Μ.Ε. Λαγκουβάρδου
ΠΩΣ ΝΑ ΩΦΕΛΗΘΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ ΕΝΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ
Για να ωφεληθείς από το διάβασμα ενός βιβλίου πρέπει να μην ακολουθείς κατά γράμμα τη σκέψη του συγγραφέα, όσο σπουδαίος κι αν είναι. Πρέπει να δεις τα πράγματα με τον δικό σου τρόπο. Το διάβασμα είναι αναδημιουργία. Στη μουσική επίσης είναι περίπου το ίδιο είτε ερμηνευτής είσαι, είτε απλός ακροατής. Στη μουσική δεν είσαι καλός ερμηνευτής, αν παίζεις κάτι ακριβώς όπως το έμαθες. Παρόλο που εργάστηκες σκληρά για να το μάθεις. Έπαιζες πολύ καιρό τη συγκεκριμένη μουσική μέτρο το μέτρο και φράση τη φράση, ώσπου έμαθες να παίζεις χωρίς το παραμικρό λάθος.
Αυτό όμως δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή. Η δημιουργία αρχίζει από τη στιγμή, που παίζεις σαν να είναι για πρώτη φορά. Διαφορετικά θα παίζεις σαν να προσπαθείς να θυμηθείς, σαν να αντιγράφεις και στην τέχνη (το ίδιο και στη ζωή) δεν είναι καλή η αντιγραφή ή η μίμηση, αλλά η πρωτότυπη δημιουργία.
Το βιβλίο σε βοηθάει να δεις με το δικό σου τρόπο τα πράγματα που έχει δει ο συγγραφέας με το δικό του τρόπο. Δεν σου δίνει έναν κόσμο δημιουργημένο από αυτόν, για να τον δεχτείς, αλλά για να το αναδημιουργήσεις με τα δικά σου δεδομένα. Αυτό το χάρισμα έχει ο λόγος, ότι καθένας που τον χρησιμοποιεί ως δημιουργός, είτε ως αναγνώστης δημιουργεί τον κόσμο, αντίθετα με την εικόνα της τηλεόρασης, που δεν μπορείς παρά να δεχτείς παθητικά.
Σ’ αυτό το σημείο βρίσκεται ίσως η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ του βιβλίου και της τηλοψίας. Το βιβλίο απελευθερώνει όλες τις δημιουργικές ικανότητες του αναγνώστη, ενώ η τηλοψία περιορίζει τις δημιουργικές ικανότητες του θεατή επιβάλλοντας από τις υπάρχουσες άπειρες απόψεις τη μια και μόνη φτωχή άποψη, τη δική της, που προορίζεται για όλους!
Αυτό που κάνει την τηλεόραση υπ’ αριθμόν ένα εχθρό της παιδείας, δημόσιο ή ατομικό, είναι πως κατορθώνει να αποθαρρύνει τα παιδιά και τους γονείς τους από κάθε επίμονη περιέργεια και κατάκτηση, κάνοντας αυτό που δεν έχει ιδωθεί και γνωσθεί, άχρηστο για τη διανοητική τους προσπάθεια. Κατορθώνει να πενιχροποιήσει την αναζήτηση του αγνώστου επιβάλλοντας αυτό που είναι ιδωμένο και ήδη γνωστό». (Αλαίν Μπεντολίλα, Ευθύνη, Απρίλιος 2005).
Ο Αλαίν Μπεντολίλα, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, καταλήγει στο συμπέρασμα πως η τηλεοπτική παραγωγή οδηγεί προοδευτικά στο να χάνουν οι μαθητές την τόλμη, το θάρρος και τη γεύση της απόλαυσης του νοήματος που έπλασε ένας άλλος. Η τηλοψία επιβάλλει καταχρηστικά μια κουλτούρα του προλεχθέντος, του προβλεφθέντος, που συνιστά ένα είδος συμβολαίου ασφαλείας κατά όλων των κινδύνων της ασάφειας, της παρερμηνείας ή της ασυμφωνίας που αποτελούν για την ανάγνωση μια περιπέτεια κυριολεκτικά ανθρώπινη.
Όσο είναι καιρός ας προσπαθήσουμε να περισώσουμε τις δημιουργικές μας ικανότητες μπροστά στον οδοστρωτήρα της τηλοψίας. Το διάβασμα του βιβλίου υπερασπίζεται την ελευθερία του πνεύματός μας.
«Αφήστε κάθε εντύπωση, κάθε σπόρο συναισθήματος να ωριμάζει μέσα μας, στο χώρο του ανείπωτου, του υποσυνειδήτου, όπου δεν φτάνει η νόησή σας, και με βαθιά ταπείνωση και υπομονή προσμείνατε την ώρα που θα γεννηθεί ένα καινούργιο φεγγοβόλημα: αυτό και μόνο θα πει «ζω την τέχνη», είτε απλός πιστός της είσαι, είτε δημιουργός της» (Ρίλκε).
