Του Γιάννη Μήτσιου, φυσικού, νομικού
Πριν από 3-4 δεκαετίες είχε προβληθεί μία κινηματογραφική ταινία με τίτλο «Η ζούγκλα του μαυροπίνακα» και με υπόθεση που αφορούσε τη βία στα Αμερικάνικα λύκεια. Τον τελευταίο καιρό γινόμαστε, για άλλη μια φορά, στο ίδιο έργο θεατές. Με τη διαφορά ότι το έργο δεν παίζεται στις αίθουσες των κινηματογράφων, αλλά αποτελεί την τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα. Καθημερινά περιστατικά που συμβαίνουν μέσα και έξω απ’ τις αίθουσες και τα προαύλια των σχολείων επιβεβαιώνουν την έξαρση της σχολικής βίας.
Η σχολική βία παρουσιάζει πολλές εκφάνσεις. Αρχίζοντας απ’ τη λεκτική, γίνεται ψυχολογική και καταλήγει στη σωματική και την καταστροφική. Τα θύματα είναι, συνήθως, όσοι ξεχωρίζουν: ο αλλοδαπός, ο χοντρός, ο καλός μαθητής… Μετά τον εμπρησμό σχολείων και τους ξυλοδαρμούς φτάσαμε ακόμη και σε τρομοκρατικές ενέργειες από μόλις αποφοιτήσαντες μαθητές λυκείων.
Ευθύς εξ αρχής πρέπει να επισημανθεί ότι η λογική βία είναι σύμφυτη με την εφηβεία. Οι έφηβοι είναι προσωπικότητες «εν τω γεννάσθαι». Και, όπως το υδρογόνο εν τω γεννάσθαι, παρουσιάζουν μια έντονη «δραστικότητα» στη συμπεριφορά τους. Παρουσιάζουν μεγάλες εντάσεις στα συναισθήματά τους και, κάποτε, φτάνουν στα όρια της σκληρότητας, της αναίδειας και της θρασύτητας. Περνώντας απ’ τον θαυμαστό κόσμο της παιδικής αθωότητας στην εφηβεία της σκληρής πραγματικότητας, είναι φυσικό να συναντούν δυσκολίες και προβλήματα. Προπαντός, βιάζονται να έχουν τις δικές τους εμπειρίες και βιώματα. Αυτή η βιασύνη γίνεται συχνά βία.
Ο Γιώργος Θεοτοκάς, ένας σπουδαίος διανοούμενος, σε μία εκ βαθέων εξομολόγηση αναφέρει τα εξής: Όταν ήμουν έφηβος και μέχρι τα 25, σχεδόν, χρόνια μου, έβλεπα συχνά στον ύπνο μου ότι πέθαναν ο πατέρας μου και οι καθηγητές μου. Τώρα που είμαι 50 χρόνων, καταλαβαίνω ότι τα όνειρα αυτά δεν ήταν άλλο παρά μία αντανάκλαση της εσωτερικής μου ορμής για αποδέσμευση και χειραφέτηση από τη γονική προστασία και την καθηγητική αυθεντία.
Όλα αυτά είναι κατανοητά, πανάρχαια και πανανθρώπινα. Όταν, όμως, η εφηβική βία φτάνει στον ξυλοδαρμό και στα καλάσνικοφ αναρωτιέται κανένας αν τα περιστατικά αυτά είναι τυχαία ή, μήπως, έχουν τις αιτίες τους. Πολλοί είναι εκείνοι που δέχονται ότι τα αίτια είναι πολλά, εκτός βέβαια από την οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Μήπως για πολλά χρόνια κάναμε ότι μπορούσαμε για να καλλιεργήσουμε στους νέους τη νοοτροπία της βίας και την ιδεολογία της ανομίας; Μήπως ανεχτήκαμε την απειθαρχία στα σχολεία; Τις αντιγραφές, τις καταλήψεις, τις καταστροφές; Μήπως το επίπεδο των εκπαιδευτικών μας ιδρυμάτων έχει υποστεί τέτοια πτώση ώστε, όχι μόνο το απολυτήριο του Λυκείου αλλά και το πτυχίο του Πανεπιστημίου έχουν ασήμαντο γλωσιολογικό και, προπαντός, επαγγελματικό αντίκρισμα; Σε πάρα πολλές περιπτώσεις αποτελούν εισιτήριο για την ανεργία και αιτιολογούν το αναρχικό σύνθημα «τα σχολεία φωτίζουν μόνον όταν καίγονται».
Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και η ευθύνη της πολιτικής μας ηγεσίας, η οποία επί τόσες δεκαετίες επιμένει να εφαρμόζει ακόμη το πελατειακό και ρουσφετολογικό σύστημα, την οικογενειοκρατία, την κομματοκρατία και την αναξιοκρατία. Βουλευτές και πολιτικοί παράγοντες, αντί να αντιστέκονται σε όλες αυτές τις παθογένειες, με εμπρηστικές δηλώσεις, με υπερβολές και με υστερικές κραυγές δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από το να σεκοντάρουν τη βία. Οι διχαστικές συμπεριφορές, οι οξύτητες, οι αμετροέπειες και οι πολιτικοί εξτρεμισμοί οδηγούν στην ολική απαξίωση της Δημοκρατίας. Πολλοί είναι εκείνοι που εκφράζουν την «κατανόηση», αν όχι την «ανοχή» της βίας στο όνομα κάποιων κοινωνικών αιτίων.
Η κοινωνία, όπου οι ρόλοι και τα όρια συμπεριφοράς είναι μπερδεμένα, ενθαρρύνει τα παιδιά να παίξουν και να παριστάνουν τους επαναστάτες χωρίς να λογαριάζουν τις συνέπειες. Οι τοίχοι είναι γεμάτοι από συνθήματα που εξωθούν τους νέους στη βία και την παρανομία : Επανάσταση, εξέγερση, ανυπακοή, μπάτσοι – γουρούνια – δολοφόνοι και άλλα πολλά. Κανένα δεν συστήνει τη Δημοκρατία, την αξιοκρατία, τη νομιμότητα, τη δικαιοσύνη.
Όλα αυτά, όλη αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι φυσικό να εισχωρεί και στα σχολεία και να διαμορφώνει συνειδήσεις, νοοτροπίες, συμπεριφορές. Το σχολείο δεν είναι παρά καθρέφτης της κοινωνίας και της μοιάζει.
