Του Φίλιππου Ζάχαρη (phil.zaharis@gmail.com)
Η Αυστρία, η Γερμανία και το Βέλγιο ανακύκλωσαν το μεγαλύτερο ποσοστό δημοτικών αποβλήτων στην Ευρώπη το 2010. Παρά το γεγονός ότι σε ορισμένες χώρες τα ποσοστά ανακύκλωσης έχουν αυξηθεί ραγδαία, η Ευρώπη εξακολουθεί να σπαταλά τεράστιες ποσότητες πολύτιμων πόρων στέλνοντας τα απόβλητα στους χώρους υγειονομικής ταφής, ενώ πολλές χώρες κινδυνεύουν να μείνουν πίσω στην επίτευξη των νομικά δεσμευτικών στόχων ανακύκλωσης. Αυτά και άλλα πολλά καταγράφει η νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) που εξετάζει τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων, τα οποία αποτελούνται κυρίως από οικιακά απόβλητα, σε 27 κράτη - μέλη της ΕΕ, την Κροατία, την Ισλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία και την Τουρκία.Τα ποσοστά ανακύκλωσης είναι υψηλότερα στην Αυστρία με 63%, ακολουθούμενη από τη Γερμανία (62%), το Βέλγιο (58%), τις Κάτω Χώρες (51%) και την Ελβετία (51%). Τα αστικά απόβλητα που παράγει ο μέσος πολίτης της Σλοβακίας, σύμφωνα με τον ΕΟΠ, αυξήθηκαν κατά 39% μεταξύ 2001 και 2010, ενώ οι Νορβηγοί και οι Κροάτες αύξησαν τα ετήσια δημοτικά απόβλητα κατά 30 και 25% αντίστοιχα. Στον αντίποδα, η παραγόμενη ποσότητα αποβλήτων μειώθηκε σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας (μείωση κατά 18%), της Εσθονίας (17%), της Σλοβενίας (12%) και του Ηνωμένου Βασιλείου (12%). Στη Νορβηγία, την Ιρλανδία και την Πολωνία η μεγαλύτερη μείωση του ποσοστού των δημοτικών αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής σημειώθηκε κατά το διάστημα 2001-2010. Εις ό,τι αφορά στη χώρα μας, τα ποσοστά ανακύκλωσης παραμένουν ως συνήθως χαμηλά, παρά το γεγονός ότι αρκετοί συμπολίτες μας έχουν εντρυφήσει σε αυτή τη φιλοπεριβαλλοντική πρακτική. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, η Ελλάδα είναι τελευταία ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης των «15» και σε ακόμη χειρότερη θέση από χώρες που μπήκαν αργότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση - 27 , όπως η Τσεχία. Το ποσοστό των απορριμμάτων που ανακυκλώνει η χώρα μας φτάνει μόλις το 18% - 20% επί των παραγόμενων σκουπιδιών, τη στιγμή που ο γενικότερος στόχος για την ανακύκλωση αστικών στερεών αποβλήτων είναι 50% έως το 2020. Συνολικά το 2010 ανακυκλώθηκε το 35% των αστικών αποβλήτων στην Ευρώπη, γεγονός που αποτελεί σημαντική βελτίωση σε σχέση με το 23% το 2001. Όμως, πολλές χώρες αναμένεται να αντιμετωπίσουν μεγάλη δυσκολία στην επίτευξη των στόχων που έχει θέσει η ΕΕ για την ανακύκλωση του 50% των οικιακών και παρόμοιων αποβλήτων έως το 2020. Παρά το γεγονός ότι πέντε χώρες έχουν ήδη επιτύχει τον στόχο, οι περισσότερες από τις υπόλοιπες θα χρειαστεί να καταβάλουν τεράστιες προσπάθειες για την επίτευξή του πριν από τη λήξη της προθεσμίας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων από 12% σε 39% κατά το διάστημα 2001 - 2010, ενώ στην Ιρλανδία τα ποσοστά ανακύκλωσης αυξήθηκαν από 11% σε 36% κατά την ίδια περίοδο. Η Σλοβενία, η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν επίσης παρουσιάσει μεγάλη βελτίωση ως προς τα ποσοστά ανακύκλωσης από τη στιγμή της ένταξής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η έκθεση του ΕΟΠ είναι ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου ότι τα αστικά απόβλητα αποτελούν κυρίως ευθύνη του δημόσιου τομέα και η τρέχουσα οικονομική κατάσταση σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ απαιτεί πρόσθετη εστίαση στον πιο συμφέροντα τρόπο επίτευξης των στόχων της πολιτικής από άποψη κόστους. Στην έκθεση του ΕΟΠ αναφέρεται ότι η Ευρώπη ανέρχεται με επιτυχία στην «ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων», αν και με βραδύτερους ρυθμούς από ό,τι απαιτεί η νομοθεσία. Η ποσότητα των αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής έχει μειωθεί από το 2001, ενώ η Ευρώπη έχει αυξήσει την ποσότητα των αποβλήτων που αποτεφρώνονται, λιπασματοποιούνται και ανακυκλώνονται. Επισημαίνεται μάλιστα χαρακτηριστικά ότι η ανακύκλωση μπορεί να μειώσει τα αέρια του θερμοκηπίου και να εξοικονομήσει πολύτιμους πόρους. Εις ό,τι αφορά στον κύκλο ζωής, η έκθεση αναφέρει ότι η αλλαγή της επεξεργασίας αστικών αποβλήτων κατά την περίοδο 2001-2010 έχει μειώσει επιτυχώς τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που προέρχονται από αστικά απόβλητα κατά 56% ή κατά 38 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου του CO2 στην ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Τα αστικά απόβλητα που παράγει κάθε πολίτης της ΕΕ μειώθηκαν κατά 3,6% κατά την περίοδο 2001-2010. Ωστόσο, αυτό μπορεί να οφείλεται, ότι τα ποσοστά ανακύκλωσης είναι υψηλότερα στην Αυστρία με 63%, ακολουθούμενη από τη Γερμανία (62%), το Βέλγιο (58%), τις Κάτω Χώρες (51%) και την Ελβετία (51%), στην οικονομική ύφεση. Η παραγωγή αποβλήτων, πάντως, ανά κάτοικο ήταν σχετικά σταθερή κατά το διάστημα 2001-2007. Τέλος, η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού περιβάλλοντος καταλήγει μεταξύ άλλων, ότι οι χώρες που πέτυχαν να μειώσουν τα απόβλητα που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής και αύξησαν την ανακύκλωση στις περισσότερες περιπτώσεις, χρησιμοποίησαν μια σειρά από εθνικά και περιφερειακά μέσα, όπως τις απαγορεύσεις υγειονομικής ταφής για βιοαποδομήσιμα απόβλητα ή αστικά απόβλητα που δεν έχουν προηγουμένως υποστεί επεξεργασία, υποχρεωτική χωριστή συλλογή των κλασμάτων δημοτικών αποβλήτων, οικονομικά μέσα, όπως φόροι επί της υγειονομικής ταφής και της αποτέφρωσης και τέλη για τη συλλογή των αποβλήτων που παρέχουν κίνητρα για την ανακύκλωση.
