Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)
Σοβαρό εξακολουθεί να παραμένει – παρά τις όποιες βελτιώσεις - το πρόβλημα με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών αλλά και κατανάλωση αλκοόλ στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες. Παρά το γεγονός των προσπαθειών που καταβάλλονται κυρίως από φορείς και εθελοντές, οι χρήστες πολλαπλασιάζονται και οι ναρκωτικές ουσίες ποικίλουν από χρονιά σε χρονιά. Κοινώς οι πειραματισμοί με αυτές αυξάνονται αλματωδώς. Την ίδια στιγμή, το αλκοόλ βυθίζει τους νέους στον εθιστικό του παράδεισο. Πάντως, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία των τελευταίων τεσσάρων ετών, από τα διεθνή ερευνητικά προγράμματα ESPAD και Health Behaviourin School-agedChildren (Έρευνα HBSC/WHO)τα ποσοστά χρήσης ναρκωτικών ουσιών στην Ελλάδα είναι σημαντικά χαμηλότερα σε σύγκριση με την πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης.Το 2004 ήταν η τελευταία χρονιά που έγινε πανελλήνια έρευνα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο γενικό πληθυσμό. Δεν υπάρχουν πρόσφατα στοιχεία σχετικά με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στον γενικό πληθυσμό της χώρας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (αφορούν το 2004) πανελλήνιας έρευνας του (ΕΠΙΨΥ), περίπου670.000 άτομα ηλικίας 12-64 ετών (9%) ανέφεραν χρήση πρώτη φορά στη ζωή τους (κυρίως κάνναβη), 4% δοκίμασαν κάποια παράνομη ουσία 1-2 φορές, ενώ το 5% επανέλαβαν τη χρήση τουλάχιστον 3 φορές. Τα υψηλότερα ποσοστά χρήσης παρατηρήθηκαν στους άνδρες (13%, έναντι 4% των γυναικών), στις ηλικιακές ομάδες 25-34, 18-24 και 35-44 ετών (περίπου12%), και 15% στα άτομα με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο.
ΈΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος ESPAD, το οποίο υλοποιείται ανά τετραετία στους 16χρονουςμαθητές (σε 36 χώρες το 2011), τα ποσοστά στην επικράτηση της χρήσης όλων των τύπων εξαρτησιογόνων ουσιών είναι σημαντικά χαμηλότερα στην Ελλάδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο των χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Εξαίρεση αποτελούν οι εισπνεόμενες ουσίες και μη ιατρική χρήση ηρεμιστικών - υπνωτικών, των οποίων τα ποσοστά επικράτησης είναι υψηλότερα στην Ελλάδα σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Το 2012, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής ΕΠΙΨΥ «Πανελλήνια έρευνα στον σχολικό πληθυσμό για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών». Την έρευνα υλοποιεί ανά τετραετία το ΕΠΙΨΥ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος European School Surveyon Alcohol and Other Drugs. Η έρευνα του 2011 πραγματοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση του ΟΚΑΝΑ και τη συμμετοχή των Κέντρων Πρόληψης ΟΚΑΝΑ / Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Στην έρευνα, που επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα και διεθνώς κάθε τέσσερα χρόνια, συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα περίπου 37.000 μαθητών ηλικίας 13-19 ετών από συνολικά 676 σχολεία της χώρας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, σχεδόν3 ένας στους 6 μαθητές ηλικίας 15-19 ετών (15,3%) ανέφερε το 2011 χρήση κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά, με διπλάσιο ποσοστό αγοριών(21,1%) από ό,τι κοριτσιών (9,4%). Το ποσοστό των μαθητών που ανέφεραν χρήση αυξάνεται με την ηλικία. Ποσοστιαία έχει κάνει χρήση παράνομων ουσιών ποσοστό 7,4% των 15χρονων, 21,9% των 18χρονων και40,2% των 19χρονων που βρίσκονται ακόμα στο σχολείο. Η χρήση είναι υψηλότερη στην Αθήνα (19,3%) και στη Θεσσαλονίκη (19,4%),συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας(12,0%)Η κάνναβη (13,4%) και οι εισπνεόμενες ουσίες (14,1%) ήταν οι ουσίες που αναφέρθηκαν συχνότερα από τους μαθητές. Η επικράτηση της χρήσης ουσιών εκτός κάνναβης και εισπνεόμενων ουσιών δεν ξεπερνά το 3% το 2011. Τα αγόρια αναφέρουν χρήση ουσιών σε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά συγκριτικά με τα κορίτσια, ανεξαρτήτως ουσίας. Το 2011,ένας στους 10 μαθητές ηλικίας 15-19 ετών (10,4%) ανέφερε χρήση κάνναβης τους 12 τελευταίους μήνες και ένας στους 16 (6,3%) ανέφερε χρήση τις 30 τελευταίες ημέρες. Η αναλογία αγοριών / κοριτσιών είναι περίπου 2:1 για τη χρήση τον τελευταίο χρόνο(14,3% και 6,4%, για τα αγόρια και τα κορίτσια, αντίστοιχα) και σχεδόν 3:1 για τη χρήση τον τελευταίο μήνα (9,1% και 3,3%, αντίστοιχα). Τα ποσοστά πρόσφατης χρήσης κάνναβης αυξάνονται σημαντικά με την ηλικία. Τέλος, διπλάσιο ποσοστό μαθητών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη αναφέρουν πρόσφατη χρήση συγκριτικά με τις λοιπές περιοχές
ΧΡΗΣΗ ΣΕ ΗΛΙΚΙΕΣ 13 - 14 ΕΤΩΝ
Για την χρήση ουσιών ρωτήθηκαν και οι μαθητές ηλικίας 13-14 ετών (μέση ηλικία 13,5, τυπική απόκλιση τα 0,5 έτη) σχετικά με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών το 2011. Ποσοστό 1,7% ανέφεραν χρήση κάνναβης έστω και μία φορά (1,1% ανέφεραν χρήση της ουσίας 1-2 φορές και 0,6% επανάληψη της χρήσης τουλάχιστον 3 φορές σε όλη τους τη ζωή), 5,8% ανέφεραν χρήση εισπνεόμενων ουσιών και 1,0% χρήση extasy. Σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, σημαντικά υψηλότερη είναι η χρήση κάνναβης στα αγόρια (2,6%) συγκριτικά με τα κορίτσια (0,9%), μεγαλύτερη στη Θεσσαλονίκη (3,9%) σε σύγκριση με την Αθήνα(1,5%) και τις λοιπές περιοχές (1,4%).
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ: ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ 1984-2011
Παρ’ όλες τις διακυμάνσεις, η γενική τάση τα τελευταία 27 χρόνια στη χρήση οποιασδήποτε ουσίας στους μαθητές ηλικίας 15-19 ετών είναι αυξητική. Μεταξύ 1984 και2011, το ποσοστό χρήσης υπερδιπλασιάστηκε (από 6,0% το1984 σε 15,3% το 2011). Ειδικότερα, κατά την περίοδο αυτή, η επικράτηση της χρήσης σχεδόν τριπλασιάστηκε στα αγόρια (από 7,8% στο21,1%, αντίστοιχα), στους 18χρονους (από 8,5% σε21,9%), καθώς και στους μαθητές των σχολείων της Αθήνας (από 6,5% σε 19,3%) και της Θεσσαλονίκης(από 5,5% σε 19,4%). Στατιστικά σημαντικές αυξήσεις στα ποσοστά της χρήσης καταγράφονται μεταξύ 1984 και 2011 σε όλες τις ουσίες, αν και το ποσοστό επικράτησης της χρήσης ουσιών εκτός κάνναβης και εισπνεόμενων ουσιών παρέμεινε κάτω του 3% σε όλη σχεδόν συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
ΑΛΚΟΟΛ
Τα τελευταία 25 χρόνια (1984-2011) διαπιστώνεται συνολικά τάση μείωσης της κατανάλωσης οινοπνευματωδών μέσα στον τελευταίο μήνα στους μαθητές ηλικίας 15-19 ετών, αλλά μέσα στα τελευταία 4 χρόνια η τάση αυτή φαίνεται να αντιστρέφεται (1984: 82,4%, 1993: 75,8%, 1998: 74,0%, 2003: 73,6%, 2007: 70,2%, 2011: 72,8%). Τα ποσοστά της συχνής κατανάλωσης, δηλαδή της κατανάλωσης οινοπνευματωδών 10 φορές και πάνω τον τελευταίο μήνα, παραμένουν σχεδόν σταθερά, με μικρές αυξομειώσεις (1984: 15,3%, 1993: 15,9%, 1998: 12,0%, 2003: 15,9%, 2007: 14,5%, 2011: 14,8%). Από την άλλη πλευρά, η υπερβολική κατανάλωση παρουσιάζει αυξητική τάση. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα για την κατανάλωση οινοπνευματωδών στην Ελλάδα από την Πανελλήνια Έρευνα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών του ΕΠΙΨΥ (Έρευνα ESPAD), η οποία πραγματοποιήθηκε στο μαθητικό πληθυσμό ηλικίας 13-19 ετών, έξι στους 10 μαθητές (60,8%) ήπιαν τουλάχιστον μία φορά τον τελευταίο μήνα και ένας στους 10 (11%) τουλάχιστον 10 φορές κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Το 45,1% των μαθητών ηλικίας 15-19 ετών ανέφεραν υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών. ποτών (κατανάλωση τουλάχιστον 5 ποτών στη σειρά τουλάχιστον μία φορά τον τελευταίο μήνα). Ένας στους 3 (34%) μαθητές ηλικίας 13-19 ετών έχει μεθύσει τουλάχιστον μία φορά σε όλη τη ζωή και το 13,3% τουλάχιστον 3 φορές σε όλη τη ζωή. Τα αγόρια πίνουν οινοπνευματώδη σε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά συγκριτικά με τα κορίτσια. Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων γίνονται μεγαλύτερες όσο αυξάνεται η συχνότητα και η βαρύτητα της κατανάλωσης
