Του Αποστόλου Ποντίκα, δασκάλου, θεολόγου, φιλολόγου, πτυχ. Πολιτικών Επιστημών, επιτ. σχολικού συμβούλου.
Η Γέννηση του Χριστού αποτελεί το πιο μεγάλο γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας, αφού τη χώρισε, στην προ Χριστού και μετά Χριστό εποχή.
Ακόμα και αλλόθρησκοι λαοί υιοθετώντας τη γέννηση του Χριστού ως βάση της χρονολογίας τους, δέχονται τη μοναδικότητα του Ιησού και τη γέννησή του ως μέγα ιστορικό γεγονός. Από τη νύχτα της άγιας αυτής ημέρας και μετά, μετρούμε τα χρόνια της ιστορίας. Τοποθετήθηκε στο μεσάζοντα χρόνο, από τον χειμωνιάτικο στον ανοιξιάτικο ήλιο, σύμβολο ενός νέου φωτός, μιας νέας ελπίδας, από την ταπεινή θεία βρεφική φάτνη. Ο ερχομός του Κυρίου για τη λύτρωση του κόσμου προαναγγέλθηκε νωρίς από τους προφήτες της Π. Διαθήκης. Η προσδοκία του Χριστού δεν ήταν μόνο αποκλειστικότητα των Ιουδαίων, αλλά και η προχριστιανική ανθρωπότητα περίμενε την έλευση του Λυτρωτή. Η κοινή προσδοκία για τον ερχομό του λυτρωτή, ανάγεται στην αρχή της ανθρώπινης ιστορίας, όταν μπήκε στη ζωή η κακοδαιμονία και ο Θεός έδωσε υπόσχεση ότι την κακοδαιμονία αυτή θα άρει ο Γιος μιας Γυναίκας (Γεν.γ΄14). Έτσι, στην Κίνα υπήρχε η προσδοκία του «Αγίου της Δύσης». και ο Κουμφούκιος, ονομάζει τον άγιο αυτό, θεάνθρωπο, ο οποίος θα σώσει την ανθρωπότητα, θα κυβερνήσει με σύνεση και θα οδηγήσει τον κόσμο στο Αγαθό «lun-yu,13,1». H ζωή του θα είναι λαμπρή και ο θάνατός του θα προκαλέσει θλίψη. Ο Βούδας Γουτάμα, (5ος π.Χ.), έλεγε στους οπαδούς του: « Μετά από 500 χρόνια η διδασκαλία μου θα χρεοκοπήσει και θα γεννηθεί ο Μέγας Ειρηνευτής, με πολλούς μαθητές και θα φέρει την ειρήνη και σωτηρία στον κόσμο . Στους Πέρσες υπήρχε η αντίληψη ότι θα γεννηθεί σωτήρας εκ παρθένου και τη γέννησή του θα την αναγγείλει ένα λαμπρό αστέρι. Οι Ινδοί πίστευαν ότι οι άνθρωποι στην αρχή ζούσαν ευτυχισμένα με αρκετά αγαθά και λάτρευαν έναν θεό. Μετά, όμως οι άνθρωποι κύλησαν στην αμαρτία και ήρθαν πολλά δεινά, αλλά, όμως, θα εμφανιστεί κάποιος σωτήρας που θα επαναφέρει την τάξη. Στο εθνικό έπος των Θιεβετιανών, Kezar, αναφέρεται ότι τη λύτρωση στον κόσμο θα την φέρει ο Υπέρθεος, ο βασιλιάς των θεών. Στις Ρωμαϊκές παραδόσεις υπάρχουν μεσσιανικές προσδοκίες, όπως, αναφέρει ο Σενέκας «Ενός Τινός», που θα εμφανιστεί στο μέλλον. Ο Κικέρων, πίστευε ότι θα έρθει ένας μοναδικός δάσκαλος, ο θεάνθρωπος « Kikerde divinatione ii, cup 54 παρ110». Η πιο αξιόλογη μεσσιανική προσμονή είναι του Βιργιλίου στο ποίημά του «Αινιάς», όπου αναφέρει ότι το Θείο Παιδί θα φέρει την ειρήνη και την ευτυχία στον κόσμο «Δ’ Εκλογή στ. 20 »
Στις παραδόσεις των αρχαίων Ελλήνων είναι έντονη η προσδοκία της έλευσης του θείου λυτρωτή. Η πρώτη μεσσιανική προφητεία αναφέρεται από τον Αισχύλο στην τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης, στιχ 772,834,848», όπου από τη στρηλατισμένη Ιώ, προφητεύεται πως ο λυτρωτής του θα είναι γιος του θεού και της παρθένου. Ο Σωκράτης στην απολογία του επισημαίνει στους δικαστές του ότι «θα κοιμάστε στην υπόλοιπη ζωή σας, μέχρι ο θεός στείλει κάποιον άλλον να σας φροντίσει (Πλατ. Απολ. Σωκρ.31). Εξάλλου, στην Πολιτεία του Πλάτωνα σκιαγραφείται η προσωπικότητα του λυτρωτή και γίνεται μνεία και για τον σταυρικό του θάνατο. Στον «Αλκιβιάδη» του Πλάτωνα γίνεται αναφορά για την προσευχή που θα μας διδάξει ο μελλοντικός λυτρωτής. Ο Ιησούς, η μεγαλύτερη προσωπικότητα όλων των εποχών, ικανοποίησε τις πανανθρώπινες αυτές προσδοκίες,
Τα Χριστούγεννα, η γιορτή της Χριστιανοσύνης, Γενέθλια της θρησκείας μας, εορτάζονταν πρώτα μαζί με τα Φώτα, στις 6 Ιανουαρίου, σαν πρώτη μέρα μεσσιανικής παρουσίας του Χριστού και σαν Πρωτοχρονιά για τους χριστιανούς. Οι Δυτικοί (Πάπας Α΄), χώρισαν την παρουσία του Χριστού τον 4ον αιώνα σε Γέννηση 25 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο) και Βάπτιση, 6 Ιανουαρίου.
Ο εορτασμός των Χριστουγέννων, με τα ποικίλα έθιμα παίρνει πανηγυρικό χαρακτήρα, αρχίζοντας με τα Κάλαντα, τα οποία έρχονται από το Βυζάντιο, όπου τα παιδιά την παραμονή της γιορτής γύριζαν με τους αυλούς στην Κωνσταντινούπολη και έψαλαν τα εγκωμιαστικά κάλαντα. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας τα έλεγαν κυρίως άνδρες, γιατί τα μικρά παιδιά υπήρχε κίνδυνος να τα αρπάξουν οι Τούρκοι και να τα στείλουν στα χαρέμια τους. Τα Κάλαντα επιβιώνουν και σήμερα και είναι γιορτή των παιδιών. Στην περιοχή Ελασσόνας, του Ολύμπου και της Κοζάνης οι τσοπάνηδες με τις χονδρές κάπες τους τυλιγμένοι, με τις γκλίτσες και τους τορβάδες, έπαιζαν τα λεγόμενα «Κόλιντα» και μάζευαν κουλούρες, γλυκά, ξηρούς καρπούς.
Η χριστουγεννιάτικη κουλούρα υπάρχει και σήμερα σε πολλά μέρη της πατρίδας μας και κόβεται τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων, όπου ο πατέρας τη ραντίζει με λάδι και κρασί .Στη Μάνη έψηναν τα λαλάγια, ενώ στη Θεσσαλία τα λένε λαλαγγίτες. Στην Κρήτη τη νύχτα έβαζαν ζύμη και βεγγέριζαν, δηλαδή κουβέντιαζαν, ώσπου να φουσκώσει. Στη Μακεδονία το βράδυ της παραμονής βάζουν το Χριστόψωμο πάνω στο τραπέζι και δίπλα ένα ποτήρι με κρασί και το θυμιατό. Ο πατέρας θυμιατίζει το σπίτι και η μητέρα ρίχνει στο κρασί κομματάκια ψωμιού και μετά μεταλαβαίνουν όλοι από το κρασί. Το έθιμο αυτό το συνάντησα το 1980 και στην περιοχή του Έβρου, με τη διαφορά που ο πατέρας θυμιάζει τη στάνη, το κοτέτσι και τα χωράφια και μετά δίνει να πιουν τα μέλη το κρασί. Ένα περίεργο έθιμο που συνάντησα στο Τρίγωνο του Έβρου και το περιέγραψαν οι μαθητές μου, ήταν το «Τσιτσί», το οποίο συνδέεται με τον ερχομό των καλικαντζάρων, οι οποίοι παρομοιάζονται με μεγάλες γάτες, οι οποίες εμφανίζονται την παραμονή Χριστουγέννων, προκαλώντας ζημιές. Τα παιδιά κρατώντας μια βέργα, με τσατάλ, δηλαδή, διχάλα, γυρίζουν στα σπίτια και τραγουδούν το: Τσιτσί, Κολουντρί-χαπέ ντερεσέ ινγκούδιν, δηλαδή, Τσιτσί Κολουντρί, ανοίξτε την πόρτα γιατί ξημέρωσε... Στο Πήλιο καίει στο τζάκι συνέχεια το Χριστόξυλο, ενώ στη Μακεδονία καθαρίζουν καλά το τζάκι για να μην υπάρχει πάτημα καλικαντζάρων. Σε ορισμένα θεσσαλικά χωριά, υπήρχε το έθιμο: « Το τάισμα της βρύσης» . Οι κοπέλες πήγαιναν στη βρύση του χωριού, άλειφαν τη βρύση με βούτυρο και την τάιζαν με λιχουδιές, ενώ μέσα στη στάμνα έριχναν πουρναρόφυλλα και με το νερό που έπαιρναν, ράντιζαν τις γωνιές του σπιτιού Στην Ήπειρο, πηγαίνοντας επίσκεψη σε συγγενικά πρόσωπα κρατούσαν αναμμένο πουρνάρι, που συμβολίζει τους βοσκούς , οι οποίοι πήγαιναν να προσκυνήσουν τον Χριστό, με αναμμένους δαυλούς.
Βέβαια, οι άνθρωποι των αγροτικών και κτηνοτροφικών περιοχών έτρεφαν γουρούνι, το οποίο έσφαζαν τα Χριστούγεννα και κάλυπταν τις ανάγκες της χρονιάς από το κρέας του και τη λίγδα. Η σφαγή των γουρουνιών γινόταν λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα και ήταν η χαρά των παιδιών που έπαιρναν τη φούσκα, την κατεργάζονταν και την έκαναν τόπι. Τα έθιμα φθίνουν, αλλά, όμως, φθίνει μέσα μας και το άστρο της Βηθλεέμ, που έπρεπε να καίει ανέσπερο και ειδικά τούτες τις μέρες της κρίσης. Έτσι, το μεγάλο μήνυμα της Αγάπης, Ειρήνης και Αλληλεγγύης, να μην ξεχαστεί τουλάχιστον τις χρονιάρες αυτές ημέρες και όλοι οι συνάνθρωποί μας να νιώσουν τη Γέννηση του Χριστού.
