Από τον Μιχάλη Βενιζέλο
Το ζητούμενο στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια είναι η δημιουργία ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας και η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Δυστυχώς, σε όλο αυτό το τεράστιο χρονικό διάστημα των 30 χρόνων δεν κατορθώσαμε να δημιουργήσουμε ούτε Εθνικό Σύστημα Υγείας αλλά ούτε και Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Παρ’ όλες τις συζητήσεις και τις χιλιάδες επιστημονικές παρεμβάσεις το μόνο που κατορθώσαμε είναι να δημιουργήσουμε μια σύγχυση και μια πληθώρα εσφαλμένων απόψεων για την Υγεία, το Εθνικό Σύστημα και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα.
Σε γενικές γραμμές ζούμε με εσφαλμένες απόψεις που δημιουργήθηκαν από τους πολιτικούς, τους επαγγελματίες υγείας, τους χρήστες και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Για να γίνουν όλα τα ανωτέρω σαφή θα θέσω και θα δώσω προσδιορισμούς για το τι θεωρούμε Υγεία, Εθνικό Σύστημα και Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Φυσικά, δεν πιστεύω ότι κατέχω την απόλυτη γνώση για τις λύσεις αλλά χρησιμοποιώντας τη γνώση και εμπειρία 30 χρόνων στον χώρο της Υγείας μπορώ να καταθέσω τις απόψεις μου.
Συγκεκριμένα: Εσφαλμένη άποψη για την υγεία. Η υγεία σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 1947 είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι αποκλειστικά η απουσία νόσου ή αναπηρίας. Ο ανωτέρω ορισμός, παρ’ όλη την απολυτότητά του, επηρεάζεται σημαντικά από τις πολιτιστικές, πολιτισμικές, θρησκευτικές, οικονομικές και κοινωνικές αντιλήψεις περί του δίπολου υγεία - ασθένεια.
Εκείνο που γίνεται όμως εμφανές είναι ότι η έννοια της υγείας δεν είναι αποκλειστικό θέμα της ιατρικής αλλά εξαρτάται και από άλλους παράγοντες όπως το περιβάλλον, την οικονομία, την εργασία, την ειρήνη, τον τρόπο ζωής (διατροφή, κάπνισμα, άσκηση) και άλλα. Η επικρατούσα άποψη στη χώρα μας για την υγεία, ότι δηλαδή υγεία είναι το να μην είσαι ασθενής και να μην έχεις κάποιο νόσημα και η οποία καθιερώθηκε εσφαλμένα, είναι μια καθαρά νοσοκεντρική και ιατροκεντρική άποψη.
- Εσφαλμένη άποψη για το Εθνικό Σύστημα Υγείας: Η λέξη «σύστημα», στα αγγλικά «system», προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «συνίστημι». Τι σημαίνει η λέξη σύστημα: σύνολο πραγμάτων ή μερών με στενή σχέση ενότητας και αλληλεξάρτησης για την πραγμάτωση κάποιου στόχου (στην προκειμένη περίπτωση την υγεία).
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας ουδέποτε λειτούργησε ως ομάδα μερών με σκοπό κοινό αλλά ως ξεχωριστά και ασύνδετα μέρη διαχείρισης της νόσου. Συνεπώς, το Εθνικό Σύστημα Υγείας κατέληξε να είναι το εθνικό σύστημα διαχείρισης της νόσου.
- Εσφαλμένη άποψη για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Λόγω των ανωτέρω παρερμηνειών για την υγεία και το σύστημα υγείας, η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας έχει ταυτιστεί με την Πρωτοβάθμια Ιατρική Περίθαλψη, η οποία όμως είναι ένα μόνο κομμάτι της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, σημαντικό μεν, όχι όμως το επικυρίαρχο και μοναδικό. Η Π.Φ.Υ. είναι μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση στο θέμα της υγείας και της διαχείρισης της νόσου στην κοινότητα.
Είναι η βασική φροντίδα υγείας βασισμένη σε πρακτικές επιστημονικά τεκμηριωμένες, σε μεθόδους κοινωνικά αποδεκτές και τεχνολογία προσιτή σε όλα τα άτομα και τις οικογένειες στην κοινότητα μέσα από την πλήρη συμμετοχή τους και με κόστος που η κοινότητα και η χώρα μπορούν να διασφαλίσουν σε κάθε βήμα της ανάπτυξής τους (ορισμός ΠΟΥ).
Είναι δε διεπιστημονική συνεργασία και όχι αποκλειστικά ιατροκεντρική, νοσοκεντρική και νοσοκομειοκεντρική. Αυτό είναι η Πρωτοβάθμια Ιατρική Περίθαλψη. Η επένδυση στην ΠΦΥ είναι επένδυση στην υγεία και την οικονομία της χώρας, ειδικά σε περίοδο οικονομικής κρίσης και αυτό όχι γιατί είναι πιο φθηνή απλά γιατί είναι πιο συντονισμένη, πιο συνεχής και πιο αποτελεσματική όταν λειτουργεί ως Φροντίδα Υγείας και όχι ως Φροντίδα Διαχείρισης της νόσου και μόνο.
Πέραν των ανωτέρω, η ΠΦΥ αποτελεί επένδυση επειδή έχει σαν κύριο στόχο την ελαχιστοποίηση της νόσησης, εξοικονομώντας πόρους για την Υγεία του πληθυσμού στις κοινότητες που απευθύνεται, εν αντιθέσει με την ιατρική περίθαλψη, η οποία ενίοτε μέσα από την τεχνητή ζήτηση υπηρεσιών υγείας καταναλώνει περισσότερους οικονομικούς πόρους από κρατικά κεφάλαια ή από τα νοικοκυριά (ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία).
Συμπερασματικά : Η έλλειψη κατανόησης των εννοιών Υγεία-Εθνικό Σύστημα - Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, είτε ηθελημένη είτε λόγω άγνοιας, θα πρέπει να αποσαφηνιστεί από τους πολιτικούς οι οποίοι δεν έχουν την πολιτική βούληση για την επίλυση του θέματος υγεία στη χώρα μας (κάτι που συμβαίνει και παγκοσμίως), διότι στον χώρο της διαχείρισης της νόσου και όχι της υγείας εμπλέκονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα, όχι για τους πολίτες ή το κράτος αλλά για εκείνους που στοχεύουν αποκλειστικά στο κέρδος.
Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους στα πλαίσια της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας και να αποκατασταθεί η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ αυτών και των πολιτών, η οποία έχει διαταραχθεί.
Οι πολίτες θα πρέπει να αποκτήσουν συμπεριφορά χρήστη και όχι καταναλωτή υπηρεσιών υγείας. Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας θα πρέπει να λειτουργούν στα πλαίσια της επαγγελματικής και δεοντολογικής ηθικής, ειδικά όταν καλύπτουν θέματα υγείας.
Σε όλους τους ανωτέρω αναφερόμενους που εμπλέκονται σε θέματα οργάνωσης και παροχής υπηρεσιών υγείας υπάρχουν, φυσικά, και οι φωτεινές εξαιρέσεις για να επιβεβαιώνεται ο κανόνας. Αυτά τα απλά που είναι δυσνόητα και ακατόρθωτα για 30 χρόνια τώρα σε αυτή τη χώρα, θα πρέπει να επιτέλους να αποτελέσουν τον κυρίαρχο στόχο για τη δημιουργία και βιωσιμότητα ενός πραγματικά Εθνικού Συστήματος Υγείας και μιας πραγματικά οργανωμένης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας προς όφελος των κατοίκων αυτής της χώρας.
* Ο Μιχάλης Βενιζέλος, είναι ιατρός, διευθυντή του Κ.Υ. Πύλης Τρικάλων.
