελληνικές δυνάμεις. Έτσι, ολόκληρη η επαρχία Ελασσόνας έγινε πια ελεύθερη και τράβηξε το δρόμο της ανασυγκρότησης μέσα στο ελληνικό κράτος.
Μετά την απελευθέρωση της επαρχίας Ελασσόνας, σειρά είχε η Θεσσαλονίκη. Την 26η προς 27η Οκτωβρίου, ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στη Θεσσαλονίκη, ημέρα γιορτής του προστάτη της Αγίου Δημητρίου. Η πρωτεύουσα της Μακεδονίας, ύστερα από αιώνες σκλαβιάς ντύνεται στα γαλανόλευκα. Ο ευρωπαϊκός Τύπος, ενώ πριν απέτρεπε την Ελλάδα από την πολεμική δράση, τώρα πλέκει το εγκώμιο για τον ελληνικό στρατό. Ο στρατός στη συνέχεια απελευθέρωσε όλες τις μακεδονικές πόλεις και χωριά. Την ίδια περίοδο ο Π. Κουντουριώτης με τον πολεμικό μας στόλο ελευθερώνει τα διαμαντένια νησιά μας που κοσμούν σήμερα τη βορειοανατολική θάλασσα της χώρας μας. Καταναυμαχεί τον εχθρικό στόλο, ο οποίος καταδιωκόμενος επιστρέφει στον Ελλήσποντο. Στην όλη αυτή πολεμική ατμόσφαιρα μόνο το φρουριακό συγκρότημα των Ιωαννίνων αντιστεκόταν. Στις 22 Νοεμβρίου συμφωνήθηκε ανακωχή μεταξύ των εμπολέμων, των συμμάχων και των Τούρκων, στην οποία η Ελλάδα δεν συναίνεσε. Παράλληλα δυνάμεις από τη Μακεδονία ενίσχυσαν το μέτωπο της Ηπείρου, προετοιμάζοντας έτσι την ώρα της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, αλλά και της δυτικής Β’ Ηπείρου. Η επίθεση στην Ήπειρο έγινε στις 22 Φεβρουαρίου, οπότε καταλήφθηκε η πόλη των Ιωαννίνων. Η προέλαση του στρατού μας συνεχίστηκε προς τη Β’ Ήπειρο, η οποία απελευθερώθηκε μέχρι τη γραμμή Τεπελένι- Κλεισούρα- Πρεμετή-Λεσκοβίκι-Κορυτσά. Στις 17 Μαΐου υπογράφηκε στο Ανάκτορο του Αϊ Ιακώβου στο Λονδίνο συνθήκη μεταξύ των συμμάχων και της Οσμανικής Τουρκίας, η οποία παραιτείτο από τα δικαιώματά της επί των εδαφών της στη Βαλκανική Χερσόνησο μέχρι της γραμμής Αίνου- Μηδίας και επί της νήσου Κρήτης.
Συνοπτικά, τα κύρια γεγονότα του πολέμου αυτού είναι: Στις 5 Οκτωβρίου έγινε η κήρυξη του πολέμου. Στις 6 του μηνός έγινε η απελευθέρωση της Ελασσόνας, στις 8, απελευθέρωση της Λήμνου και στις 9 Οκτωβρίου νίκη του στρατού στα στενά του Σαρανταπόρου. Στις 10 του μήνα, απελευθέρωση Σερβίων, Γρίμποβου και στις 11 της Κοζάνης. Στις 16 Οκτωβρίου απελευθερώνεται η Βέροια, Κατερίνη, στις 17, η Νάουσα, στις 18 το Αμύνταιο και η Έδεσσα, τα νησιά Ίμβρος, Θάσος, Αγιος Ευστράτιος, στις 19 η Σαμοθράκη, στις 20 τα Γιαννιτσά και η Σιάτιστα. Στις 21 Οκτωβρίου η Πρέβεζα, τα Ψαρά, στις 22 η Νιγρίτα, στις 24 η νήσος Τένεδος. Στις 26 Οκτωβρίου απελευθερώνεται η νυφούλα του Θερμαϊκού Θεσσαλονίκη. Στις 27 η Ελευθερούπολη, στις 31 το Μέτσοβο. Στις 4 Νοεμβρίου, απελευθερώνεται η Ικαρία, στις 5, η Χειμάρα, στις 7 η Φλώρινα, στις 8 η Λέσβος, στις 11 η Καστοριά και η Χίος και στις 21 οι Άγιοι Σαράντα. Στις 7 Δεκεμβρίου η Κορυτσά. Στις 21 Φεβρουαρίου τα Γιάννενα, στις 2 Μαρτίου η Σάμος, στις 5 Μαρτίου το Αργυρόκαστρο και στις 17 Μαϊου υπογράφηκε η συνθήκη ειρήνης.
Η Ελλάδα, χάρη στη θυσία των παιδιών της είχε κερδίσει τη νίκη, την αξιοπρέπεια και την αναγνώριση από την Ευρώπη.
